بررسی شواهد استفاده از پهپادهای ایران و امارات متحده عربی در جنگ سودان

شهری که در جنگ داخلی یک ساله سودان آسیب دیده است، ساکنان امدرمان در خانه‌های خود گرفتار شده‌اند
بی بی سی: ایران و امارات متحده عربی به نقض تحریم‌هایی متهم شده‌اند که سازمان ملل علیه ارسال هواپیماهای بدون سرنشین (پهپاد) به طرف‌های درگیردر جنگ ۱۴ ماهه‌ سودان وضع کرده، جنگی که سودان را به ویرانی کشانده است. ما به شواهد ارائه شده برای ایراد این اتهام نگاه می‌کنیم.

صبح روز ۱۲ مارس ۲۰۲۴، سربازان دولتی سودان پیشروی نظامی بی‌سابقه‌ای را جشن گرفتند. آنها سرانجام توانسته بودند دفتر مرکزی رادیو و تلویزیون دولتی را در خارطوم، پایتخت، بازپس بگیرند.

این ساختمان نیز مانند اکثر نقاط شهر ۱۱ ماه قبل و در آغاز جنگ داخلی به دست شبه‌نظامیان نیروهای پشتیبانی سریع - آر اس اف- افتاده بود.

آنچه در این پیروزی نظامی قابل توجه بود این بود که ویدیوها نشان می داد این حمله با کمک پهپادهای ساخت ایران انجام شده است.
پهپاد دیده شد
به گفته سلیمان بلدو، مدیر دیده‌بان شفافیت و سیاست سودان، ارتش سودان در مراحل اولیه جنگ به نیروی هوایی متکی بود.

او می گوید: «نیروهای مسلح تمام واحدهای ممتاز خود را در محاصره یافتند و هیچ نیروی رزمی در صحنه نداشتند.»

نیروهای آر اس اف کنترل زمینی بیشتر مناطق خارطوم و دارفور در غرب سودان را در دست داشتند، در حالی که نیروی هوایی ارتش سودان بر آسمان مسلط بود.

در اوایل ژانویه ۲۰۲۴، ویدیویی در توییتر از یک پهپاد ارتش منتشر شد که توسط نیروهای ار اس اف سرنگون شده بود.

به گفته ویم زویننبورگ، کارشناس هواپیماهای بدون سرنشین و رییس طرح خلع سلاح بشردوستانه در سازمان صلح هلند - پکس PAX - بقایای این پهپاد، موتور و دم آن شبیه یک پهپاد ساخت ایران به نام مهاجر-۶ بود.

مهاجر-۶ یک پهپاد ایرانی است که ۶.۵ متر طول دارد، می‌تواند تا ۲۰۰۰ کیلومتر پرواز کند و با مهمات هدایت شونده پرتاب آزاد حملات هوایی انجام دهد.
پهپاد شناسایی شده در پایگاه نظامی وادی سیدنا به طول ۶.۵ متر طول و پهنای بال ۱۰ مترزویننبورگ در تصویر ماهواره‌ای که سه روز بعد از پایگاه نظامی ارتش در وادی سیدنا در شمال خارطوم گرفته شده بود یک فروند دیگر از همین پهپاد را شناسایی کرد.

ویم زویننبورگ می‌گوید: «این پهپادها بسیار موثر هستند زیرا می‌توانند اهداف را با حداقل آموزش به طور دقیق شناسایی کنند.»

سه هفته پس از سرنگونی مهاجر-۶، نیروهای ار اس اف ویدیویی از سرنگونی یک پهپاد دیگر منتشر کردند.

زویننبورگ این پهپاد را از نوع سجیل-۳ تشخیص داد که نسخه‌ای از پهپاد ابابیل-۳ ایران است که در سودان ساخته می‌شود.

پهپادهای سجیل-۳ سال‌هاست که در سودان مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما بنا بر مشاهدات بی‌بی‌سی و موسسه پکس، نمونه ماه ژانویه اولین مورد استفاده آنها در این جنگ بود.

در ماه مارس، زویننبورگ یک مورد دیگر از سجیل-۳ را که در یک تصویر ماهواره‌ای از وادی سیدنا ثبت شده بود، شناسایی کرد.

او می‌گوید: «[این] نشانه‌ای از حمایت فعال ایران از ارتش سودان است» هرچند شورای حکومتی سودان دریافت سلاح از ایران را تکذیب کرده است.

زویننبورگ می‌افزاید: «اگر این پهپادها به مهمات هدایت شونده مجهز باشند، به این معنی است که ایران آن‌ها را تامین کرده است، زیرا این نوع مهمات در سودان تولید نمی‌شود.»

در اوایل ماه دسامبر، یک فروند هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۴۷ متعلق به شرکت باربری هوایی ایرانی قشم فارس ایر از فرودگاه بندرعباس در ایران بلند شد و به سمت دریای سرخ حرکت کرد و پس از آن از صفحه رادار ناپدید شد.

ساعاتی بعد، ماهواره‌ها تصویری از یک هواپیما از همین نوع را در فرودگاه پورت سودان در شرق سودان ثبت کردند. مقامات ارتش سودان در این شهر مستقر هستند.

بعدا عکسی از همان هواپیما در باند این فرودگاه در شبکه اجتماعی ایکس، توییتر سابق، منتشر شد.
عکس منتشر شده در شبکه اجتماعی ایکس که بی‌بی‌سی مکان آن را فرودگاه پورت سودان شناسایی کرده و حاکی از ارسال سلاح استاین پروازها پنج بار تا پایان دی ماه تکرار شد، یعنی همان ماه که استفاده از پهپادهای ایرانی مستند شد.

قشم فارس ایر به دلیل اتهامات متعدد در مورد انتقال تسلیحات و نفرات در سراسر خاورمیانه، به ویژه سوریه - یکی از متحدان اصلی ایران – هدف تحریم‌های آمریکا فرار گرفته است.
هر طرف اهداف خود را دنبال می‌کند
سودان تا سال ۲۰۱۶ و پیش از اینکه به خاطر قرار گرفتن در کنار عربستان سعودی در اختلاف دیپلماتیک با ایران به روابط خود با ایران پایان دهد، دارای سابقه طولانی همکاری نظامی با این کشور بود.

سلیمان بلدو می‌گوید: «بسیاری از سلاح‌های سودانی نسخه‌های محلی از نمونه‌های ایرانی بودند.»

از آغاز مناقشه کنونی در سودان، دولت این کشور روابط خود را با تهران احیا کرده است.

به گفته بلدو، هر یک از دو طرف اهداف خود را دنبال می‌کند.

او می‌گوید: «ایران به دنبال جای پایی در منطقه است. اگر امتیازات ژئواستراتژیک کسب کند، مطمئنا پهپادهای پیشرفته‌تر و بیشتری را تحویل خواهد داد.»

بی‌بی‌سی جهت اظهارنظر در مورد ادعای استفاده از پهپادهای ایرانی در درگیری سودان با ارتش سودان، وزارت امور خارجه ایران و قشم فارس ایر تماس گرفته اما پاسخی دریافت نکرده است.

اما مالک عقار، معاون شورای حاکمیت سودان، در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفت: «ما هیچ سلاحی از هیچ سویی دریافت نمی‌کنیم... سلاح در بازار سیاه موجود است و بازار سیاه اکنون خاکستری است.»
کارشناس هواپیماهای بدون سرنشین در طرح پکس گفته است که این عکس که توسط حساب کاربری به نام @RapidSupportSdn در شبکه ایکس پست شده یک پهپاد سجیل-۳ را نشان می‌دهدنقض تحریم تسلیحاتی سازمان ملل
در همین حال، در اوایل این جنگ شواهدی به دست آمد حاکی از اینکه نیروهای پشتیبانی سریع از پهپادهای کوادکوپتر استفاده کردند که از قطعات تجاری ساخته شده و قادر به پرتاب گلوله‌های خمپاره ۱۲۰ میلیمتری بودند.

تصاویر و فیلم‌های منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که ارتش بسیاری از این پهپادها را سرنگون کرده است.

برایان کاستنر، کارشناس تسلیحات در سازمان عفو بین‌الملل، انگشت اتهام را به سمت امارات نشانه می‌رود.

او می‌گوید: «امارات متحده عربی همین پهپادها را در مناطق دیگر درگیری مانند اتیوپی و یمن در اختیار متحدان خود قرار داده است.»
ارتش سودان تعدادی پهپاد کوادکوپتر مورد استفاده آر اس اف را به غنیمت گرفته استبر اساس گزارش سازمان ملل که در اوایل سال جاری به شورای امنیت ارایه شد، کارشناسان ردیابی هوانوردی یک پل هوایی غیرنظامی را تشخیص دادند که ظاهرا سلاح‌هایی را از امارات برای نیروهای پشتیبانی سریع حمل می‌کرد - ادعایی که امارات آن را رد می‌کند.

این مسیر هوایی از فرودگاه ابوظبی شروع می‌شود، از فرودگاه‌های نایروبی و کامپالا می‌گذرد و سپس در فرودگاه امجراس در چاد، واقع در چند کیلومتری مرز غربی سودان، به پایان می‌رسد و این محل پایگاه نیروهای پشتیبانی سریع است.

گزارش سازمان ملل همچنین به نقل از منابع محلی و گروه‌های نظامی نقل کرده است که چندین بار در هفته، محموله هواپیماها در فرودگاه امجراس تخلیه و با خودروها به دارفور و سایر نقاط سودان حمل می‌شود.

بلدو می گوید: «امارات نیز دارای منافع اقتصادی در سودان بوده و به دنبال جای پایی در دریای سرخ است.»

دولت امارات بارها حمل تسلیحات با این پروازها را تکذیب کرده و گفته است که از این طریق، کمک‌های بشردوستانه به سودان ارسال می‌کند. یک مقام دولتی در بیانیه‌ای به بی‌بی‌سی گفت که امارات متعهد به جستجوی «راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای درگیری‌های جاری» است.

نیروهای پشتیبانی سریع به درخواست بی‌بی‌سی برای اظهار نظر پاسخ نداده‌اند.

ارسال پهپادهایی که گفته می‌شود هر دو طرف جنگ داخلی از خارج دریافت کرده‌اند ناقض قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد مصوب سال ۲۰۰۵ است که ارسال تسلیحات به دولت سودان و جناح‌های مسلح در دارفور را ممنوع می‌کند.

کاستنر می‌گوید: «شورای امنیت باید به مسئولیت خود عمل کرده، وضعیت سودان، قحطی قریب‌الوقوع و تعداد زیاد کشته‌شدگان و آوار‌گان را در نظر بگیرد و فورا تحریم تسلیحاتی همه جانبه سودان را اعمال کند.»
بقای معجزه‌آسا
از زمان ظهور پهپادها در آسمان سودان، وضعیت در صحنه جنگ تا حدی تغییر کرده است.

ارتش سودان توانسته است محاصره تحمیل شده بر سربازان خود را در چندین نقطه بشکند.

و نیروهای آر اس اف از برخی محله‌های غرب پایتخت عقب نشینی کرده‌اند.

به گفته سلیمان بلدو، این تغییر به لطف پهپادهای ایرانی اتفاق افتاده است.

براساس پروژه داده‌های وقایع و موقعیت درگیری‌های مسلحانه (ACLED)، بیش از یک سال پس از آغاز جنگ، حداقل ۱۶۶۵۰ غیرنظامی در این درگیری کشته شده‌اند.

سازمان بین المللی مهاجرت تخمین می‌زند که ۱۲ میلیون نفر هم مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند.

به گفته عبدالله مکاوی، که اکنون به مصر گریخته، در ماه ژوئیه گذشته (نزدیک به یک سال پیش) که هنوز در جنوب خارطوم بود، به طور تصادفی از کشته شدن در حمله پهپادهایی که، به گفته او، متعلق به نیروهای پشتیبانی سریع بود جان به در برد.

او می گوید: «با عجله وارد خانه شدم و به اتاقی دارای سقف سیمانی پناه بردیم... من و مادرم، چهار خواهر و برادرم زیر تختخواب‌ها پناه گرفتیم.»

عبدالله می گوید که صدای سقوط گلوله هواپیمای بدون سرنشین را به داخل اتاق مجاور که سقفی چوبی داشت شنیدند.

عبدالله می‌افزاید: «اگر در آن اتاق دیگر بودیم، همه کشته می‌شدیم. ما با معجزه زنده ماندیم.»

در آغاز سال ۲۰۲۴، درگیری به مناطق جدیدی در خارج از پایتخت گسترش یافت. مرگ غیرنظامیان در اثر حملات هواپیماهای بدون سرنشین برای اولین بار در شمال، شرق و مرکز سودان گزارش شد.

عبدالله قبل از فرار به مصر خانواده خود را در بندر سودان در شرق ترک کرد زیرا آن را مکانی امن می‌دانست. اما او اکنون می ترسد هواپیماهای بدون سرنشین به آنها نیز برسند.

او می‌گوید: «مردم سودان از جنگ خسته شده‌اند. تنها چیزی که ما می‌خواهیم این است که جنگ متوقف شود. اگر کشورهای خارجی از حمایت تسلیحاتی از دو طرف دست بردارند، جنگ پایان خواهد یافت.»