مرگبار، ارزان و گسترده؛ چگونه پهپادهای ایرانی ماهیت جنگ را تغییر می‌دهند؟
+8
رأی دهید
-4
ایندیپندنت فارسی: نشریه گاردین روز جمعه دوم فوریه (۱۳ بهمن) در گزارشی به تاثیر پهپادهای ایرانی در گسترش جنگ‌ها، از نبرد روسیه و اوکراین تا تنش‌های خاورمیانه، پرداخت.به گزارش این رسانه بریتانیایی، پس از حدود ۱۶۵ حمله به پایگاه‌های ایالات متحده در خاورمیانه از روز هفتم اکتبر و درنهایت کشته شدن سه سرباز آمریکایی بر اثر تهاجم هواپیمای بدون سرنشین به مقر آن‌ها در اردن، پنتاگون گفت که این حمله «رد پای کتائب حزب‌الله»، یک گروه شبه‌نظامی همسو با ایران در عراق را نشان می‌دهد.
رئیس‌جمهوری آمریکا افزود که تهران را مسئول می‌داند، زیرا «آن‌ها سلاح‌ها را تامین می‌کنند». اشاره جو بایدن به پهپادهای نسبتا ارزان‌قیمتی است که به سرعت در حال گسترش‌اند و ماهیت جنگ را تغییر می‌دهند.
فابیان هینز، کارشناس امور خاورمیانه در موسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی، در‌این‌باره می‌گوید: «تصور کنید دهه ۱۹۹۰ بود. کاری که گروه‌های شبه‌نظامی مانند کتائب حزب‌الله می‌توانستند انجام دهند، هدف قرار دادن یک پایگاه آمریکایی با چند موشک بود، اما اکنون آن‌ها می‌توانند با دسترسی بیشتر، آسیب‌های جدی‌تری وارد کنند. اکنون حتی کوچک‌ترین پهپادها می‌توانند برد بسیار طولانی داشته باشند و بسیار دقیق عمل کنند.»
مدل دقیق هواپیمای بدون سرنشینی که نیمه‌شب به محل اسکان سربازان آمریکایی در برج ۲۲ برخورد کرد، مشخص نیست، اگرچه مقام‌های ایالات متحده به اختصار گفته‌اند که این پهپاد «یک نوع پهپاد شاهد» است. به گفته هینز، اگر این گزاره درست باشد، به احتمال زیاد شاهد ۱۰۱ یا شاهد ۱۳۱ بال دلتا بوده است که هر دو در زرادخانه کتائب حزب‌الله وجود دارند و برد تخمینی آن‌ها دست‌کم ۷۰۰ کیلومتر ارزیابی شده است.
به گفته آمریکا، طراح و سازنده احتمالی این پهپادها یک شرکت ایرانی زیرمجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با نام مرکز تحقیقات صنایع هوایی شاهد است. تلاش‌های این مجموعه در پنج سال گذشته به‌دلیل برخی درگیری‌ها و جاه‌طلبی‌های سیاست خارجی ایران آغاز شده است.
جمهوری اسلامی سابقه طولانی در آزمایش و استقرار هواپیماهای بدون سرنشین دارد که به جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰ بازمی‌گردد؛ تلاشی که تا حدی از دسترسی نداشتن به فناوری پیشرفته غربی و محدودیت در خرید، توسعه و حفظ تجهیزات پیشرفته نیروی هوایی ناشی می‌شود.
با این حال، حمله موشکی و پهپادی به تاسیسات نفتی عربستان سعودی در سپتامبر ۲۰۱۹، جهشی متفاوت را نشان داد. عربستان سعودی در آن زمان درگیر جنگ داخلی یمن بود و با شورشیان حوثی متحد ایران می‌جنگید. اگرچه مسئولیت آن حمله برعهده حوثی‌ها بود، اما مقام‌های عربستان سعودی ایران را در تامین پهپادها مقصر دانستند.
پهپاد ناشناخته بال دلتا در ژوئیه ۲۰۲۱ نیز در حمله به یک نفت‌کش اسرائیلی دوباره ظاهر شد. دومینیک راب، وزیر امور خارجه وقت بریتانیا، در آن زمان گفت که احتمالا ایران مسئول چنین حمله‌ای است. ایران وجود این پهپاد جدید را به‌طور رسمی تا ماه دسامبر تایید نکرده بود، در حالی‌که در همان زمان در کنار پهپاد ۱۳۱، شاهد-۱۳۶ را توسعه می‌داد.
چند ماه بعد، روسیه به اوکراین حمله کرد و پس از شکست در تلاش‌های اولیه برای پیروزی، جست‌وجو برای سلاح‌های جدید را آغاز کرد. ایران به همراه کره شمالی یکی از معدود کشورهایی بود که به فروش تسلیحات به مسکو تمایل داشت. تهران موافقت کرد که شاهد ۱۳۶ را که اولین بار در پاییز ۲۰۲۲ در میدان جنگ مشاهده شد، تامین کند.
پهپادهای شاهد در عرض چند هفته در اوکراین گسترده‌تر شدند؛ پهپادهایی که نه‌تنها از نظر شکل متمایز بودند، بلکه موتور پر سر‌و‌صدایشان نیز متفاوت بود و صدایی بین ماشین چمن‌زنی و موتورسیکلت داشت. حمله به مرکز کی‌یف در ۱۷ اکتبر همان سال، این پهپادها را به تیتر یک خبرها تبدیل کرد.
پهپادهای شاهد ۱۳۶ دارای بدنه‌ای از فیبر کربن سبک و برد بیش از هزار و ۵۰۰ مایل‌اند (حدود ۲۴۱۳ کیلومتر) که به روسیه امکان می‌دهد آن‌ها را از بلاروس در شمال و مناطق تصرف‌شده در جنوب به پرواز درآورد و شهرهای اوکراین را هدف قرار دهد.
به گفته جاستین برانک، تحلیلگر موسسه رویال یونایتد سرویس (Royal United Services Institute)، پهپادهای شاهد می‌توانند ۲۰ تا ۴۰ کیلوگرم مواد منفجره حمل کنند که تقریبا دو برابر توانایی پهپاد ۱۳۱ است.
برانک اضافه می‌کند که پهپادها بهترین جایگزین ارزان‌قیمت برای موشک‌های کروز هدایت‌شونده محسوب می‌شوند، زیرا در آن‌ها مسیرهای پرواز معمولا از پیش برنامه‌ریزی شده‌اند و می‌توانند بسیار پیچیده باشند. او تاکید می‌کند که شاهدها اغلب از ترکیب پیچیده‌ای از سیستم‌های ناوبری آمریکایی، روسی و چینی استفاده می‌کنند.
در عین حال که حملات پهپادهای شاهد در اوکراین ادامه دارد و در ماه نوامبر رکورد ۷۵ حمله پهپادی به کی‌یف ثبت شد، ایران از این فرصت استفاده می‌کند و هواپیماهای بدون سرنشین شاهد را به‌راحتی و به‌طور کامل یا جزئی به متحدان منطقه‌ای ازجمله حوثی‌ها یا شبه‌نظامیان در عراق یا سوریه عرضه می‌کند.
حوثی‌های مورد حمایت ایران در یمن از روز هفتم اکتبر به‌طور مکرر از این پهپادها برای حمله به کشتی‌های عبوری در دریای سرخ و حتی برای هدف قرار دادن مستقیم کشتی‌های جنگی غربی استفاده کرده‌اند.
ساموئل بندت، متخصص هواپیماهای بدون سرنشین، معتقد است: «آنچه ایران انجام می‌دهد این است که نشان دهد به‌جای سرمایه‌گذاری روی قابلیت‌های جنگی گران‌تر و پیشرفته، می‌توان از پهپادها استفاده کرد؛ پهپادهایی که اگرچه ارزان‌اند، استفاده‌کننده از آن‌ها این امید را دارد که یا به اهداف مدنظر برخورد می‌کنند یا طرف مقابل برای سرنگون کردنشان مهمات زیادی استفاده می‌کند.