آیا اوضاع از کنترل رژیم جمهوری اسلامی خارج شده است؟

*منبع: روزنامه شرق الاوسط *نویسنده: مصطفى فحص *ترجمه و تنظیم از کیهان لندن

سرانجام با تاخیر فراوان علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی متوجه شد که دستگاه امنیتی و نظامی رژیم در سرکوب جنبش اعتراضی ناکام مانده بطوری که حتی با به کار گرفتن شدیدترین ابزار سرکوب و استفاده از خشونت و ارعاب بیش از حد معترضان از طریق صدور احکام اعدام‌ فله‌ای و تبدیل ایران به جمهوری چوبه‌ دار، در جلوگیری از قیام ملی ایرانیان ناموفق بوده و نتوانسته اوضاع کشور را به شرایط قبل از ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۲ برگرداند.

از این رو خامنه‌ای مجبور شد سکوت خود را در قبال بحران مربوط به حجاب اجباری و ظلمی که دستگاه ایدئولوژیک حکومت بر زنان ایران روا داشته بشکند. به نظر می رسد که سخنان خامنه‌ای تلاشی تازه از سوی رأس هرم قدرت رژیم اسلامی و دولت انقلابی برای مهار کردن اوضاع آشفته کشور است.

خامنه‌ای روز چهارشنبه گذشته در سخنانی هدف قرار دادن زنان دارای «حجاب ضعیف» به بهانه اتهام ضد دینی و ضد انقلابی بودن را عملی نادرست دانست.

چنین اظهاراتی را آنهم از سوی خامنه‌ای با توجه به ماهیت و نوع رابطه رژیم دینی و حقوق محدودی که برای زنان ایرانی قائل است، می‌توان نوعی عقب‌نشینی از عالی‌ترین مرجع دینی و سیاسی رژیم در قبال رویدادهای اخیر دانست.

خامنه‌ای در جمع جمعی از زنان گزینش‌شده و طرفدار ولایت گفت:« ضعف حجاب کار درستی نیست اما موجب نمی‌شود آن فرد را از دایره دین و انقلاب خارج بدانیم همه ما هم نقص‌هایی داریم که باید تا حد امکان آنها را برطرف کنیم!»

در اظهارات اخیر خامنه‌ای، در دو بعد عقب‌نشینی قابل توجهی مشاهده می‌شود. اول در بعد زمانی این سخنرانی است که ۱۵ هفته پس از آغاز جنبش اعتراضی سراسری که جرقه آن با کشته شدن «مهسا امینی» دختر جوان ایرانی زیر شکنجه ماموران گشت اسلامی زده شد و با شعار «زن، زندگی، آزادی» آغاز گشت و با قدرتی بی‌سابقه در برابر نهادهای مذهبی و نظامی که بقای رژیم اسلامی بر آنها استوار است، عرض اندام کرد.

موضوع حجاب و قتل مهسا امینی تنها یک جرقه است اما در این میان چیزی که رژیم جمهوری اسلامی و رهبر آن نمی‌خواهند آن را بفهمند یا متوجه آن شوند این است که جنبش سراسری ایرانیان از مسئله حجاب فراتر رفته و اهداف گسترده‌تری دارد.

اما بعد دیگر این سخنرانی عقب‌نشینی مربوط به چیدمان دستگاه داخلی خود رژیم جمهوری اسلامی است. به نظر می‌رسد اوضاع در ایران از کنترل خارج شده بطوری که رژیم دیگر قادر به خاموش کردن اعتراضات سراسری نیست به همین دلیل خامنه‌ای در اقدامی با نتایج نامشخص برای مهار بحران بطور مستقیم وارد عرصه شده است. ظهور مجدد خامنه‌ای درواقع بحران عمیق درون نهادهای رژیم را بیش از پیش آشکار کرد.

اظهارات روز یکشنبه گذشته محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورا اسلامی مبنی بر ضرورت اصلاح نظام حکومتی در همه زمینه‌ها را نیز می‌توان اعتراف به شکست نظام برای مدیریت بحران‌هایش دانست.

جدا از بحرانی که با مسئله حجاب اجباری آغاز شد، سخنان رهبر جمهوری اسلامی بیانگر گستردگی تضادهای بین مراکز قدرت در تهران است. موضع خامنه‌ای در این مرحله پرتلاطم داخلی و خارجی بازتاب مستقیم بر نتایج نبرد برای جانشینی او در مرحله انتقالی بعدی خواهد داشت.

موضع جدید خامنه‌ای درباره حجاب باعث شرمندگی جریان محافظ‌کار در برابر هوادارانش در داخل خواهد شد و موقعیت این جریان افراطی و سرکوبگر را که بیش از همه به ماهیت ایدئولوژیک رژیم پایبند است در دوران انتقال احتمالی جانشینی خامنه‌ای تضعیف خواهد کرد.

حساس‌‍ترین نکته این است که مواضع به ظاهر نرم و عجیب رهبر جمهوری اسلامی در این مرحله دشوار از تاریخ نظام و انقلاب اسلامی، رویکردی به نفع جریانی علیه جریان دیگر و طرفداری از یک جریان در مقابل دیگری تلقی می‌شود. اکنون خامنه‌ای در شرایط سختی قرار گرفته و به همین دلیل او دیگر نمی‌تواند مانند گذشته چوب را از وسط بگیرد.

به این ترتیب پس از اینکه عملا اوضاع از کنترل رژیم اسلامی خارج شده، سخت‌ترین پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا خواست‌های حقوقی معترضان ایرانی در این خیزش سراسری فقط به حجاب اجباری محدود است؟!