رابطه باز چیست که باعث کنجکاوی شده؟

از دیرباز داشتن شرکای جنسی دیگر در کنار یک رابطه متعهدانه تابو بوده است. گرچه الان هم به عنوان رابطه‌ای رایج جا نیفتاده است، اما علاقه به داشتن رابطه باز رو به افزایش است.

ددکر وینستون بیش از یک دهه در زمینه رابطه‌های چندهمسری کار کرده، اما تاکنون شاهد چنین علاقه‌ شدیدی به روابط باز یا «اوپن ریلیشن‌شیپ» نبوده است.

این موضوع به طور سنتی در بسیاری از جاهای دنیا تابو است، از جمله آمریکا که خانم وینستون در آن زندگی می‌کند. وقتی در سال ۲۰۱۴ میلادی او ساخت پادکست مولتیاموری را شروع کرد، باید با تهیه‌کننده همکارش تصمیم می‌گرفتند که آیا از نام واقعی خود در ساخت پادکست مبتنی بر چندهمسری استفاده کنند یا نه. او که مربی مشاور دوست‌یابی است، می‌گوید: «آن موقع تقریبا فقط یک یا دو پادکست دیگر وجود داشتند که به این موضوع می‌پرداختند. و افرادی که میزبان این پادکست‌ها بودند، نام مستعار داشتند.»

اما همه‌چیز تغییر کرده است. وینستون یک سال بعد از آنکه کار آموزش دوست‌یابی و قرارگذاشتن را شروع کرده بود، یعنی در سال ۲۰۱۶ متوجه یک واقعیت شد که نشان از «جوشش علاقه به رابطه‌های چندهمسری» داشت. او می‌گوید: «آن موقع بود که احساس کردم شاهد بزرگ‌ترین چرخش هستم، ناگهان بسیاری از افراد در اینترنت علاقه نشان دادند که بگویند چندهمسر هستند و توضیح بدهند که به این جور چیزها علاقه دارند.»

سارا لوینسون، مشاور روانشناس در یک مرکز روان‌درمانی در نیویورک است و تخصص او رابطه پویا و تمایلات جنسی است. او هم متوجه علاقه روزافزون به روابط باز در یک دهه گذشته شده است: «۱۰ سال پیش این شکل رابطه، بیشتر مبهم و تیره بود اما اکنون به‌شکل باورنکردنی‌ای رایج شده است.»

این اظهارات و همچنین بعضی داده‌ها نشان‌دهنده علاقه رو به افزایش به رابطه چندهمسری یا غیرتک‌همسری، از جمله روابط باز، است. کارشناسان می‌گویند بسیاری از عوامل اجتماعی و فرهنگی منجر به استقبال بیشتر از روابط غیرسنتی شده و حتی ممکن است همه‌گیری جهانی ویروس هم بر آن اثر گذاشته باشد. گرچه ممکن است علاقه به رابطه باز افزایش یافته باشد، متخصصان در مورد میزان واقعی رو آوردن به این نوع رابطه، دست‌کم در حال حاضر، اختلاف نظر دارند.
«مجوز آزاد»
لوینسون می‌گوید رابطه چندهمسری شکل‌‌های مختلفی دارد: «می‌تواند هر چیزی باشد؛ از زندگی با چندین شریک و اشتراک امور مالی گرفته، تا حمایت از شریک زندگی که یک بار در سال اجازه داشته باشد در سفر کاری با هر شخصی که می‌خواهد ارتباط برقرار کند.»

روابط باز در زیر چتر روابط غیرتک‌همسری قرار می‌گیرد، اما بسیاری تمایل دارند بین این نوع رابطه و انواع دیگر غیرتک‌همسری، مانند عشق چندنفره، تفاوت قائل شوند. پولیاموری یا عشق چندنفره یا چندمهری به معنای داشتن چند رابطه عمیق و صمیمی به صورت همزمان است، در حالی‌که رابطه باز اغلب به معنی آن است که یک فرد خارج از رابطه دو نفره‌ای که برای او اولویت است، با افراد دیگر هم رابطه جنسی داشته باشد. به عبارت دیگر، رابطه باز، کم‌تر بر روابط عاطفی خارج از رابطه اصلی دو نفری متمرکز است و تمرکز آن بیشتر بر رابطه جنسی است.
رابطه باز معمولا به معنای این است که دو فرد خارج از رابطه اصلی خود با شریکشان، با افراد دیگر هم وارد رابطه جنسی می‌شوندبرای برخی، این به معنای رفتن سر قرارهای معمول و داشتن رابطه‌هایی از نوع «دوست-با مزایا» با افرادی غیر از شریک اصلی زندگی است. برای برخی دیگر، رابطه باز فقط به معنای داشتن «مجوز آزاد» گاه به گاه برای داشتن رابطه جنسی یک شبه و روابط زودگذر است. و برای دیگران هنوز، این نوع رابطه بیشتر شبیه مبادله همخواب (سوئینگ یا روابط ضربدری) است مثل داشتن رابطه یک زوج با زوج‌های دیگر و نه اینکه جدا جدا با هم قرار بگذارند. وینستون همچنین درباره مدل رابطه باز «نپرس، نگو» توضیح می‌دهد که دو طرف یک رابطه به یکدیگر اجازه می‌دهند روابط جنسی با افراد دیگر داشته‌ باشند اما فقط نمی‌خواهند درباره این موضوع و تجربه‌هایشان با هم حرف بزنند.

اصطلاحات دیگر مانند «تک‌همسری» که دن سوج،‌ مقاله‌نویس مقیم آمریکا در زمینه رابطه و سکس، چندین سال پیش رواج داد، می‌تواند با برخی از این ملزومات رابطه باز همپوشانی داشته باشد. سوج در پادکستش درباره رابطه تک‌همسری خود صحبت کرده است که او و شریک زندگی‌اش به یکدیگر متعهد هستند اما در عین حال با مردان دیگر رابطه جنسی بدون تعهد دارند.

افراد از همه قشر رابطه باز دارند. لوینسون می‌گوید در طول چند سال گذشته در میان مراجعه‌کنندگانش که رابطه باز دارند، «تنوع قابل ملاحظه‌ای» را از همه جهات «منابع اقتصادی» تا «قومیت» شاهد بوده است. (با این حال،  او تایید می‌کند که به عنوان یک مشاوری که در نیویورک کار می‌کند، نمونه‌هایی متفاوت از افرادی می‌بیند که ممکن است در سایر مناطق محافظه‌کارتر ایالات متحده دیده شود.)

وینستون می‌گوید در میان طیف مشتریان، شنوندگان پادکست و بازدیدکنندگان وبسایتش، بیشتر افرادی که رابطه باز دارند یا به این نوع رابطه علاقه نشان می‌دهند، نسبتا جوان هستند و بین ۲۵ تا ۴۵ سال دارند. و خیلی‌ها خودشان را کوییر، دوجنس‌گرا و/یا همه‌جنسگرا توصیف می‌کنند. با این حال، در کار خود، با مشتریان دارای روابط باز یا علاقه‌مند به این نوع رابطه، مواجه شده که ۱۹ سال داشته‌اند یا از هفتادسالگی عبور کرده‌اند. او می‌گوید: «افرادی که سراغ من می‌آیند کاملا همه طیفی را در بر می‌گیرند.»
«کنجکاوی»
اپلیکیشن‌های دوست‌یابی کمک کرده که افزایش علاقه به روابط باز مورد توجه قرار بگیرد. مثلا پلتفرم‌هایی ظهور یافته که به طور ویژه بر رابطه چندهمسری، از جمله روابط باز، متمرکز شده تا پاسخی باشد به این کنجکاوی فزاینده درباره این نوع رابطه. اما حتی اپلیکیشن‌های دوست‌یابی سنتی مانند اوکی‌کیوپید هم شاهد رشد علاقه به روابط باز بوده است.

یکی از سخنگویان اوکی‌کیوپید به بی‌بی‌سی گفت: «بیشتر کاربران اوکی‌کیوپید به دنبال رابطه تک‌همسری هستند اما در سال ۲۰۲۱ تعداد کاربرانی که دنبال روابط چندهمسری بوده‌اند، ۷ درصد افزایش داشته است.»

سال ۲۰۲۲ از میان یک میلیون کاربر اوکی‌کیوپید در بریتانیا ۳۱ درصدشان در پاسخ به این سوال که «آیا به داشتن یک رابطه باز فکر می‌کنید؟» پاسخ مثبت داده‌اند. شمار پاسخ‌دهندگان مثبت به این سوال در سال ۲۰۲۱ حدود ۲۹ و سال قبل از آن ۲۶ درصد بوده است.

علاوه بر این، داده‌های سال ۲۰۲۲ از اپلیکیشن دوست‌یابی هینج نشان می‌دهد از هر پنج کاربر این ابزارک، یک نفر «ممکن است» رابطه آزاد را امتحان کند، درحالی که از هر ۱۰ نفر یکی نقر قبلا یک رابطه اینگونه داشته است. لوگان اوری، مدیر علوم روابط در شرکت هینج اعتقاد دارد که احتمالا یک اثر همه‌گیر وجود داشته باشد؛ چرا که به گفته او این «فرصتی عالی برای مکث و فکر کردن به این است که ما چه می‌خواهیم.»

متخصصان و مشاورانی مانند لوینسون و وینستون هم در مشاهدات خود متوجه این افزایش علاقه شده‌اند. وینستون می‌گوید بسیاری از کسانی که علاقه نشان می‌دهند از نسل ایگرگ یا نسل هزاره [متولدان اوایل دهه ۱۹۸۰ تا اوایل دهه ۲۰۰۰ و در ایران حدودا برابر با متولدان دهه شصت تا هشتاد خورشیدی] هستند. نسلی که به سادگی «نحوه تربیت خود را زیر سوال می‌برند» و در بیشتر موارد باور دارند که تک‌همسری طولانی‌مدت و ازدواج هدف نهایی رابطه صمیمانه است.

لوینسون اعتقاد دارد که این تمایل نشأت گرفته از گرایش کلی انسان‌ها به سوی گشودگی ذهن و پذیرش باورهای جدید است. او می‌گوید: «از نظر اجتماعی، همه ما نسبت به انواع هویت‌هایی که کمتر متعارف هستند، ذهن بازتری داریم…. مردم بیشتر تمایل دارند ساختارهای اجتماعی را به چالش بکشند.» این در را برای آدم‌ها باز کرده تا امیال خود را هم به چالش بکشند. وقتی «شما تک‌همسری را انتخاب می‌کنید و جواب نمی‌دهد… شما شروع به کنجکاوی می‌کنید که آیا راه دیگری هم وجود دارد یا نه.»

و برای کسانی که کنجکاو هستند، منابع بیشتر بیش از همیشه در دسترس است. وینستون می‌گوید در کنار «فوران علاقه» به روابط باز، در زمینه محتوا هم «انفجار تولیدکنندگان محتوا و آدم‌هایی وجود دارد که در این زمینه در رسانه‌ها می‌نویسند و حرف می‌زنند… در اپلیکیشن‌ها و در جلسه‌های گروهی محله‌ها.» این نشان می‌دهد که اطلاعات در مورد چندهمسری به طور گسترده در دسترس است، نه در «لایوژورنال‌های [وبلاگ یا دفترخاطرات شخصی آنلاین] قدیمی و خاک گرفته در گوشه و کنار اینترنت» که لوینسون می‌گوید بیش از یک دهه پیش برای یافتن اطلاعات به آنها مراجعه می‌کرد.
بیشتر فانتزی است یا واقعیت؟
با وجود استقبال آدم‌های بیشتر از مناسبات غیرتک‌همسری، و ظهور فزاینده رابطه باز، برداشت عمومی از این روابط همچنان منفی است. دکتر جاستین لمیلر، پژوهشگر موسسه کنزی و مجری پادکست سکس و روانشناسی، می‌گوید: «تحقیقات و نظرسنجی‌‌ها نشان می‌دهد نگرش چندهمسری توافقی عمدتا منفی است؛ هرچند به نظر می‌آید در سال‌های اخیر این روند مثبت‌تر شده است.»

هرچند این نگرش‌ منفی ممکن است نتواند افراد را از فکر کردن به رابطه باز برحذر دارد، اما می‌تواند آنها را از مشغول شدن به آن منصرف کند. برای مثال دکتر لمیلر در در تحقیقاتش درباره فانتزی‌های جنسی، دریافته است که «بیشتر آدم‌ها قبلا به نوعی درباره غیر‌تک‌همسری خیال‌پردازی کرده‌اند؛ مثلا مبادله همخواب، داشتن رابطه باز یا داشتن چند عشق همزمان.» با این حال، او اضافه می‌کند «نسبتا تعداد کمی این فانتزی‌ها را در زندگی واقعی امتحان کرده‌اند.»  گرچه بعد از همه‌گیری داده‌های تازه‌ای وجود ندارد که نشان بدهد چه تعداد افراد دارای رابطه باز هستند، اما تحقیقات کانادایی در سال ۲۰۱۹ نشان از ۴ درصد و یک تحقیق آمریکایی در سال ۲۰۱۸ هم نشان از آماری مشابه داشت.
بعضی از کارشناسان اعتقاد دارند حتی با وجود بیشتر شدن شمار افرادی که وارد رابطه باز می‌شوند، باز این نوع رابطه تابو مانده استلوینسون معتقد است این ممکن است تا حدی به دلیل این تلقی ریشه‌دار باشد که رابطه باز به طور گسترده «ناسالم» دیده می‌شود. لوینسون در میان همکاران درمانگر خود مشاهده کرده است که بسیاری هنوز «زوج» یا «حباب دو نفره» را «تنها راه کارآمد داشتن یک وابستگی امن» می‌دانند. او احساس می‌کند که این نگرش‌ها می‌تواند «به احساسات آدم‌ها اثر بگذارد که این تنها گزینه مناسب ماندگار برای آنهاست.» اعتقادات مذهبی هم می‌تواند انسان‌ها را از درگیرشدن در روابط جنسی و/یا قرار ملاقات همزمان با بیش از یک نفر باز دارد، همانطور که هنجارهای فرهنگی جوامع خاص می‌تواند چنین تاثیری بگذارد.

با این حال، وینستون اعتقاد دارد که افراد به‌ویژه نسل ایگرگ و نسل زد (متولدان میانه و اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی تا اوایل دهه ۲۰۱۰)، از این تفکر فاصله می‌گیرند یک شریک می‌تواند تمام نیازهای آنها را برآورده کند (چیزی که مفهوم سنتی تک‌همسری در ازدواج را تشویق می‌‌کند). او به دوستان افلاطونی اشاره می‌کند که تصمیم می‌گیرند با هم زندگی کنند و بچه‌دار شوند در حالی که ازدواج نکرده‌اند، تا نشان دهند در آینده احتمالا یک تغییر اجتماعی در شکل رابطه‌ها در راه است. او می‌گوید: «مردم بیشتر در حال ایجاد روابطی هستند که بیشترین معنا را برای زندگی‌شان داشته باشد.»

لوینسون معتقد است به دلایل مشابه، «ساختارهای خلاقانه روابط» ادامه خواهد داشت، اما در عین حال او فکر نمی‌کند که این به یک پدیده جهانی تبدیل شود. بسیاری از فرهنگ‌ها در سراسر جهان سد راه افرادی خواهند بود که امیدوارند رابطه‌شان را باز کنند، و این تابو همچنان در جهان وجود خواهد داشت.

مایکل کی، مدیر ارتباطات جهانی شرکت دوست‌یابی اوکی‌کیوپید دیدگاه متفاوتی دارد: «رفتارهایی که امروز بین آدم‌هایی که سر قرار می‌روند، می‌بینیم، همیشه همین بودنه است. اما مردم در مورد چگونگی تشخیص [و] آنچه که در رابطه می‌خواهند، بازتر و شفاف‌تر هستند. فکر می‌کنم با گذر هر سال، درباره دیگران کم‌تر قضاوت می‌کنیم.»