«جمیله» یا «منصوره»؛ بانوی اول در «بیت» است یا پاستور؟

مهمانان کنگره دولتی زنان تاثیرگذار جمیله علم‌الهدی، همسر ابراهیم رئیسی را به عنوان «بانوی اول» خطاب قرار می‌دادندبی بی سی: مسعود آذر

حاشیه‌ها و پس لرزه‌های « نخستین کنگره بین‌المللی بانوان تاثیرگذار»همچنان ادامه دارد. در روزهای گذشته، رسانه‌های دولتی ایران از جمله خبرگزاری ایرنا، بارها درباره مهمانان این کنگره، خبر و گزارش نوشتند و با ذکر اسامی تعدادی از آنها، از کلمات «بانوی اول» و «بانوی اول سابق» استفاده کردند.

میزبانی جمیله علم‌الهدی، همسر رئیس جمهور ایران در این مراسم، باعث شد که استفاده از اصطلاح «بانوی اول» برای همسر رئیس جمهور به حاشیه‌های این مراسم اضافه کند و حتی وزیرخارجه ایران نیز به آن واکنش نشان دهد.

به گفته حسین امیرعبداللهیان در این کنگره دولتی، بارها مهمانان جمیله علم‌الهدی را به عنوان «بانوی اول» خطاب کردند و او هم در واکنش گفته بود یک معلم ساده است و این عنوان برازنده همسر آیت‌الله خامنه‌ای است که «دهه‌ها» در کنار او بوده است.

انتشار این سخنان با  واکنش یکی از اعضای دفتر رهبر جمهو ی اسلامی نیز روبرو شد. دیروز مهدی فضائلی در  توئیتر نوشت « کم نبوده‌اند بانوان بزرگ و عالیقدری که در کنار مردان بزرگ نقش آفرینی کرده‌اند اما خطاست که دولتمردان برای تکریم آنها از الگوی نابجای بیگانگان کپی‌برداری کنند».
جمیله علم‌الهدی می‌گوید به او پیشنهاد شده مثل میشل اوباما، همسر باراک اوباما کتاب خاطراتش را بنویسد و آقای رئیسی هم استقبال کرده است«جمیله» مثل «میشل»
در بین همسران روسای جمهور ایران، جمیله علم‌الهدی بیشترین فعالیت تبلیغاتی وانتخاباتی را برای همسرش، ابراهیم رئیسی انجام داده است. اسم خانم علم‌الهدی همزمان با رقابت انتخاباتی ابراهیم رئیسی با حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ رسانه‌ای شد.

وقتی آقای روحانی در همدان گفت رقیبش می‌خواهد در پیاده‌روها دیوارکشی کند، خانم علم‌الهدی به همدان رفت تا از همسرش دفاع کند. او دیوارکشی میان زن و مرد را محصول تمدن غرب دانست و گفت «حق برابری جنسیتی برای زنان به معنای آن است که حق نفقه آنها را پرداخت کنیم».

جمیله علم‌الهدی با وجود اینکه می‌گوید «آدم سیاسی» نیست اما از نظر سیاسی با همسر و پدرش، احمد علم‌الهدی «کاملا» همسو است.

خانم علم‌الهدی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰، نقش پررنگ‌تری در انتخابات ایفا کرد و در همایش‌های متعدد انتخاباتی، در حمایت از همسرش سخنرانی کرد و تلاش کرد در مقابل رسانه‌ها چهره میانه رویی از آقای رئیسی به نمایش بگذارد و نشان دهد که او نه تنها با حضور زنان مخالف نیست بلکه اجازه می‌دهد در محافل سیاسی نیز حاضر شود.

در جریان معرفی کابینه ابراهیم رئیسی، رسانه‌های منتقد نوشتند که خانم علم‌الهدی در معرفی اعضای کابینه نیز دخالت داشته و گزینه آموزش و پرورش (حسین باغگلی) به انتخاب همسر رئیس جمهور بوده، گزینه‌ای که مجلس بخاطر نداشتن سوابق لازم به او رای اعتماد نداد و ارتباط فامیلی و کاری با خانم علم‌الهدی نیز تکذیب شد.‌

سال گذشته در ۳۰ دی‌ماه، خانم علم‌الهدی در یک سخنرانی از کتاب «شدن» (یا میشل اوباما شدن) نوشته میشل اوباما، همسر باراک اوباما، به عنوان بانوی اول پیشین آمریکا تمجید کرد و گفت «کتاب را خواندم خیلی قشنگ و جذاب و تاثیرگذار بود».

خانم علم‌الهدی به طور تلویحی خودش را در جایگاه بانوی اول قرار داد و گفت «از من خواستند مشابه این کتاب را بنویسم. حتی بخشهایی از آن را به رئیس جمهور نشان دادم و ایشان گفتند کتاب نوشتن شما در این زمینه کار درستی است».

سخنان خانم علم‌الهدی و مقایسه خودش با میشل اوباما مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و رسانه‌«رویداد ۲۴» با مقایسه همسر دو رئیس جمهور، پرسید «جمیله علم الهدی تاکنون تحصیلکرده‌ترین همسر رئیسان جمهور در ایران است و به این لحاظ از تمام آنها جلوتر است، اما آیا او روشنفکرترین آنها نیز هست؟ و اساسا آیا در این جایگاه قرار دارد که بتواند کتابی برای الگوی زنان ایرانی بنویسد؟»

در روزهای گذشته انتقادات از همسر رئیس جمهور و نهاد ریاست جمهوری به خاطر برگزاری «کنگره زنان تاثیرگذار» باعث شد که اعضای دولت از جمله وزاری خارجه، فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور نیز به حمایت از همسر ابراهیم رئیسی بلند شوند و «ابتکار عمل» او را بسیار ارزنده توصیف کنند و از او به عنوان «آغازگر حرکت‌های علمی و تربیتی» یاد کردند و از جایگاه اجتماعی او تمجید کردند.
عکسی از همسر آیت‌الله خامنه‌ای منتشر نشده است. منصوره خجسته‌ باقرزاده در مصاحبه‌ای گفته مهمترین نقشی که دارد «حفظ آرامش خانه» است«منصوره» در « بیت»
با وجود اینکه گفته می‌شود «بانوی اول» یک موضوع غربی است و در کشورهایی مانند ایران، محل توجه و اهمیت نیست اما خواه ناخواه شناخت اعضای خانواده یک سیاستمدار بلندپایه و نسبت‌های فامیلی در معالادت قدرت نقش مهمی دارد و برای رسانه‌ها و افکار عمومی از اهمیت زیادی برخوردار است.

درباره خانواده آیت‌الله خامنه‌ای بیشترین خبرها حول و حوش مجتبی خامنه‌ای‌فرزند دوم خانواده می‌چرخد و کمترین خبر درباره منصوره خجسته‌باقرزاده، همسر علی خامنه‌ای ودخترانش است. بخشی از این کمبود اطلاعات درباره همسر آقای خامنه‌ای را باید به حساب مشی روحانیون و ملاحظات مذهبی آنان بخصوص درباره زنان و دخترانشان گذاشت.

اطلاعاتی که درباره خانم خجسته باقرزاده منتشر شده مربوط به خاطرات علی خامنه‌ای در کتاب‌های «شرح اسم» و «خون دلی که لعل شد» است. در این کتاب‌ها گفته شده خانم خجسته باقرزاده در سال ۱۳۲۶ در خانواده‌ای مذهبی، سنتی و بازاری متولد شد و در پاییز ۱۳۴۳ در حالی که ۱۷ سال بیشتر نداشت به عقد علی خامنه‌ای درآمد.

خانم خجسته‌باقرزاده نه سخنرانی می‌کند، نه در مراسم‌ها و مناسبت‌های مذهبی وملی به شکل رسمی شرکت می‌کند و اگر هم حضوری داشته باشد، عکسی هم از او در رسانه‌ها منتشر نشده است از این رو به طور طبیعی درباره کم و کیف نفوذ او در قدرت چیزی نمی‌توان گفت.

از معدود مصاحبه‌هایی که از او منتشر شده به سال ۱۳۷۲ برمی‌گردد. او در گفت‌وگو با مجله «محجوبه» که نشریه‌ای خانوادگی، فرهنگی و اجتماعی ویژه زنان به زبان انگلیسی برای خارج از کشور است، از زندگی مشترک‌اش با علی خامنه‌ای گفته است.

منصوره خجسته باقرزاده در این گفت‌وگو می‌گوید هیچ مسئولیت رسمی ندارد و مهمترین نقشی که دارد «حفظ جو آرامش خانه» است و آقای خامنه‌ای نیز انتظار دارد «محیط خانوادگی آرام و شاد و سالم باشد.»

در این میان گاهی بعضی از مسئولان مانند علیرضا مرندی وزیر پیشین بهداشت درباره همسر آقای خامنه‌ای سخنانی گفته‌اند.

آقای مرندی در برنامه تلویزیونی شناسنامه در فروردین‌ماه سال ۹۵ گفته بود یکی از مراجعه کنندگان به مطب او، خانم خجسته باقرزاده بوده که برای درمان فرزندش مراجعه می‌کرد و « گاهی اوقات یک تا دو ساعت پشت در می نشستند تا نوبت‌شان برسد.
عاتقه صدیقی همسر محمدعلی رجایی در بین زنان روسای جمهور، تنها فردی است که تجربه نمایندگی مجلس را در پرونده‌اش داردهمسران روسای جمهور
«بانوی اول» در ساختار سیاسی ایران جایگاه قانونی ندارد اما در دوره‌های اخیر انتخابات ریاست جمهوری صحبت از «بانوی اول» نیز به میان آمده است.

در میان روسای جمهور ایران، کمترین اطلاعات درباره «صاحبه عربی» همسر حسن روحانی است و همان قدر که همسر آقای روحانی از برنامه‌های عمومی گریزان بوده، اعظم فراحی، همسر محمود احمدی‌نژاد حضور پررنگی در مراسم‌های عمومی داشته و گفته می‌شود او بیشترین همراهی را با رئیس جمهور در مراسم‌های مختلف داشته است.

زهره صادقی، همسر محمد خاتمی رئیس جمهور دوره اصلاحات، نیز در کارهای سیاسی فعال نبود و بیشتر به فعالیت‌های اجتماعی مشغول بود و تاسیس موسسه خیریه «به‌آفرین فردا» در سال ۱۳۷۸ ویژه دانش‌آموزان برای حمایت از فرزندان ایتام از جمله کارهایی بود که انجام داد.

عاتقه صدیقی یا «پوران رجایی» در بین زنان رئیس جمهور پیشین و فعلی، تنها همسر رئیس جمهوری است که در عرصه سیاسی به عنوان نماینده مجلس فعالیت کرده است. او همسر محمدعلی رجایی بود و پس از کشته شدن آقای رجایی، در انتخابات میان دوره‌‌ای اولین دور مجلس در تهران انتخاب شد و در مجالس دوم و سوم نیز حضور داشت و برای انتخابات مجلس چهارم رد صلاحیت شد.

عذرا حسینی، همسر ابوالحسن بنی‌صدر نیز در بین همسران روسای جمهور شناخته شده نبود و نقشی به عنوان بانوی اول در عرصه سیاسی و اجتماعی نداشت.
عفت مرعشی، همسر اکبر هاشمی رفسنجانی در بین زنان روسای جمهور در ایران، نخستین فردی بود که در نهاد ریاست جمهوری صاحب دفتر شد«عفت»، بانوی اول
در میان روسای جمهور ایران، خانواده اکبر هاشمی رفسنجانی یک استثنا است. همسر و فرزندان رئیس جمهور «دوران سازندگی»، شناخته شده‌تر از سایر خانواده‌های روسای جمهور ایران هستند و این تفاوت را باید در وهله نخست در نگاه و رفتار اکبر هاشمی رفسنجانی جست‌وجو کرد، کسی که همسرش را در مقابل دوربین با اسم کوچک «عفت» صدا می‌کرد.

او برخلاف روحانیون سنتی، همین روال را درباره دخترانش نیز داشت و اگر «فائزه» و «فاطمه» با اسم کوچک شهرت دارند بخاطر پدرشان است که آنها را به همین شکل معرفی می‌کرد.

عفت مرعشی، همسر آقای رفسنجانی، اگرچه همانند همسر محمدعلی رجایی وارد عرصه سیاسی نشد اما برای مردم چهره آشنایی است. او برخلاف همسران روسای جمهور گاهی به روسای قوا یا رهبر جمهوری اسلامی نامه نوشته است، در انتخابات سال ۸۸ پس از رای دادن، بی‌پروا صحبت از تقلب و مهندسی انتخابات کرد. در سال ۱۳۵۸ در جریان ترور همسرش، هم نقش مهمی در نجات او داشت.

از عفت مرعشی کتاب خاطراتش با عنوان «پا به پای سرو» منتشر شده و به نوشته نشریه «نگاه ایران»، او اولین همسر رئیس جمهوری در نهاد ریاست جمهوری بود که در پاستور صاحب دفتر شد و در امور زنان فعالیت داشت و زمینه‌ای برای فعالیت زنان روسای جمهوری بعدی فراهم کرد.

در کتاب خاطرات اکبر هاشمی رفسنجانی نقل قول‌های بی‌شماری از او ذکر شده که نشان می‌دهد نقش مهمی در زندگی و تصمیمات همسرش داشته است.