درگیری ایران با پاکستان هسته‌ای چطور می‌تواند معادلات منطقه‌ای را بر هم بزند؟

یورونیوز: ایران و پاکستان در امتداد مرزهای خود سابقه نبرد با شبه نظامیان را داشته‌اند، اما اینکه بخواهند در خاک یکدیگر حمله هوایی انجام دهند غیر معمول بوده است. زمان وقوع این حملات سؤالاتی را ایجاد می کند که باعث ایجاد تردید در مورد نیات اولیه ایران شده است.

 آنچه بسیار غیرمعمول است، تمایل طرفین برای حمله به اهداف در آن سوی مرزها، بدون اطلاع قبلی به یکدیگر است.

از زمان آغاز درگیری بین اسرائیل و حماس، موضع ایران در منطقه با ابهام همراه بوده است. در داخل، مقامات ایرانی ابراز تمایل کرده‌اند که از تشدید هرگونه درگیری دوری کنند. در مقابل، سخنرانی‌ها و بیانیه‌های عمومی آنها قاطعانه بوده و بر اهمیت راهبردی نیروهای نیابتی منطقه‌ای خود در حفظ فشار بر اسرائیل و متحدانش تأکید می‌کنند.

اما حملات به عراق و پاکستان ممکن است نشانه‌ای از قصد ایران برای اثبات نقش مستقیم و قاطعانه‌تر خود در منطقه باشد.
انکار موجه
عملیات هوایی متقابل ایران و پاکستان در خاک یکدیگر تهدیدی برای تشدید تنش بین اسلام‌آباد و تهران و همچنین افزایش خشونت‌ها در جنوب آسیا است.

دو روز پس از حمله ایران به مواضع ادعایی «تروریست‌ها» در داخل خاک پاکستان، پاکستان نیز ادعا کرد حملاتی را علیه مواضع منسوب به «جدایی‌طلب‌های پاکستانی» در داخل خاک ایران انجام داده است.

اما آیا می‌توان از این موضوع به‌عنوان حمله دو کشور مستقل علیه گروه‌های شبه‌نظامی در قلمرو یکدیگر یاد کرد یا باید آن را در صورت ادامه به‌عنوان عامل تنش‌زایی بیشتر بین تهران و اسلام‌آباد دانست.

حملات هوایی پاکستان، بامداد پنجشنبه در داخل استان سیستان و بلوچستان ایران صورت گرفت و به نوعی در جواب نقض حریم هوایی پاکستان در حملات شامگاه سه‌شنبه ایران علیه گروه موسوم به جیش العدل بود. از سوی دیگر یک کانال تلگرامی منسوب به ارتش آزادیبخش بلوچستان (BLA) با صدور بیانیه ای حضور نیروهای خود در ایران را تکذیب کرده است.
آمریکا، چین و هند چه گفته‌اند؟
وزارت خارجه آمریکا از ایران به دلیل نقض مرزهای حاکمیتی سه کشور در ۴۸ ساعت انتقاد کرد. متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز چهارشنبه به خبرنگاران گفت: «فکر می‌کنم خیلی مسخره است... از یک سو ایران تامین کننده اصلی تروریسم در منطقه است و از سوی دیگر ادعا می‌کند باید اقداماتی را برای مقابله با تروریسم انجام دهد.»

چین با توجه به روابط نزدیکش با پاکستان و اینکه مقدار قابل توجهی نفت از ایران وارد می کند، شاید در موقعیت دشواری در این نقطه قرار داشته باشد. پکن موضع بی‌طرف‌تری اتخاذ کرده است. مائو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه به خبرنگاران گفت: «ما از دو طرف می‌خواهیم از اقداماتی که تنش‌ها را تشدید می‌کند اجتناب کنند و مشترکا منطقه را آرام نگه دارند.» پکن همزمان ابراز آمادگی کرده در صورت لزوم نقش پررنگ‌تری در ترمیم روابط این دو همسایه ایفا کند.

در همین حال، دهلی نو بر موضع «تسامح ناپذیری» خود در قبال تروریسم تأکید کرد، اما این را هم افزود که «اقداماتی که کشورها برای دفاع از خود انجام می دهند» را درک می‌کند. راندیر جیسوال، سخنگوی وزارت امور خارجه هند در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: «این یک موضوع بین ایران و پاکستان است. تا آنجا که به هند مربوط می شود، ما در برابر تروریسم رویکرد تسامح ناپذیر داریم. ما اقداماتی را که کشورها برای دفاع از خود انجام می دهند را درک می کنیم.»

هند همچنین در اشاره ای آشکار به هدف قرار دادن کشتی‌های تجاری در دریای سرخ توسط حوثی‌های تحت حمایت ایران در یمن، موضوع تهدیدات کشتی‌های دریایی در منطقه را مطرح کرده و تاکید کرده است که «به سرعت باید به این موضوع رسیدگی شود».
چرا ایران در این برهه زمانی این حملات را ترتیب داد؟
پس از حملات ایران به همسایگان پاکستان و عراق، وزیر دفاع ایران قول داد که در صورت لزوم کشورش «هیچ محدودیتی» برای استفاده از قابلیت‌های موشکی علیه دشمنان خود ندارد. محمدرضا آشتیانی، وزیر دفاع ایران در جلسه هیات دولت در روز چهارشنبه به خبرنگاران گفته بود که ایران «یک قدرت موشکی در جهان است.»

اما مشخص نیست چرا ایران این زمان را برای تشدید تنش با پاکستان انتخاب کرده است. ایران و پاکستان هر دو در حال مبارزه با گروه‌هایی هستند که آنها را «جدایی طلب» و «تروریست» می‌دانند. آن‌ها می‌توانستند در این زمینه، در منطقه مرزی مشترک با یکدیگر همکاری داشته باشند. با این حال، اینطور به نظر می‌رسد که ایران تشدید تنش‌ها را انتخاب کرده است.

ایران همین کار را با حمله به اقلیم کردستان عراق نیز انجام داد،‌ گویی که می‌خواست تسلط خود بر عراق را نشان دهد. با تمام این اوصاف، به نظر نمی‌رسد که تشدید بیشتر تنش جزء سناریوهای محتمل ایران باشد.

برای مثال، ایران برای دستیابی به اهداف خود، تنش‌های کوتاه مدتی را نیز با افغانستان به راه انداخت.

ولی با توجه به مشکلات داخلی ایران، تهران معمولا از این حد جلوتر نمی رود.
آیا حملات به مذاکره ختم می‌شود؟
یک تحلیگر مقیم ایران در خصوص این تحولات در کانال تلگرامی خود نوشت که سناریوی ادامه این قبیل حملات متقابل بین پاکستان و ایران ضعیف است چرا که «هیچکدام از این دو کشور منفعتی در رویارویی نظامی با هم ندارند.»

احمد زیدآبادی معتقد است که «دلخوری‌های»‌ پاکستان از گرم شدن روابط ایران و حکومت طالبان در افغانستان و همچنین «ظن» ایران در خصوص مقاصد ارتش پاکستان، هیچکدام نمی‌تواند دلیل محکمی برای باز کردن یک جبهه غیر منتظره برای آن‌ها باشد.

به اعتقاد این تحلیلگر ایرانی، حملات هوایی اسلام‌آباد در داخل خاک ایران پیامی به تهران بوده مبنی بر اینکه حاکمیت پاکستان «شباهتی به حاکمیت نیم‌بند دولت‌های عراق و سوریه ندارد.»

زیدآبادی معتقد است که ضربات نظامی متقابل بین دو کشور می‌تواند این ظرفیت را داشته باشد که تهران و اسلام‌آباد «مذاکرات جدی‌تری را برای مهار و کنترلِ گروه‌های تهدید کننده امنیت ملی یکدیگر به عمل آورند.»

بنا بر برخی گزارش‌ها، در حمله اولیه پاکستان علیه ایران موسوم به «عملیات مرگ بر سرمچار» از جت‌های جنگنده «تندر JF-۱۷» ساخت مشترک چین استفاده شده است.
مرز ۹۰۰ کیلومتری بین ایران و پاکستان در حدود یک ماه گذشته آبستن خشونت‌های متعددی بوده است که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است.

۱۸ ژانویه: پاکستان مواضع گروه جدایی‌طلب موسوم به «جبهه آزاددی‌بخش بلوچستان» در هفت نقطه از استان سیستان و بلوچستان را هدف قرار داد. از تهران کشته شدن دست‌کم ۹ نفر از اتباع خارجی را تایید کرد.

۱۶ ژانویه: دو پایگاه گروه ‌موسوم به «جیش العدل» در خاک پاکستان هدف حملات موشکی و پهپادی ایران قرار گرفتند.

۱۰ ژانویه: حمله افراد مسلح به یک پاسگاه انتظامی در شهرستان راسک استان سیستان و بلوچستان یک مامور پلیس ایران کشته شد. مسئولیت این حمله را گروه «جیش العدل» برعهده گرفته است.

۱۵ دسامبر: گروه جیش العدل با حمله به یک پاسگاه دیگر در شهر راسک ۱۱ مرزبان نیروی انتظامی را کشت و ۶ تن را مجروع کرد. این حمله از سوی پاکستان محکوم شده بود.
در آینده بین «برادر و دوست» چه می‌شود؟
حمله پاکستان به خاک ایران نشان می‌دهد که اسلام‌آباد فقط قصد نداشته است در حوزه دیپلماتیک به ایران پاسخ دهد.

با این حال، مشخص نیست که آیا ایران یا پاکستان قصد دارند علیه گروه‌های جدایی‌طلب بلوچ که هر دو آنها را دشمن می‌دانند وارد یک خصومت‌ تمام عیار شوند یا نه.

فعلا هر دو طرف بعد از حملات مربوطه خود، بیانیه‌هایی صادر کردند که حاکی از تمایل به عدم تشدید اوضاع است.

وزارت امور خارجه پاکستان در بیانه خود، ایران را «کشوری برادر» خواند و بر ضرورت یافتن راه حل های مشترک تاکید کرد.

وزیر خارجه ایران نیز در جاشیه مجمع اقتصادی داووس، پاکستان را «کشوری دوست» خواند و گفت که حملات ایران متناسب بوده و فقط شبه نظامیان و «تروریست‌های ایرانی» را هدف قرار داده است. این مواضع دیپلماتیک در حالی رسانه‌ای می‌شود که هر دو طرف نمایندگان دپیلماتیک طرف مقابل را برای ادای توضیحات احضار کرده اند.

با توجه به اینکه پاکستان روز چهارشنبه رسما اعلام کرده بود که دیدارهای از قبل برنامه‌ریزی شده بین دو کشور تعلیق می‌شود، باید منتظر بود و دید که مقامات رسمی دو طرف در روزهای آینده چه برنامه‌ای خواهند داشت.