بازگشت رانت «قیر رایگان» برای دولت و سپاه در بودجه سالانه به میزان ۲۰ هزار میلیارد تومان

 قیرصدای آمریکا: نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد «رانت بالقوه» در یک بند از تبصره‌های بودجه سال ۱۴۰۲ با عنوان «قیر رایگان» که به گروه‌های «ذی‌نفع» در دولت و سپاه تعلق می‌گیرد، به «۲۰ هزار میلیارد تومان» می‌رسد.

پایگاه داده‌های باز ایران گزارش داده است که بر اساس «بند ک» از «تبصره یک قانون بودجه» سال جاری» وزارت نفت موظف شده رانت «قیر رایگان» به مبلغ «۲۰ هزار میلیارد تومان» را با عنوان «تسهیل برنامه‌های عمرانی در اختیار گروه‌های ذی‌نفع در دستگاه‌های اجرایی و حاکمیتی مانند سپاه و برخی وزارتخانه‌های دولتی» بدهد.
این گزارش پژوهشی می‌افزاید: «۴۸ درصد از سهمیه قیر رایگان متعلق به وزارت راه و شهرسازی است تا آن را صرف آسفالت راه‌های اصلی و فرعی کند. بعد از آن بنیاد مسکن و سازمان شهرداری‌های وزارت کشور به ترتیب با ۲۰ و ۱۷ درصد بیشترین سهمیه قیر رایگان را دارند.»

بررسی‌های پایگاه داده‌های باز ایران نشان می‌دهد که «بسیج سازندگی، نهاد وابسته به سپاه پاسداران،‌ به سهمیه ۷ درصدی چهارمین دستگاه دریافت‌کننده قیر رایگان است. ارزش سهمیه قیر بسیج حدود ۱,۴۰۰ میلیارد تومان، معادل ۳ برابر ردیف بودجه بسیج سازندگی در بودجه امسال است.»

بنا بر این گزارش، قیر رایگان بسیج به عنوان «آسفالت مسیر راه‌های بین مزارع، پاسگاه‌های انتظامی، پایگاه‌های مقاومت بسیج، گلزار شهدا، باغ موزه و یادمان‌های دفاع مقدس» و «آسفالت پایگاه‌های شکاری و پادگان‌های نظامی و اداری به این نهاد نظامی - اقتصادی تحویل داده می‌شود.»

رتبه‌های بعدی دریافت قیر رایگان متعلق به بسیج «سازمان نوسازی مدارس» در وزارت آموزش و پرورش، «سازمان منابع طبیعی» در وزارت جهاد کشاورزی، و همچنین وزارت صمت است.
فساد و رانت در توزیع قیر رایگان در سال‌های گذشته نیز با این عنوان در قانون بودجه مطرح شده بود.

پایگاه داده‌های باز ایران بر اساس «گزارش‌ها»، می‌نویسد: «منافع قیر رایگان میان شبکه‌ای برگ متشکل از مدیران نفتی، نمایندگان مجلس، مدیران دستگاه‌های اجرایی، پیمانکاران، واسطه‌گران داخلی و خارجی تقسیم می‌شود.»

طرح «قیر رایگان» از سال ۹۲ به عنوان «کمک به کاهش هزینه‌های پروژه‌های دولتی» مطرح شد و در سال ۹۸ «دیوان محاسبات» اعلام کرد که پرونده‌ای را برای آن تشکیل داده و با افزایش انتقادها «دولت قیر رایگان را از بودجه ۱۴۰۰ حذف کرد»؛ با این حال، نمایندگان مجلس یازدهم «متممی به بودجه» افزودند و دوباره طرح قیر رایگان را به آن برگرداندند.

این مرکز پژوهشی تأکید کرده که پیش از آغاز به کار دور یازدهم مجلس شورای اسلامی و روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی «رسانه‌های وابسته به سپاه جزو منتقدان اصلی قیر رایگان بودند»، اما پس از آن، با «اعطای سهمیه هفت درصدی به سازمان بسیج سازندگی، دامنه انتقادهای رسانه‌ای سپاه فروکش کرد.»

فروکش کردن انتقادهای سپاه در حالی است که خبرگزاری فارس، وابسته به این نهاد، در سال ۹۹ با پرداختن به «زمینه‌های فساد قیر رایگان»، آن را «پروژه‌تراشی» از سوی «شرکت ملی نفت به عنوان متولی اعطای قیر به پیمانکاران» دانسته و تأکید کرده بود که «این شرکت هیچ ساز و کار نظارتی بر فرآیند اجرا و پیشرفت پروژه‌ها ندارد» و به همین دلیل «برخی مدیران دولتی با پیمانکاران تبانی» می‌کنند و «با سندسازی برای دریافت قیر رایگان بیش از مقدار مورد نیاز اقدام» می‌کنند.

این خبرگزاری وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همچنین «کم‌فروشی کارخانه‌ها»، «به‌کارگیری قیرهای بی‌کیفیت در پروژه‌ها»، و «قاچاق قیر» به میزان «سالانه حدود ۵.۵ میلیون تن» را از دیگر موارد فساد و رانت در این حوزه اعلام کرده بود.