«خروج بی سروصدای» چین از میدان یادآوران؛ سیاست شکست خورده «نگاه به شرق»

بی بی سی، امید شکری(تحلیلگر انرژی):

خبرهای ضد و نقیضی در مورد خروج چین از پروژه میدان یادآوران منتشر شده است.

اخیرا حمید حسینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی گفت «چین به طور کامل از میدان نفتی یادآوران خارج شده و خیلی وقت است که چین در یادآوران و آزادگان فعال نیست.»

این در حالی است که یک منبع آگاه که نامش فاش نشده به خبرگزاری ایسنا گفته است «تا امروز هیچ مکاتبه رسمی، اعلام شفاهی و یا اعلام رسانه‌ای در مورد اینکه این کشور بخواهد ایران را ترک کند و یا از پروژه فاز دوم یادآوران عقب بکشد، وجود نداشته است.»

اواخر بهمن گذشته اعلام شد که شرکت ملی نفت ایران در حال مذاکره و همکاری با شرکت‌های چینی، به ویژه سینوپک، برای توسعه میدان نفتی یادآوران و سایر میدان‌های مشترک در مرز ایران و عراق است.

شرکت ملی نفت ایران با وجود تحریم‌ها، در پی ایجاد همکاری با شرکت‌های خصوصی و دولتی چینی بود تا توسعه این میدان‌ها را ادامه دهد. در سال‌های اخیر ایران بارها تمایل خود را برای استفاده از خط اعتباری چین برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفتی مشترک اعلام کرده است.
میدان نفتی یادآوران
در تیر ماه ۱۳۸۳، خبر کشف میدان نفتی یادآوران اعلام شد و برنامه توسعه این میدان در سه فاز تعریف شد. در فاز اول طرح توسعه، تولید نفت این میدان باید به حداکثر ۸۵ هزار بشکه در روز می رسید. در فاز دوم، تولید این میدان به ۱۸۰ هزار بشکه و در فاز سوم، نیز تولید روزانه میدان باید به ۳۰۰ هزار بشکه نفت هدف گذاری شد. چینی‌ها در مرداد ماه ۱۳۸۷، کار روی طرح توسعه فاز نخست میدان یادآوران را آغاز کردند.

میدان یادآوران دارای ۳.۱ میلیارد بشکه ذخایر نفت است که آن را به یکی از بزرگترین میادین توسعه نیافته جهان تبدیل کرده است. یادآوران در فاصله ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی میدان آزادگان و ۷۰ کیلومتری جنوب غربی اهواز، شمال خرمشهر و در منطقه کوشک و حسینیه واقع شده است. این میدان نفتی با میدان سندباد عراق مشترک است.
حضور چین در میدان یادآوران
برخی برآوردها نشان می‌دهد که تاخیر شش ساله شرکت سینوپک در فاز اول میدان یادآوران باعث بروز بیش از ۳ میلیارد دلار ضرر به اقتصاد ایران شده است. برخی کارشناسان انرژی در ایران بر این باور هستند که خروج سینوپک از فاز دوم طرح توسعه میدان یادآوران فرصت مناسبی برای شرکت‌های ایرانی است.

کارشناسان معتقد هستند هزینه‌های استخراجی در این میدان به‌دلیل حضور چینی‌ها بسیار افزایش یافته است و این موضوع تحت تأثیر تحریم‌ها و افزایش قیمت نفت در دوران مذکور بوده است. در آخر هم، چینی‌ها به دلیل تحریم‌ها و دلخوری‌ها توسعه میدان را به تعویق انداختند و این موضوع باعث تردید و تعلیق توافقات و توسعه فاز دوم این میدان نیز شد.

بهمن سال گذشته مجتبی مرادی، مجری طرح توسعه میدان نفتی یادآوران، با اشاره به آغاز طرح توسعه و افزایش ظرفیت تولید میدان یادآوران پس از ۶ سال توقف، اعلام کرد که در نیمه نخست سال ۱۴۰۲ عملیات اجرایی طرح افزایش تولید میدان یادآوران آغاز خواهد شد.
او گفت از سرگیری فعالیت‌های توسعه‌ای در این میدان ضروری و غیرقابل اجتناب است و با تکمیل این طرح و حفاری ۲۴ حلقه چاه، ظرفیت تولید در این میدان روزانه حدود ۴۲ هزار بشکه افزایش خواهد یافت.
سرمایه گذاری چین در کشورهای همسایه ایران
چین در پنج سال گذشته ۶۴ میلیارد دلار در بخش نفت خاورمیانه سرمایه‌گذاری کرده، اما سهم ایران از این مبلغ کمتر از ۴ درصد بوده که مرتبط با دوره برجام است.

با آغاز تحریم‌ها، شرکت‌های چینی از همکاری با ایران دست کشیده و سرمایه‌گذاری‌ها را به عربستان، عراق و امارات هدایت کردند. تحریم‌ها و مشکلات بانکی بر ایران تأثیرات منفی گذاشته و ایران نیازمند جذب سرمایه‌گذاری‌ها و بهبود شرایط کسب و کار برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی بوده است.
عضویت ایران در پیمان شانگهای
دولت ابراهیم رئیسی سیاست نگاه به شرق را در سیاست خارجی خود پیش گرفته و عضویت رسمی ایران در پیمان شانگهای توسط رسانه‌های نزدیک به دولت به عنوان برگ برنده دستگاه دیپلماسی دولت یازدهم اعلام شده اگرچه مقدمات آن در دولت‌های قبلی انجام شده است.

انتظار می رفت با عضویت ایران در پیمان شانگهای حضور شرکتهای چینی در میادین نفت و گاز ایران افزایش یابد.

اما جای تعجب دارد که عضویت ایران در پیمان شانگهای، برخلاف انتظار، نتوانست جلوی خروج گزارش شده شرکت سینو پک از میدان نفتی یادآوران را بگیرد.

حمید حسینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی، بصورت تلویجی تایید کرده که شرکتهای چینی به طور کامل از میدان یادآوران خارج شده و از مدت‌ها پیش در یادآوران و آزادگان فعال نیستند.

او دلیل این مسئله را تحریم‌ها و مشکلات بانکی عنوان کرده و گفته است تداوم تحریمها و مشکلات بانکی باعث شد شرکت‌های بزرگ دولتی چین نتوانند با ایران همکاری کنند.

آقای حسینی خاطرنشان کرده پیمان شانگهای ایران را ملزم کرده است تا در زمینه برنامه هسته‌ای و FATF با جامعه جهانی همکاری کند، اما این مسائل هنوز به طور کامل حل نشده‌اند.

برخی از کشورها مانند روسیه هم با تمامی وعده‌ها هنوز فعالیت‌های خود را در ایران آغاز نکرده‌اند.

خروج شرکت سینوپک از میدان یادآوران و تمایل شرکت‌های چینی به حضور بیشتر در میادین مشترک ایران و عراق در خاک عراق می تواند نشان‌دهنده تغییرات بزرگی در روابط اقتصادی چین با ایران و توسعه میادین نفتی در منطقه باشد.

خروج سینوپک پس از تاخیر شش‌ساله باعث آسیب‌های مالی قابل توجه به اقتصاد ایران می‌شود و باعث می‌شود ایران نتواند ظرفیت تولید نفت خویش را افزایش دهد.

عضویت رسمی ایران در پیمان شانگهای، به حل مشکلات ایران در بخش انرژی کمک نکرده، و در این میان منابع مالی و تکنولوژی شرکت‌های چینی به میزان قابل توجهی در خدمت کشورهای همسایه و رقیب ایران قرار گرفته است. این مسئله نشان‌دهنده تناقضها در روابط اقتصادی چین با ایران با کشورهای همسایه است.

ایران مجبور است برای جبران ضعف‌ها و آسیب‌های اقتصادی ناشی از خروج شرکت‌های چینی از میدان‌ها و عدم استفاده از فرصت‌های مناسب در میادین مشترک، برنامه‌های هوشمندانه‌ای را در جهت توسعه صنایع نفتی و انرژی به اجرا درآورد.

همچنین، تلاش برای بهره‌گیری از منابع مالی و تکنولوژی داخلی و همچنین همکاری با کشورهای دیگر برای تبادل تجربیات و دستیابی به توانمندی‌های بیشتر در این زمینه‌ها امری اساسی به‌نظر می‌رسد.طبیعی است که با تداوم سیاست خارجی فعلی امکان تغییر در نگرش جمهوری اسلامی به مقوله انرژی کار آسانی نیست.