زلزله ترکیه؛ چطور یک زن خانه دار حقیقت فرو ریختن خانه پسرش را کشف کرد

نورگل گوکسو: از یک زن خانه دار تا جوینده حقیقتبی بی سی: ۶ فوریه امسال یک سال از زلزله قدرتمند در جنوب ترکیه می‌گذرد که بیش از ۵۰ هزار کشته برجای گذاشت.

حالا معلوم شده است که اگر مقررات ساخت و ساز به طور کامل رعایت شده بود، این همه جان و زندگی خود را از دست نمی‌دادند.

مادر یک خانواده ساکن این منطقه در صدد برآمد تا کشف کند چه عاملی باعث فروریختن ساختمانی شد که بستگانش در آن زندگی می‌کردند.

نورگل گوکسو می‌گوید تا قبل از فوریه سال گذشته، یک زن خانه‌دار معمولی و عاشق آشپزی بود. به خصوص به پختن کوفته ایچلی، از خوراک‌های سنتی، طبق دستور پخت خودش علاقه داشت.

این زن خانه‌دار ساکن حومه استانبول بود اما پسر ۳۱ ساله‌اش، احمد جان زبون ازدواج کرده و با همسر و فرزند نوزادشان در جنوب شرقی ترکیه زندگی می‌کردند.

برای نورگل، احمد جان فقط یک فرزند نبود. به عنوان پسر بزرگش که در دوران نوجوانی او متولد شده بود، بین مادر و پسرش ارتباط ویژه‌ای وجود داشت.
نورگل گوکسو تصمیم گرفت بررسی کند که چرا خانه پسرش فروریخته است در حالی که دیگر ساختمان‌ها سالم ماندندنورگل پسرش را به دانشگاه فرستاد و به دستاوردهایش افتخار می‌کرد.

خود نورگل به دانشگاه نرفته و حتی مجبور شده بود دبیرستان را به صورت غیرحضوری تمام کند.

روز ۶ فوریه ۲۰۲۳، دنیای او زیر و رو شد. کانون زلزله در شهر قهرمان‌ مرعش محل اقامت احمد جان بود.

حداقل ۷۰۰۰ ساختمان از جمله ساختمان محل سکونت احمد جان، در نتیجه زمین‌لرزه در این شهر فروریختند.

نورگل برای جستجوی پسرش، همسرش و فرزندشان، یا به قول خودش، «سه فرزندش» سراسیمه به قهرمان مرعش رفت.
حداقل ۷ هزار ساختمان در قهرمان مرعش فرو ریختساختمان ازگی
اگرچه بسیاری از ساختمان‌های قهرمان‌ مرعش در زلزله ویران شده بودند، به نظر نمی‌رسید منطقه محل سکونت پسر نورگل آسیب شدیدی دیده باشد.

او در یک بلوک مسکونی ده طبقه بلند به نام ساختمان ازگی زندگی می‌کرد. این ساختمان یکی از معدود بناهایی بود که در این محله کاملا فروریخت هرچند بقیه ساختمان‌ها هم آسیب جدی دیدند.
احمد جان در کودکیدر سایر مناطق زلزله زده هم اختلاف مشابهی بین ساختمان‌های مختلف مشاهده می‌شد. در نتیجه بسیاری از مردم در ترکیه این سئوال را مطرح کردند که چرا برخی از ساختمان‌ها فروریختند و برخی دیگر برجا ماندند، حتی ساختمان‌هایی که دقیقا در کنار هم ساخته شده و ارتفاع، سن و سبک ساخت مشابهی داشتند.

در حالی که تیم‌های جستجو و نجات در میان میان ویرانه‌های ساختمان ازگی به جستجو پرداخته‌بودند، نورگل منتظر نتیجه بود.

هشت روز بعد، اجساد احمد جان، همسرش نصیبه و دختر نوزادشان آسوده، نوه نورگل، پیدا شد.

احمد جان و نصیبه هر دو وکیل بودند و نوزادشان فقط شش ماه داشت.
احمد جان، نصیبه و آسوده در زلزله جان باختندنورگل می گوید: «از دست دادن نه تنها یک، بلکه سه فرزند واقعا سخت است.»

او غالبا عکس‌های خانوادگی را در حساب‌های رسانه های اجتماعی که پس از فاجعه ایجاد کرده است به اشتراک می‌گذارد.

نورگل می گوید: «نمی خواستم مرگشان بی‌نتیجه باشد و من هم آنها را فراموش کنم.»

در مجموع ۳۵ نفر در ریزش ساختمان ازگی جان خود را از دست دادند و فقط دو نفر زنده ماندند.
بقایای ساختمان ازگیتبدیل به کارشناس حقیقت یابی
نورگل تصمیم گرفت به این موضوع بپردازد که چرا ساختمان محل سکونت پسرش فروریخت در حالیکه ساختمان‌های دیگر برجا ماندند. برای این منظور، او به شواهد و دانش تخصصی نیاز داشت.

در نتیجه با مهندسان عمران و کارشناسان ساخت و ساز محلی صحبت کرد. او آموخت چگونه عکس‌های «قبل» و «بعد» از واقعه را به صورت آنلاین پیدا کند و به فراگیری قوانین ساختمان و فرآیندهای لازم برای کسب تأییدیه هرگونه تغییری در نقشه ساختمان پرداخت.

سپس، در ژوئن سال گذشته، یک ویدیوی بخش ترکیه بی‌بی‌سی را در یوتیوب دید. ما این فیلم را درمورد فروریختن یک ساختمان در اثر زلزله سال ۲۰۲۰ شهر ازمیر ساخته بودیم.

نورگل از طریق شبکه‌های اجتماعی برای ما پیام فرستاد و از ما خواست تا در تحلیل اطلاعات مربوط به فروریختن ساختمان ازگی به او کمک کنیم.
چندین سوراخ بزرگ در ساختمان برای تهویه در دیوارهای ساختمان بریده و دیوار حمال هم برداشته شده بود.این تصویر نشاندهنده آن است که فن آشپزخانه و دیوارهای محافظ چطور به هم متصل شده بودند شواهدی از این موضوع در میان آوارها پیدا شده استما ماه‌ها با او در تماس بودیم، در حالیکه خود او همچنان به بررسی این موضوع پرداخته بود که آیا تغییرات داده شده در ساختمان ازگی درست بود یا نه.

ما از یافته‌های او مجموعه‌ای گرافیکی درست کردیم تا آنچه را که اتفاق افتاده بود نشان دهیم.

نورگل می‌گوید: «من سعی کردم تا جایی که می‌توانستم شواهد بیشتری در مورد محل از دست دادن فرزندم پیدا کنم؛ اگرچه این کار مسئولیت من نبود، اما به نظر می‌رسید که اگر این کار را نمی‌کردم، به جایی نمی‌رسیدم.»

نورگل متوجه شد که در بسیاری از مناطق زلزله زده، تحقیقات در مورد امکان نقض مقررات ساختمانی به دلیل عدم وجود شواهد کافی بدون نتیجه پایان یافته بود. او نمی‌خواست تحقیقات او در مورد ساختمان ازگی هم بدون نتیجه بماند.

برای جلب توجه به پرونده ازگی، او به مصاحبه‌های تلویزیونی متعدد روی آورد.

هرچند تا قبل از زلزله، مهارتی در کار با شبکه‌های اجتماعی نداشت، یک حساب کاربری در اینستاگرام برای ساختمان ازگی باز کرد و سعی کرد اطلاعاتی از سایر خانواده های قربانیان و کارشناسان ساختمان جمع آوری کند.

نورگل تاکید می‌کند که دادستانی می‌توانست از طریق بررسی مدارک عمومی، شواهدی در مورد نحوه ساخت اولیه ساختمان ازگی به دست آورد.

با این حال، او می‌خواست مطمئن شود که همه طرف‌های مسئول فروریختن ساختمان به پای میز محاکمه کشیده خواهند شد و به همین دلیل، او بر گردآوری شواهدی در مورد نحوه تعمیرات و تغییرات بعدی ساختمان هم تمرکز کرد.

دفتر دادستانی تحقیقاتی را آغاز کرد و گزارش کارشناسی در مورد فروریختن ساختمان ازگی که در ژوئیه ۲۰۲۳ تکمیل شد. این گزارش کمکی کلیدی در تکمیل شواهد گردآوری شده توسط نورگل بود.
محتوای گزارش چه بود؟
این گزارش مشخص می‌کرد که بسیاری از تغییرات بعدی در ساختمان بر خلاف مقررات ساختمانی و غیرقانونی بوده است.

دکتر بیضا تشکین، دانشیار مهندسی عمران در دانشگاه فنی استانبول، به بی‌بی‌سی گفته است که این واقعیت که ساختمان‌های اطراف برپا ماندند نشان می‌دهد که یک مشکل ساختاری عمده در ساختمان ازگی وجود داشته است.

این گزارش نشان داد که یک عنصر کلیدی برپا ماندن ساختمان یا درست ساخته نشده یا بعدا تغییر یافته بود.

تجزیه و تحلیل رسمی همچنین نشان داد که برخی از مواد و فرآیندهای ساخت و ساز این ساختمان با ضوابط منطبق نبوده است.

اما بعد واقعیت دیگری کشف شد.
تصویر هوایی از آوارهای ساختمان ازگیکافه طبقه همکف
از زمان فروریختن ساختمان ازگی، سؤالاتی در مورد بازسازی و تغییرات در یک کافه در طبقه همکف مطرح شده بود.

این بازسازی شامل ادغام سه واحد مجزا در طبقه همکف و ایجاد یک فضای بزرگ بود.

همچنین، با برداشتن بخشی از کف ساختمان، یک بالابر سرویس نصب و چندین سوراخ بزرگ برای تهویه در دیوارهای ساختمان بریده شده بود.

یکی دیگر از تغییرات، برداشتن یا جایگزین کردن به اصطلاح «دیوار حمال» بود که در نقشه اولیه ساختمان وجود داشت اما بعدا ناپدید شد.

در سال ۲۰۲۱، ساکنان ازگی طوماری را به مقامات محلی تحویل داده و خواستار بازرسی این بخش از ساختمان شدند. آنان نگران بودند که این تغییرات امنیت ساختاری ساختمان را به خطر انداخته باشد.

در پاسخ به این طومار به آنان گفته شد که «هیچ انحرافی» از نقشه اصلی یافت نشده است.

نورگل اکنون تعجب می‌کند که چرا درخواست کمک نادیده گرفته شد و آیا مقامات «وقتی این پاسخ را می‌نوشتند، حتی به ساختمان نگاه کرده بودند؟»

پس از گزارش بررسی ساختمان زلزله‌زده، دادستانی یک پرونده کیفری را در این زمینه به جریان انداخت.

طراح داخلی کافه طبقه همکف و مهندس مسئول اصلی ساخت و ساز اولیه ساختمان در سپتامبر ۲۰۲۳ دستگیر شدند و در انتظار محاکمه هستند.

حکم بازداشت پیمانکار ساختمان نیز صادر شد اما به دلیل کهولت سن او، به احتمال زیاد اجرا نخواهد شد.

وکیل پیمانکار این اتهام را که موکل او مسئول فروریختن ساختمان بوده رد کرده و تغییرات بعدی را مقصر دانسته است.

این وکیل هنوز به درخواست ما برای اظهار نظر بیشتر پاسخی نداده است.

صاحبان کافه که دادستان دستور دستگیری آنها را صادر کرده بود ناپدید شده و همچنان متواری هستند.

در سپتامبر گذشته، آنها با مشارکت در رسانه‌های اجتماعی، مسئولیت هرگونه تخلف از مقررات ساختمانی در بازسازی طبقه همکف را تکذیب کردند.

هنوز از مقامات محلی بازجویی نشده است.

ما از وزارت کشور ترکیه خواستیم در این باره اظهار نظر کند اما پاسخی دریافت نکرده‌ایم.
میراث ساختمان ازگی
دستگیری‌ها و ایراد اتهامات جنایی منحصر به پرونده ازگی نیست بلکه در ارتباط با ساخت و سازهای معیوب و تغییرات غیرقانونی در بسیاری از ساختمان‌های مناطق زلزله ده‌ها پرونده باز شده است.

در ژوئیه سال گذشته، وزارت دادگستری ترکیه اعلام کرد که بیش از ۳۵۰ نفر در ارتباط با این پرونده‌ها دستگیر شده‌اند.

نورگل همراه با کار روی پرونده مورد نظر خود، به دیگران هم کمک می‌کند و اطلاعات خود در مورد مقررات ساختمان و مهندسی عمران و همچنین مهارت در کسب اطلاعات از منابع مختلف را به اشتراک می‌گذارد.

او می‌گوید مصمم است مسئولان فروریزش را بیابد تا مطمئن شود در آینده دیگر کسی وسوسه نخواهد شد تا مقررات ساختمانی را دور بزند یا آنها را نقض کند.

او می‌گوید: «شاید به خاطر ساختمان ازگی، چنین اتفاقاتی در آینده رخ ندهد. من برای ایجاد یک الگوی موثر مبارزه می‌کنم.»