سلطنت و «کاستی‌های دموکراتیک»؛ آیا بریتانیا در آینده نظام جمهوری خواهد داشت؟

 چارلز سوم، پادشاه بریتانیا در کنار کاملیا، ملکه جدید و ویلیام، ولیعهد این کشور
یورونیوز: بریتانیایی‌ها چند ماه دیگر برای اولین بار طی هفت دهه گذشته شاهد مراسم تاجگذاری یکی از پادشاهان خود خواهند بود.

همزمان با مراسم تاجگذاری چارلز سوم که با سنت‌های کهن مذهبی همراه خواهد بود قرار است کنسرتی با حضور ستاره‌های روز دنیای موسیقی برگزار شود. اکثریت بریتانیایی‌ها در ماه‌های پیش از مرگ الیزابت دوم، ملکه فقید این کشور هوادار حفظ نظام سلطنتی بودند. بنا به نتیجه نظرسنجی موسسه افکارسنجی «یوگاو» حدود ۶۰ درصد از مردم بریتانیا پس از مرگ الیزابت دوم همچنان هوادار نظام سلطنتی هستند.

این در حالی است که طبق همین نظرسنجی حدود ۲۵ درصد از آنها موافق برچیدن نظام سلطنتی هستند. هرچند سطح طرفداری از نهاد سلطنت ممکن است بهار سال جاری همزمان با مراسم تاجگذاری چارلز سوم افزایش یابد اما به نظر می‌رسد روند کلی و درازمدت با کاهش حمایت از خاندان سلطنتی همراه خواهد بود.

مخالفان نهاد سلطنت در بریتانیا طی سال‌های گذشته شاهد اقبال بیشتر افکار عمومی به نظرات خود بودند. حدود ۸۶ درصد بریتانیایی در سال ۱۹۸۳ بر این باور بودند که نهاد سلطنت نقش «خیلی مهم» یا «نسبتا مهمی» دارد. این رقم در سال ۲۰۲۱ به ۵۵ درصد کاهش یافته بود و حدود ۲۵ درصد مردم بر این باور بودند که سلطنت «اصلا» اهمیتی ندارد.

رسوایی‌ها و جنجال‌های پی در پی اعضای خاندان سلطنتی از جمله رسوایی جنسی شاهزاده اندرو، برادر چارلز سوم و هیاهوهای رسانه‌ای پیرامون شاهزاده هری و همسرش مگان مارکل در کاهش محبوبیت نهاد سلطنت بی‌تاثیر نبوده است.
الیزابت دوم در کنار دیگر اعضای خاندان سلطنتی بریتانیا در سال ۲۰۱۸هرچند سرسخت‌ترین مخالفان نظامی سلطنتی در بریتانیا احتمالا برای الیزابت دوم و خدمات او به بریتانیایی‌ها و اعضای کشورهای مشترک‌المنافع احترام قائل بودند اما از نظر اکثریت هواداران نظام جمهوری اینکه چه کسی در رای نظام سیاسی باشد اهمیتی ندارد.

کن ریچی از اعضای یکی از گروه‌های هوادار نظام جمهوری در بریتانیا در گفتگو با یورونیوز گفت که «جمهوری‌خواهی» بیش از هر چیز به این کار دارد که مردم خواهان چه نوع جامعه‌ای هستند. وی می‌گوید: «سلطنت نماینده نخبه‌گرایی است. جامعه‌ای که در آن جایگاه و لقب اهمیت دارد و موقعیت شما کاملا وابسته به این است که در چه خانواده و طبقه‌ای متولد شده‌اید.»

او می‌افزاید: «مطمئنا در قرن بیست و یکم چنین چیزی اشتباه است.»

مجموع ثروت خاندان سلطنتی بریتانیا به دلیل عدم شفافیت کافی در زمینه نحوه تامین هزینه‌های آن مشخص نیست اما خبرگزاری رویترز در گزارشی تحلیلی در سال ۲۰۱۵ ارزش دارایی‌های اسم و رسم دار خاندان سلطنتی را ۲۳ میلیارد پوند تخمین زده بود.

این در حالی است که انتقاد هواداران نظام جمهوری از نهاد سلطنت فراتر از میزان ثروت آنها است. کن ریچی در این باره می‌گوید: «بسیاری از ثروت‌ آنها از طریق استعمارگری و برده‌داری افزایش پیدا کرد. این دیگر آن نوع کشوری که ما می‌خواهیم باشیم نیست.»

او می‌افزاید: «سلطنت ما بسیار پرزرق و برق دارتر و پر ریخت و پاش تر و پرهزینه‌تر از دیگر خاندان‌های سلطنتی اروپا است.»

کن ریچی می‌گوید: «گمان می‌کنم که ریشه آن به ایده‌ای بر می‌گردد که براساس آن بریتانیا مرکز یک امپراتوری است که در سطح جهان گسترده شده است.»
شرایط در دیگر پادشاهی‌های اروپا چگونه است؟
نتیجه یک نظرسنجی که ماه آوریل سال ۲۰۲۲ در هلند انجام شد از حمایت ۷۱ درصدی مردم این کشور از نظام سلطنتی حکایت داشت. این در حالی است که ۲۹ درصد هلندی‌ها هوادار نظام جمهوری بودند.

نتیجه یک نظرسنجی در دانمارک سال گذشته نشان داده بود که ۷۷ درصد مردم این کشور از نظام سلطنتی حمایت می‌کنند. ملکه مارگارت در دانمارک اکنون بیشترین سابقه سلطنت را در میان پادشاهان اروپایی دارد. تنها ۱۴.۶ درصد از مردم دانمارک هوادار برچیدن نظام پادشاهی این کشور هستند.

اسپانیا از یکی از کشورهایی است که مخالفان نظام پادشاهی از بیشترین حمایت مردمی برخوردار هستند. نتیجه یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۰ نشان داده بود که ۴۰.۹ درصد مردم اسپانیا با برچیدن نظام پادشاهی موافق هستند. در مقابل تنها ۳۴.۹ درصد مردم هوادار حفظ نظام سلطنتی بودند.

ریچارد توی، تاریخ‌شناس در دانشگاه اکستر از «کاستی‌های دموکراتیک» نظام پادشاهی در بریتانیا انتقاد می‌کند. او می‌گوید یکی از مقام‌های مهم اجتماعی در این نظام «موروثی» است. او این امر را برای کشوری دموکراتیک «شگفت‌آور و مساله‌ساز» می‌داند.

او بر این باور هست که پادشاهان هرچند در ظاهر باید بی‌طرف باشند اما امکان اعمال نفوذ بر روی بازیگران سیاسی و اصحاب قدرت را دارند.
آیا نظام پادشاهی بریتانیا در خطر است؟
هرچند به نظر می‌رسد که حمایت از نظام جمهوری در بریتانیا رو به افزایش است اما نظام پادشاهی در این کشور حداقل در میان مدت در معرض خطر نیست. همه احزاب سیاسی اصلی بریتانیا هوادار نظام سلطنتی هستند و مساله اصلی در این کشور نیز فعلا تورم، اعتصاب‌های گسترده و پیامدهای اقتصادی برکسیت است.

کن ریچی معتقد است که نظام سلطنتی در بریتانیا حیات خود را مدیون «تبلیغات و افکار عمومی» است. او تاکید می‌کند که نهاد سلطنت تمام تلاش خود را برای افزایش حمایت عمومی از خاندان سلطنتی به کار خواهد بست.

جو پاول، از مبلغان نظام جمهوری در بریتانیا بر این باور است که رسوایی‌های پی در پی خاندان سلطنتی این کشور باید بیش از این افکار عمومی را به سمت برچیدن نظام پادشاهی سوق می‌داد. او با این حال اذعان می‌کند که به نظر نمی‌رسد چنین چیزی روی بدهد.