حیوانی که سالانه بیشترین قربانی را از انسان‌ها می‌گیرد

بر اساس برخی تخمین‌ها، پشه سالانه بین ۵۰۰ هزار تا بیش از یک میلیون نفر را می‌کشدایندیپندنت فارسی: به گزارش لایوساینس، از میان همه جانوران روی زمین، یک حشره عامل بیشترین تعداد مرگ‌ومیر انسان‌ها است.

دنیای حیوانات پر از سلاح‌های مرگبار است. شیر می‌تواند با دندانش گوشت طعمه‌اش را وحشیانه از هم بدرد، مار زنگی می‌تواند سم خود را وارد جریان خون قربانی کند و اسب‌ آبی می‌تواند با آرواره‌های قدرتمند‌ش انسان را بکشد.

این‌ها تنها چند نمونه از جانوران مرگبار‌ند؛ اما کدام جانور جان بیشترین تعداد انسان‌ها را می‌گیرد؟

در گزارش لایو‌ساینس آمده بر اساس گزارش مرکز مهار و پیشگیری بیماری‌های ایالات متحده (سی‌دی‌سی)، پشه «کشنده‌ترین حیوان جهان» است و بر اساس برخی تخمین‌ها سالانه بین ۵۰۰ هزار تا بیش از یک میلیون نفر را می‌کشد.

دلیل اصلی کشنده بودن پشه‌ها چیست؟ آن‌ها ناقل بیماری‌اند، به‌ویژه مالاریا.

شانون لادو، متخصص بوم‌شناسی بیماری در موسسه مطالعات اکوسیستم کری در میلبروک نیویورک، به لایوساینس گفت: «مالاریا از دیرباز همواره برای جمعیت‌ انسان‌ها مرگبار بوده است.»

بر اساس این گزارش، مالاریا به‌وسیله موجودات تک‌سلولی انگلی در سرده پلاسمودیوم (Plasmodium) ایجاد می‌شود و به‌وسیله پشه‌های آنوفل از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. طبق گزارش «دنیای ما در آینه داده‌ها» (Our World in Data)‌، این بیماری در آمریکای شمالی و اروپا نادر است، اما در بخش‌هایی از آفریقا، جنوب آسیا و آمریکای جنوبی شایع است. بر اساس گزارشی از سازمان جهانی بهداشت (دابلیو‌اچ‌او)‌، مالاریا در سال ۲۰۲۱ عامل حدود ۶۱۹ هزار مورد مرگ در سراسر جهان بود.

این بیماری اغلب با خدمات درمانی در دسترس قابل‌درمان است، اما برای افراد پرمخاطره مانند خردسالان، افراد باردار و افراد مبتلا به نقص ایمنی مانند (اچ‌آی‌وی/ایدز)، می‌تواند بسیار خطرناک باشد. به گفته سازمان جهانی بهداشت، حدود ۸۰ درصد کل مرگ‌ومیرهای مالاریایی در آفریقا مربوط به کودکان زیر پنج سال است.

پشه‌ همچنین دلیل شیوع مجموعه‌ای از بیماری‌های دیگر ازجمله تب دنگی، چیکونگونیا، ویروس نیل غربی، ویروس زیکا و عفونت انگلی لنفاوی فیلاریازیس‌ است.

چرا پشه‌ها در گسترش بیماری تا این حد تاثیر دارند؟ لادو می‌گوید دلیل اول این‌ است که پشه‌های ماده از خون تغذیه می‌کنند و از همین رو به‌راحتی عوامل بیماری‌زا را از خون فردی به فردی دیگر منتقل می‌کنند. پشه‌ها همچنین چون کوچک و بالدارند، به‌راحتی پخش می‌شوند و بدون متوجه شدن افراد، آن‌ها را نیش می‌زنند.

دلیل دوم وجود محیط و منابع مشترک است. پشه‌ها برای تولیدمثل به آب متکی‌اند، همان‌طور که انسان برای زندگی به آب متکی است، بنابراین در مکان‌های مشابه زندگی می‌کنند.

لادو می‌گوید: «به همین دلیل نمی‌توانیم به‌طور کامل زیستگاهمان را از زیستگاه موردنیاز آن‌ها جدا کنیم.»

با این حال، راه‌هایی برای کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های ناقل از پشه وجود دارد. لادو خاطرنشان می‌کند حتی بهبودهای کوچک زیرساختی هم می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. به‌عنوان مثال، نصب توری جلوی پنجره‌ها می‌تواند از ورود پشه‌ به درون خانه جلوگیری کند و داشتن آب لوله‌کشی بهتر از آب رو باز است.

به گفته او، این امکانات بخشی از دلیل شیوع نداشتن مالاریا در بسیاری از نقاط جهان برخوردار از زیرساخت‌های بهتر است. در مناطقی که این امکانات وجود ندارد، پشه‌بند می‌تواند به دور نگه‌داشتن حشرات از بستر افراد کمک کند.

این جلوگیری‌ها می‌تواند از سایر بیماری‌های انتقالی از‌طریق پشه مثل تب دنگی که سالانه ده‌ها هزار نفر را از پا درمی‌آورد جلوگیری کند‌، اما تغییرات اقلیمی به‌ دشواری مقابله با بیماری‌های انتقالی از پشه در چارچوب اقدامات بهداشت عمومی دامن زده است. اندی مک‌دونالد، متخصص بوم‌شناسی بیماری در دانشگاه کالیفرنیا(سانتا باربارا)‌، در مصاحبه با لایو ساینس گفت این بیماری‌ها با افزایش گرمای کره زمین به مناطق جدیدی گسترش می‌یابد، زیرا محیطشان برای این بیماری‌ها مساعدتر می‌شود و پشه‌ها آن‌ها را منتقل می‌کنند.

البته پشه تنها جانور بسیار مرگ‌بار سیاره ما نیست. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، مارها هم سالی ۸۱ تا ۱۳۸ هزار نفر را از پا درمی‌آورند تا یکی از مرگ‌بارترین جانوران برای انسان باشند. همچنین طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالانه حدود ۵۹ هزار نفر براثر بیماری هاری از پا درمی‌آیند که وقتی پستانداران مبتلا (اغلب سگ) انسان را گاز بگیرد دچار آن می‌شود.

حیوانات دیگری مثل حلزون‌های آب شیرین و حشرات قاتل هم بیماری‌های بالقوه مرگباری مثل تب حلزون و شاگاس را به انسان انتقال می‌دهند که طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالانه جان هزاران نفر را می‌گیرند.

اما پشه برای کسب عنوان مرگ‌بارترین جانور برای جان انسان فقط یک رقیب دارد. طبق گزارش سازمان ملل، در سال ۲۰۱۷ حدود ۵۵۳ هزار نفر در آدم‌کشی‌ها و درگیری‌های مسلحانه کشته شدند تا انسان یکی از مرگ‌بارترین جانوران روی کره زمین باشد.