چه عاقبتی در انتظار شورش پریگوژین و حکمرانی پوتین است؟

یورونیوز: شورش یوگنی پریگوژین به نظر نمی‌رسد تبدیل به ماجرایی شود که جهان را تکان دهد. در واقع به نظر می‌رسد که این رویداد، بیشتر ویژگی‌های ضعیف کودتای نافرجام برای سرنگونی میخائیل گورباچف، آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی را دارد.

دست کم «کا.گ.ب» و تندروهای کمونیست که تلاش کردند گورباچف را از قدرت برکنار کنند از عقل و اقبال خوبی برخوردار بودند تا کارزار خود را در مسکو آغاز کنند؛ زیرا معتقد بودند هرکسی پایتخت را کنترل کند روسیه را نیز کنترل می‌کند.

در مقابل، نیروهای واگنر به رهبری پریگوژین در روستوف قرار دارند و اگرچه گزارش‌هایی وجود دارد که ممکن است نیروهای او برخی از تاسیسات نظامی را در ورونژ تصرف کرده باشند اما هنوز ۵۰۰ کیلومتر با پایتخت روسیه فاصله دارند و تلاش‌هایی برای جلوگیری از حرکت آنها به مسکو وجود دارد.

ساکنان محلی نیز به رسانه‌های روسی گفته‌اند جاده‌ها در جنوب و شمال شهر مسدود شده است.

یکی از شاهدان به یکی از رسانه‌های روسی می‌گوید: «ترک کردن شهر غیرممکن است، ترافیک زیادی وجود دارد، حتی اتوبوس‌های شاتل نیز اجازه عبور ندارند.»

همچنین برای پریگوژین اینکه برخی از متحدان کلیدی و دوستانش او را ترک کرده‌اند بد یمن است. از جمله این افراد ژنرال سرگئی سوروویکین است که به‌دلیل نابودی شهر حلب در سوریه در غرب بسیار بدنام است.

سوروویکین، فرمانده سابق نیروهای زمینی روسیه در اوکراین در میان ملی‌گرایان افراطی این کشور محبوب است و تنزل مقام او در سال گذشته او را ناامید کرد. او روز جمعه از شبه‌نظامیان واگنر خواست تا مخالفت خود با رهبری نظامی روسیه را متوقف کنند و به پادگان‌ها بازگردند.

وی در پیامی ویدئویی که در تلگرام منتشر شد گفت: «از شما می‌خواهم دست بردارید. دشمن تنها منتظر است که اوضاع داخلی سیاسی کشور ما بدتر شود.»

اندیشکده مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن نیز معتقد است که «بعید است» شورش رئیس واگنر موفقیتی در پی داشته باشد؛ زیرا سوروویکین شورش را محکوم کرده است.

قدیروف به پوتین پایبند است
در یکسال گذشته رمضان قدیروف، رهبر چچن بارها با پریگوژین در محکوم کردن عملکرد مقامات ارشد روسیه متحد بوده و هردو با فرماندهان ارتش روسیه، افرادی که آن‌ها را «ژنرال‌های زمان صلح» می‌نامیدند مخالفت می‌کردند.

پریگوژین چند ماه پیش با خوشحالی درخواست قدیروف را برای مجازات فرماندهان، لغو درجه و مدال و اعزام آن‌ها به صحنه جنگ تایید کرد.

پریگوژین اکتبر گذشته در مطلبی که در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد گفت: «قشنگ است! رمضان همین‌گونه ادامه بده!»

وی افزود: «این اراذل و اوباش باید پابرهنه با مسلسل به خط مقدم منتقل شوند.»

اما قدیروف در هفته‌های اخیر از رفیق سابق خود فاصله گرفته است زیرا انتقادهای سرسخنانه رئیس واگنر اکنون به انتقاد از ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه کشیده شده است.

آدام دلیمخانوف، یکی از متحدان ارشد قدیروف سه هفته پیش از پریگوژین انتقاد کرد و او را فردی توصیف کرد که همیشه در حال شکایت کردن است و مدام فریاد می‌زند.

از سوی دیگر برخی از بازیگران کلیدی و آژانس‌های امنیتی به وضوح در کنار کرملین قرار گرفته‌اند. سرویس اطلاعاتی اف‌اس‌بی (FSB) از نیروهای واگنر خواسته است «دستورات جنایتکارانه و خائنانه پریگوژین را اجرا نکنند» و خود اقداماتی برای بازداشت او انجام دهند. این سازمان همچنین در بیانیه‌ای که از سوی خبرگزاری دولتی ریانووستی منتشر شد، پریگوژین را متهم کرد از پشت به سربازان روسی خنجر زده است.

وبلاگ‌نویسان با نفوذ نظامی طرفدار جنگ روسیه نیز رئیس واگنر را محکوم کرده‌اند؛ اگرچه هرگز پیش از این نیز به او اعتماد نکرده بودند.

ایگور گیرکین، کهنه‌سرباز ارتش روسیه و افسر اطلاعاتی سابق می‌گوید: «کشور در آستانه یک کودتای نظامی است. مشخص نیست چه کسی آن را آغاز کرده است. ممکن است که هر دو جناح متخاصم حزب قدرت برای این موضوع تلاش کنند.»

او هفته‌ها خواستار کاهش نفوذ پریگوژین شده بود.

انتظار و نظاره
با همه این‌ها، به نظر می‌رسد برخی از بازیگران کلیدی و واحدهای نظامی، منفعل باقی مانده‌اند؛ درست مانند همتایان‌شان در سال ۱۹۹۱ میلادی. آن‌ها منتظرند تا ببینند باد به کدام سمت منحرف می‌شود و مشتاق هستند که در سمت اشتباه ماجرا گرفتار نشوند. برخی از سیاستمداران برجسته روسیه نیز به طرز محسوسی لال شده‌اند.

به گفته وزارت دفاع بریتانیا، نیروهای واگنر به وضوح هیچ مشکلی برای عبور از اراضی اشغالی در اوکراین به روسیه در حداقل دو نقطه نداشتند. این وزارتخانه همچنین خاطرنشان می‌کند که گروه واگنر در شهر روستوف «تقریبا همه سایت‌های کلیدی امنیتی از جمله مقر فرماندهی عملیات نظامی روسیه در اوکراین» را اشغال کرده است.

این نهاد می‌افزاید: «واحدهای بیشتر واگنر در حال حرکت به سمت شمال از طریق استان ورونژ هستند و تقریبا هدفشان رسیدن به مسکو است. شواهد محدودی نیز نشان می‌دهد که شماری از نیروهای امنیتی روسیه به شرایط واگنر تن داده‌اند.»

پریگوژین ادعا می‌کند که یگان‌های گارد روسیه با خوشحالی از نیروهای او استقبال کرده‌اند.

از سوی دیگر معاون وزیر دفاع روسیه، معاون حوزه ریاست اطلاعات نظامی و فرمانده منطقه نظامی غرب همگی روز شنبه با رئیس واگنر در روستوف دیدار کردند و او به آن‌ها گفته، مطمئن است که «روسیه را نجات می‌دهد».

طبق نوشته پولیتیکو، پریگوژین در ویدئویی که ظاهرا از این گردهمایی منتشر شده است، مطمئن و پر از جسارت به‌نظر می‌رسد و فرماندهان ارشد کشور را محکوم می‌کند.

مشخص نیست که آیا افراد حاضر در این نشست از کرملین اجازه برای این دیدار داشته‌اند یا نه؛ اما آیا آن‌ها می‌توانند در هر دو طرف بازی کنند؟

شکی نیست که شورش پریگوژین بزرگترین بحران سیاسی است که پوتین در ربع قرن رهبری روسیه با آن روبرو بوده است.

میخائیل خودورکوفسکی، رهبر اپوزیسیون روسیه گفت: «این ضربه بزرگی به مشروعیت پوتین است.»

او روز شنبه در توئیتی نوشت: «هر چقدر هم که عجیب به‌نظر برسد، به‌نظر من روس‌های ضدجنگ باید در این لحظه از پریگوژین حمایت کنند. او متحد ما نیست و این حمایت بسیار موقت و مشروط خواهد بود.»

رهبران اپوزیسیون روسیه آشکارا مشتاق رسیدن به شواهدی از شکاف در حکومت پوتین هستند اما نشانه‌ها این است که سخنرانی تلویزیونی پوتین در انتقاد شدید از پریگوژین و متهم کردن او به تهدید بقای روسیه، «سیستم» را تثبیت کرده است.

پوتین گفت: «هرگونه آشفتگی داخلی تهدیدی مرگبار برای یکپارچگی ما و برای ما به‌عنوان یک ملت است.» وی افزود: «این یک ضربه به روسیه و مردم ما است.»

وی تاکید کرد: «چیزی که ما با آن روبرو شده‌ایم دقیقا خیانت است. جاه‌طلبی‌ها، زیاده‌روی‌ها و منافع شخصی منجر به خیانت شد.»

پوتین همچنین اعلام کرد که همه کسانی که آگاهانه در مسیر خیانت ایستاده‌اند و شورش مسلحانه را تدارک دیده‌اند و در مسیر باج‌خواهی و روش‌های تروریستی ایستاده‌اند، در برابر قانون و در برابر مردم مجازات شوند.

وداع با شکست ناپذیری پوتین
همانطور که پوتین در حال سخنرانی بود، گزارش‌های مبنی بر درگیری شدید در منطقه ورونژ بین مزدوران واگنر و واحدهای ارتش روسیه و و گارد ملی به گوش رسید و هواپیماهای جنگی روسیه نیز درگیر شدند.

مایکل مک‌فول، سفیر سابق ایالات متحده در توییتی نوشت: «مبارزه اکنون ادامه دارد. این یک جنگ داخلی است.»

وزن نیروهای مسلح در کنار پوتین سنگین‌تر است و به احتمال زیاد این یک جنگ داخلی کوتاه مدت خواهد بود.

این نکته قابل توجه است که گارد ملی در حال اقدام است. گارد ملی به رهبری ویکتور زولوتوف، یکی از قدرتمندترین سیلوویکی‌های [به سیاستمداری گفته می‌شود که از فعالیت‌های نظامی و امنیتی وارد سیاست شده و به قدرت رسیده‌اند] کشور است. این گارد مجهز به صدها هزار نیرو از جمله واحدهای پلیس ویژه و نیروهای واکنش سریع است. اگر جنگ به پایتخت روسیه برسد، گارد ملی احتمالا نیروی تعیین کننده خواهد بود.

زولوتوف و پوتین در دهه ۱۹۹۰ در سن‌پترزبورگ باهم کار می‌کردند اما از زمان تهاجم به اوکراین، او در میان برخی از مقامات بلندپایه‌‌ای بوده است که نقش کمی داشته است و این امر باعث شده تا تحلیلگران وفاداری او را زیر سوال ببرند. او همچنین به قدیروف نزدیک است و روی‌گردانی رهبر چچن از پریگوژین ممکن است نقشی در وفاداری او داشته باشد.

با این حال، حتی اگر شورش به سرعت سرکوب شود این واقعیت که می‌توان آن را برپا کرد، بر تردیدها درباره تسلط پوتین بر قدرت خواهد افزود. طبق گزارش پولیتیکو، برای هر فرد مستبدی، ظاهر شکست ناپذیری و قدرت غیرقابل چالش موضوعی کلیدی است.

تاتیانا استانوایا، تحلیلگر مرکز کارنگی روسیه اوراسیا در توییتی نوشت: «پوتین موضع روشنی برای سرکوب شورش اتخاذ کرده است.»

وی افزود: «با این حال، دست‌کم دو مشکل اصلی در این مورد وجود دارد. اولین مورد جمعیت غیرنظامی است. آیا آن‌ها جرات حمله به تاسیسات غیرنظامی در روستوف را دارند؟ موضوع دوم مربوط به کنترل ارتش است. در حال حاضر اندازه‌گیری وفاداری دشوار است. مطمئنم که سلسله مراتب نظامی در کنار دولت است و هیچ تغییری در وفاداری وجود نخواهد داشت. با این حال در رتبه‌های پایین‌تر داستان متفاوت است. اگر دستور شلیک صادر شود، تک تک سربازان چه واکنشی نشان خواهند داد؟»

او گمان می‌کند که کرملین تلاش کند تا پریگوژین تسلیم شود اما شک دارد که این طرح موفق شود با این استدلال که احتمالا به یک بن‌بست طولانی منجر خواهد شد. او می‌گوید: «با این حال سقوط پریگوژین اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.»

پولیتیکو در پایان مطلب تحلیلی خود این سوال را مطرح می‌کند که آیا سقوط پریگوژین زمینه‌ را برای شکست نهایی پوتین فراهم می‌کند یا خیر.