تخریب بافت تاریخی شیراز؛ موضوع چیست؟

بی بی سی: دستور تخریب ۶۰ پلاک از بافت تاریخی شیراز صادر شده و پس از داده شدن دستور تخلیه به ساکنان، تهدید شده اند ‌ادامه اسکان در خانه هایشان، مانع تخریب را نخواهد شد

تخریب بافت تاریخی شیراز برای «توسعه» حرم شاهچراغ، برادر امام هشتم شیعیان، بیش از یک دهه است که آغاز شده و همچنان مورد اعتراض و بحث برانگیر است.

به تازگی روزنامه اعتماد چاپ تهران خبر داده برخلاف آنچه از سوی رسانه های حکومتی عنوان می‌شود، در طرح توسعه حرم شاهچراغ، ۳۶۰ هکتار از بافت تاریخی شیراز تخریب خواهد شد نه ۵۷ هکتار. به گفته طراحان قرار است با این تخریب‌ها و سپس توسعه حرم «شیراز تبدیل به بزرگ‌ترین شهر زیارتی خاورمیانه شود».

بر اساس گزارش ها از ایران، دستور تخریب ۶۰ پلاک از بافت تاریخی شیراز صادر شده و پس از داده شدن دستور تخلیه به ساکنان، تهدید شده اند ‌ادامه اسکان در خانه هایشان، مانع تخریب را نخواهد شد.

روزنامه اعتماد نوشته پاسخ نماینده وزارت شهرسازی به کسانی که جایی برای رفتن ندارند، این بود که «تخلیه نکنید آب و برق و گاز خونه رو قطع می‌کنیم» و پاسخ کسانی که توان مالی این جابه‌جایی را ندارند هم اینکه «همین‌جا باش تا لودر خانه را روی سرت خراب کند».
کلنگ تخریب خانه‌های تاریخی در هفته میراث فرهنگی زده شدوزیر میراث فرهنگی دولت ابراهیم رئیسی موافق تخریب خانه های تاریخی شیراز است و گفته این بخش از شهر بافت فرسوده استمتخصصان معماری، شهروندان ساکن شیراز و هنرشناسان متعددی درباره تخریب خانه های تاریخی شیراز هشدار داده و برای توقف طرح تخریب آن در شبکه های اجتماعی کمک طلبیده‌اند.

حرم شاهچراغ، آرامگاه میرسید احمد، ملقب به شاهچراغ، پسر امام موسی کاظم، امام هفتم شیعیان است که در کنار میدانی به نام احمدی در شهر شیراز قرار دارد. کلنگ تخریب بخشی از بافت تاریخی شیراز با هدف اجرای طرح توسعه حرم شاهچراغ از اردیبهشت ۱۳۹۰ و همزمان با اولین روز هفته میراث فرهنگی، بر گذر تاریخی خانقاه احمدی زده شد و ۴ خانه تاریخی را ویران کرد.

تخریب خانه‌های تاریخی در شیراز با هدف اجرای طرح توسعه حرم شاهچراغ از دهه ۸۰ خورشیدی آغاز شد.

این حرم سومین آرامگاه مذهبی مهم شیعیان در ایران است و جمهوری اسلامی ایران ظاهرا در صدد است با توسعه آن به شیوه ای که حرم امام رضا در مشهد را توسعه داد، شیراز را تغییر دهد.
ابراهیم رئیسی و کمیته سه نفره تصمیم برای تخریبمعماری داخلی و خارجی برخی از بناهای تاریخی در حال تخریب، دارای ارزش هنری توصیف شده استپیش از شروع روند تخریب هایی تازه در خانه های تاریخی شیراز، شورای اداری استان فارس با حمایت ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران کمیته‌ای سه نفره برای تشخیص تاریخی بودن یا نبودن ۲۰۰ خانه قدیمی شیراز تشکیل داده بود که رای آن «لازم الاجراست.»

آقای رئیسی در هفته های اول ریاست جمهوری، گفته بود «در سفر شیراز مطلع شدیم اجرای طرح بین‌الحرمین، از حرم شاهچراغ تا حرم سید علاءالدین حسین، از سال‌ها پیش آغاز شده اما با موانعی مواجه و متوقف شده است، وقتی بررسی شد، معلوم شد می‌شود مشکل را سریع حل کرد».

علاوه بر بر نگرانی‌ها درباره سرنوشت ۲۰۰ خانه‌ تاریخی شیراز، جایگاه کمیته سه نفره برای بررسی اینکه این خانه‌ها در شمار میراث فرهنگی قرار دارد یا نه هم در ابهام است.

براساس مقررات در ایران، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نهاد مسئول در تشخیص میراث فرهنگی بودن بناهاست و از این رو جایگاه قانونی کمیته ای که با حمایت ابراهیم رئیسی و استاندار فارس تشکیل شده، زیر سئوال است.

با وجود این تردیدها عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی دولت رئیسی که مطابق اساسنامه وزارت خانه موظف به حفظ بناهای تاریخی ایران است، در سفر به شیراز و بازدید از منطقه خانه های تاریخی اش، آن را «بافت فرسوده» خوانده گفته بود توصیف کرده و گفته بود «این خانه‌ها از میان ‌رفته و ویران است».
خرید بافت فرسوده شیراز از صاحبان؛ نیمی نقدی نیمی قسطیتخریب بافت تاریخی شیراز «ضایعه ای جبران ناپذیر برای تاریخ» این شهر خوانده شدهزمین‌های بافت تاریخی در شیراز در حال حاضر یعنی در بهمن ۱۴۰۱ بر اساس گزارش روزنامه های ایران مبلغی بین ۸ تا ۱۰ میلیون تومان به ازای هر متر، قیمت‌گذاری می‌شود. با یک حساب سرانگشتی برای یک خانه ۲۰۰ متری یک میلیارد و ششصد هزار تومان به مالک پرداخت می‌شود.

روزنامه اعتماد می‌گوید هشتصد میلیون تومان به صورت نقد و مابقی به صورت اوراق یک‌ساله از طرف بانک شهر. با مبلغی که در مرحله نخست به مالکان پرداخت می‌شود، در خوش‌بینانه‌ترین حالت می‌توانند منزلی در یکی از مناطق شهر شیراز رهن کنند و توان خرید ملک داخل شهر یا در محدوده مرکزی را ندارند.

بیش از ده سال پیش غلامحسین معماریان، عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت تخریب بافت تاریخی شیراز را «ضایعه ای جبران ناپذیر برای تاریخ» خواند بود. در سال ۱۳۹۶ تخریب‌ها در شیراز با پیگیری فعالان فرهنگی متوقف شده بود اما در هفته های اول ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی پس از چهار سال دوباره از سرگرفته شد.

اعضای انجمن معماران ایران در سال ۱۳۹۰ با ارسال نامه به آیت الله علی خامنه‌ای برای حفظ و نجات بافت تاریخی شیراز از او استمداد کرده بودند. مطابق رویه های جاری در ایران، آقای خامنه ای قدرت لازم برای جلوگیری از تخریب خانه های تاریخی شیراز را دارد.
سکوت آیت‌الله خامنه ای و دفتر رهبری در برابر تقاضاهامطابق رویه های جاری در ایران آیت الله علی خامنه ای می تواند جلوی تخریب بافت تاریخی شیراز را بگیرددر نامه انجمن معماران ایران خطاب به آقای خامنه‌ای آمده بود که مسئولان «با توسل به نام های مقدس همچون بین الحرمین یا حضرت شاهچراغ» دست به تخریب بافت قدیمی شیراز زده اند.

اظهار نظری از سوی آقای خامنه‌ای یا دفتر رهبری در رد یا تایید تخریب بافت تاریخی شیراز منتشر نشده اما با توجه به رویه سی و سه ساله حکمرانی او، توسعه اماکن مذهبی به این شیوه مورد تایید وی است.

در صورتی که از نظر شکلی یا اجرایی آقای خامنه ای با بخشی از آن مخالف بود، آن را به شیوه های مرسوم خود از جمله اشاره مخالفت آمیز در یکی از سخنرانی هایش به صورت عمومی نشان می داد در حالی که در برابر موج وسیع مخالفت ها که بیش از ۱۰ سال قدمت دارد، سکوت کرده است.