کاهش وزن: آیا تزریق راهی برای مقابله با چاقی است؟

سماگلوتاید به نام اوزمپیک برای درمان دیابت و به نام ویگووی به عنوان داروی مقابله با چاقی به فروش می‌رسدبی بی سی: شما نمی‌توانید از هیاهوی تبلیغاتی در مورد تزریق برای کاهش وزن در امان بمانید.

شبکه‌های اجتماعی پر از تصویر‌های قبل و بعد از تزریق است. بازار شایعات و سخن‌چینی‌ها درباره استفاده ستارگان هالیوود از آن هم داغ است.

تقاضای گسترده برای چنین دارویی قابل‌ درک است. تأثیر اضافه وزن بر سلامت ما که کم‌کم تبدیل به داغ ننگ شده است و تکرار مداوم عبارت «ورزش و رژیم‌غذایی» دیگر بر بسیاری از افراد اثری نمی‌گذارد.

آیا ما می‌توانیم سماگلوتاید را «معجزه» یا «داروی لاغری» بنامیم در‌حالی که پزشکان هنوز در مورد اثرات درمانی آن تردید‌‌ دارند؟ این هیاهویی که به راه افتاده چقدر بویی از واقعیت برده است؟ یا شاید چون از مهارعوامل ایجاد‌کننده چاقی ناتوان شده‌ایم افراد را به یک عمر استفاده از دارو وادار می‌کنیم؟

جن اهل کنت یکی از اولین افراد در جهان است که در آزمایشات مقدماتی سماگلوتاید شرکت کرد. این دارو به نام ویگووی برای کاهش وزن و به نام اوزمپیک برای دیابت به فروش می‌رسد هرچند برخی افراد محصول با نام اوزمپیک را هم برای کاهش وزن و لاغری مصرف می‌کنند.

ما همه فردی مانند جن در اطرافیان خود داریم که هر رژیمی را آزموده و تمام عمر در تلاش برای کاهش اندازه دور کمر خود بوده است.

سما‌گلوتاید نقش همان هورمونی را ایفا می‌کند که هنگام غذا خوردن در بدن ما ترشح می‌شود. این ماده با ایجاد احساس سیری مغز را فریب می‌دهد و اشتهای ما را از بین می‌برد در نتیجه کمتر می‌خوریم.

از وقتی جن تزریق را شروع کرد رابطه‌اش با غذا چنان دگرگون شد که می‌گوید انگار معتاد به ماده مخدر شده یا «تسخیر‌ شده» و به کلی آدم دیگری شده است.

برای اولین بار بود که به کافه‌ای رفت و یک قطعه شیرینی محبوبش را دید و با تمام وجود دلش نخواست که آن را بخورد.

او می‌گوید که «هیچ اشتها نداشتم... بدنم می‌گفت من نیازی به آن ندارم. هیچ احتیاجی به نیروی اراده نداشتم».

نتیجه و اثر سماگلوتاید انکار‌ناپذیر است، حداقل در کوتاه‌مدت.

به‌طور متوسط در آزمایشات همراه با شیوه زندگی سالم توصیه‌شده افراد با تزریق سماگلوتاید حدود ۱۵٪ از وزن‌شان کاهش پیدا می‌کرد. توجه داشته باشید که این «معجزه لاغری» نیست چون ۱۵٪ یعنی از حدود ۱۲۰ کیلو به ۱۰۰ کیلو برسید.

پژوهش نشان داد که وزن افراد در مدت یک سال اول کاهش پیدا کرد اما در سه ماه پس از آن ثابت باقی ماند. از نتیجه استفاده چندین‌ساله از دارو هنوز اطلاعی نداریم.

جن ۲۸ کیلو وزن کم کرد. او توانست سرانجام از هدیه تولد ۶۰ سالگی‌اش لذت ببرد. آرزوی او پرواز با هواپیمای تایگر ‌مث بود که پیش از آن به دلیل محدودیت وزن نمی‌توانست سوار شود. «من چند بار سوار شدم و باور نمی‌کنید چقدر لذت بردم!»
جن پس از پرواز در سپتامبر ۲۰۱۹، پروازی که او می‌گوید پیش از کاهش وزن ۲۸ کیلویی‌اش به کمک سماگلوتاید امکان‌ناپذیر بودنتیجه آن به نظر چشمگیر‌تر از رژیم‌های غذایی مرسوم است که اغلب خوب شروع می‌شوند اما بعد با تخلیه ذخایر چربی پیام جستجو و اشتیاق برای غذا به مغز ارسال می‌شود. به همین دلیل است که رژیم‌ها در نهایت با شکست مواجه می‌شوند.

پروفسور سر استفان او راهیلی، مدیر بخش بیماری‌های متابولیک انجمن پژوهش‌های پزشکی می‌گوید:«بیش از ۹۰٪ افراد به وزن قبل از رژیم خود باز‌می‌گردند».

او دارو‌های جدید را «دوره هیجان‌انگیز نوین» می‌نامد که می‌توانند به افراد کمک کنند به نبرد طولانی‌مدت خود برای مقابله با اضافه‌ وزن که سلامت آنها را تهدید می‌کند پایان دهند.

دوره آزمایش جن به پایان رسیده و او دیگر سماگلوتاید استفاده نمی‌کند. بدون مصرف دارو مغز او دیگر فریب نمی‌خورد و او احساس سیری نمی‌کند.

او می‌گوید:«خیلی ناراحتم چون وزنم دوباره دارد بر‌می‌گردد و او حاضر است «دنیا را به کسی بدهد» که دوباره دارو را در اختیار او بگذارد.

او تزریق‌های دیگری برای کاهش وزن را هم امتحان کرده است اما در نهایت تصمیم گرفت که جراحی اساسی انجام دهد و معده خود را کوچک کند تا به این ترتیب زودتر احساس سیری کند.

جن از تصمیم خود هیچ پشیمان نیست و هنوز استفاده از دارو را «بهترین اتفاق زندگی» خود می‌داند.
وزنی که بر‌می‌گردد
به‌هر‌حال فقط او نیست که چنین تجربه‌ای داشته است و پس از قطع مصرف سماگلوتاید افراد به سرعت به وزن قبلی باز‌می‌گردند. بهترین آمار طولانی‌مدتی که در اختیار داریم نشان می‌دهد افراد دو‌سوم وزنی که از دست داده‌اند را در حدود دو سال پس از قطع مصرف دارو دوباره به دست می‌آورند.

دکتر مارگریت مک‌کارتنی، پزشک و متخصص شواهد پزشکی می‌گوید:«این دارویی است که برای جلوگیری از بازگشت وزن باید به مصرف آن ادامه داد و از نظر من این مشکل بزرگی است».

نظام بهداشت‌ودرمان ملی بریتانیا فقط تا دو سال داروی سماگلوتاید را در اختیار افراد می‌گذارد. با توجه به بازگشت وزن پس از قطع مصرف دارو این پرسش به وجود می‌آید که این کار چه سودی دارد؟

دکتر مک‌کارتنی می‌گوید:« این موضوع برای بسیاری از افراد خواهان کاهش وزن که سال‌هاست دست‌ به‌گریبان با این معضل هستند تأسف‌آور است. اگر سرانجام روشی پیدا کنید که مؤثر باشد و دوباره آن را از شما باز‌پس‌بگیرند به نظر غیر‌منصفانه می‌رسد».

البته موقعیت‌هایی وجود دارد که کاهش وزن موقتی هم مفید و لازم است. برای مثال برخی جراحی‌ها یا درمان‌های ویژه فقط در محدوده وزن خاصی امکان‌پذیر است.

به‌هر‌حال داروی جدیدی است و ایمنی طولانی‌مدت آن هنوز ناشناخته است. عوارض جانبی مانند حالت تهوع و خستگی‌شدید و التهاب پانکراس هم در مورد آن گزارش شده است.
توفیق پزشکی یا شکست اجتماعی؟
نوید ستار، پروفسور در زمینه پزشکی متابولیک از دانشگاه گلاسکو می‌گوید:«از دیدگاه شخصی نمی‌توانم بگویم که تولید چنین دارویی را باید رویدادی فرخنده به شمار آوریم یا برعکس نشانه‌ای از اینکه جامعه انسانی در مقابله با چاقی چنان شکست خورده است که اکنون نیاز به چنین داروهایی پیدا کرده است. این موضوع گریبان‌گیر بسیاری از ماست».

او به طور عمل‌گرایانه به موضوع نگاه می‌کند. تا سال ۲۰۳۵ نیمی از انسان‌های روی کره زمین دچار اضافه ‌وزن یا چاقی خواهند بود و اضافه‌ وزن منجر به دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی و برخی از انواع سرطان می‌شود. او در ادامه می‌گوید:«کالری‌های ارزان مدام انسان را به خوردن و پر‌خوری وسوسه می‌کنند».

«بسیاری از بیماران به دلیل اضافه وزن مبتلا به چهار تا پنج بیماری دیگر هم هستند و در حال حاضر ما فقط در مورد چنین وضعیتی حرف می‌زنیم».

در این مدت سیاست‌های دولت بریتانیا در برابر چاقی نتوانسته جلوی رشد فزاینده چاقی را بگیرد و عوارض آن به طور حادی گریبان‌گیر فقیر‌ترین اقشار جامعه بوده است. ارتباط معنادار و روشنی میان فقر و چاقی وجود دارد.

دکتر مک‌کارتنی می‌گوید:«ما باید به این موضوع بیندیشیم که چگونه جهانی ساخته‌ایم که مدام باعث تشدید و افزایش چاقی می‌شود نه اینکه انتظار داشته باشیم افراد چاق شوند و سپس با مداخلات پزشکی ناچار به درمان آن شوند».

سما‌گلوتاید چشم‌انداز‌های دیگری برای مقابله با چاقی گشوده است و جانشین‌های دیگری هم برای آن در راه است.

پروفسور اوراهیلی می‌گوید حتی اگر ما دلایل و عوامل اجتماعی چاقی و اضافه وزن را رفع کنیم باز هم افرادی چاق هستند و بیمار خواهند شد به همین دلیل او معتقد است به کمک دارو‌ها به سوی جهانی که چاقی همچون بیماری با دارو درمان خواهد شد پیش می‌رویم.

اما این دارو‌‌ها همچنان پرسش‌برانگیز هستند و ما فقط به فایده آنها برای تندرستی انسان پرداخته‌ایم.

نگرانی‌هایی درباره تأثیر این دارو‌ها بر افراد به‌ویژه زنان جوان وجود دارد چرا که آنها تحت فشار‌های اجتماعی گمان می‌کنند باید وزن و فرم خاصی داشته باشند تا «زیبا» به نظر برسند که بیشتر اوقات معادل «لاغر» است.

نقش و اثر سلبریتی‌ها و افراد معروف و دسترسی فردی به سماگلوتاید از طریق مشاوره‌های آنلاین و تأثیر آن بر اختلالات تغذیه‌ای از پرسش‌های فراوان و بی‌پاسخی است که وجود دارد.

هر نظری که درباره سماگلوتاید داشته باشید بحث و جدل‌ درباره این دارو و هیاهوی فزاینده استفاده از آن انگار تمامی ندارد.