نگهداری از ده‌هزار مغز انسان بدون مجوز صاحبانشان؛ آیا تحقیقات علمی اخلاقیات را زیرپا می‌گذارد؟

یورونیوز: در راهروهای زیرزمین دانشگاهی در «اودنسه» واقع در جنوب دانمارک، یک «مجموعه مغز» قرار دارد. در این مجموعه نزدیک به ده‌هزار مغز انسان در محلول فرمالدهید نگهداری می‌شوند. قدیمی‌ترین آن‌ها در سال ۱۹۴۵ و جدیدترینشان در ۱۹۸۲ از سر بیماران بیرون آورده شده است.

این مغزها پس از کالبد‌شکافی بیماران روانی و با وجود عدم جلب رضایت آن‌ها یا خانواده‌‌هایشان جمع آوری شده و با مجوز شورای اخلاق دانمارک برای تحقیقات علمی استفاده می‌شوند.  
چرا در دانمارک مغزها از سر بیماران بیرون آورده می‌شد؟
در دانمارک از دوران جنگ جهانی دوم موسسات روانپزشکی متعددی برای مراقبت و معالجه بیماران روانی دایر هستند و متخصصان در این مراکز در حالی مشغول کار بودند که در مجموع درک محدودی از آن‌چه در مغز اتفاق می‌افتد داشتند.

به همین دلیل ریک اسرومگرن، روانپزشک مشهور دانمارکی با همکاری لاروس اینارسون، عصب‌شناس و استاد آناتومی تصمیم گرفتند برای توسعه درک خود از مغز انسان، مغز بیماران روانی را پس از مرگشان در جریان کالبدشکافی بیرون آورده و نگهداری کنند.
مغز نگهداری شده در مجموعه مغز دانشگاه دانمارکتوماس ارسلو، مورخ علوم پزشکی و استاد مشاور در دانشگاه آرهوس تخمین می‌زند که مغز نیمی از بیماران روانی که بین سال‌های ۱۹۴۵ و ۱۹۸۲ میلادی در این کشور جان‌باخته‌اند، به صورت ناشناس و بدون مجوز خود یا خانواده‌شان در این مجموعه ذخیره شده‌اند.

یسپر واچر کرا، کارشناس تاریخ روانپزشکی، درباره جمع‌آوری این مجموعه عجیب که به واسطه کنترل دولت بر بیمارستان‌های روانی دانمارک ممکن شده بود، می‌گوید: «اکثر موسسات روانپزشکی دانمارک دولتی بودند و هیچ‌کس از خارج مجموعه‌شان نمی‌توانست درباره آن‌چه درون این موسسات می‌گذرد سوالی بپرسد.»  

وی درباره وضعیت بیماران روانی در زمان جمع‌آوری این مجموعه می‌گوید: «بیماران روانی نیز در آن زمان از حقوق کمی برخوردار بودند. آن‌ها ممکن بود بدون این که اطلاع داشته باشند تحت درمانی خاص قرار بگیرند و از حقوق برابری با بقیه دانمارکی‌ها برخوردار نبودند.»
مجموعه مغز دانشگاه دانمارکمجموعه‌ای برای مطالعه بیماری‌های روانی
شورای اخلاق دانمارک به رغم شرایط جمع‌آوری این مغز‌ها در اوایل دهه ۱۹۹۰ اعلام کرد که استفاده از آن‌ها در تحقیقات علمی بلامانع است.

مارتین ویرنفلت نیلسن، آسیب شناس و مسئول این مجموعه می‌گوید: «من فکر می‌کنم بحث‌ها اساسا حل شده است. آن‌ها می‌گویند که استفاده از این مغزها در تحقیق درباره بیماری‌های روانی بسیار ارزشمند و مفید است. بنابراین به نظر من رویکرد ما هم این‌چنین است.»

وی با قدردانی از نگرش اریک اسرومگرن در جمع‌آوری این مجموعه می‌افزاید: «کار ارزشمندی که آن‌ها در آن زمان انجام دادند این بود که پس از پایان کالبدشکافی، مغزها را حفظ کرده و در قفسه‌ها نگهداری کردند. با خود اندیشیدند که شاید ۵۰ سال دیگر کسی بیاید و بیشتر از آن‌ها درباره مغز‌ها بداند.»