چرا خامنه‌ای و سلیمانی هدف نخست اعتراضات ایران هستند؟

ایران وایر - بهنام قلی‌پور: موج تازه اعتراض‌ها در ایران اصلی‌ترین و مهم‌ترین «ضرایب ایدئولوژیک» نظام جمهوری اسلامی را در خیابان‌ها و شبکه‌های اجتماعی هدف گرفته است.

شعار‌های تند و فحاشی به مقدس‌ترین مفاهیم و مصادیق جمهوری اسلامی از نشانه‌ها و رویکرد‌های بارز این دور از اعتراض‌ها در ایران است که گویای خشم و نفرت گسترده معترضان از نظام مستقر و «ضرایب ایدئولوژیکی» است که پایه‌های این نظام را بر مبنای آن‌ها بنا شده است.

در ادبیات امنیتی نوظهور، «ضریب ایدئولوژیک» به مفاهیمی گفته می‌شود که حکومت‌ها با هدف خرید زمان برای غلبه بر انواع نابسامانی‌ها و کاهش فاصله نظام ارزشی مردم با حکومت از آن استفاده می‌کنند.

در این رویکرد، ارزش‌ها، آرمان‌ها و ایدئولوژی نظام حاکم، ترویج و بازتولید می‌شود. چنان‌چه یک نظام سیاسی در گذر زمان از بازتولید «ضریب ایدئولوژیک» مبتنی بر نظام ارزشی خود، به خصوص برای نسل جوان ناکام بماند، به مرور زمان، علایق و سلیقه‌های افراد تغییر کرده و خواسته‌های مردم با داشته‌های حاکمیت فاصله می‌گیرد که این امر می‌تواند برای یک نظام سیاسی تهدیدی جدی تلقی شود و امنیت آن را به مخاطره بیندازد.

نشریه «آفاق امنیت» دانشگاه «امام حسین» وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هم در تازه‌ترین شماره خود سراغ «ضرایب ایدئولوژیک» جمهوری اسلامی رفته و با تعیین مصادیق آن، تلاش کرده نشان دهد در این نظام مستقر چه مفاهیم ایدئولوژیکی بیشترین ضریب و نفوذ را دارند.

این تحقیق با عنوان «تقویت ضریب ایدئولوژیک به مثابه عامل مقوم امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران» منتشر شده که در تهیه آن گروهی از متخصصان شرکت داشته‌اند.

این تحقیق با اعلام اینکه تقویت «ضریب ایدئولوژیک» به توانمندی نظام در مقابله با آسیب‌ها و تهدید‌ها کمک و موجب تقویت امنیت ملی می‌شود، به تشریح برخی از مهم‌ترین آن‌ها پرداخته است.

«ارزش‌ها»، «هویت ملی»، «شخصیت‌های افتخارآفرین»، «مراسم و شعائر ملی» و مشارکت سیاسی» از مهم‌ترین کلان مولفه‌های ایدئولوژیک در جمهوری اسلامی است که این تحقیق می‌گوید هر یک از آن‌ها ضرایب مشخص و البته سیالی در چهار دهه حکمرانی روحانیون شیعه در ایران داشته‌اند.
به نوشته این تحقیق، ارزش‌ها در قالب ساز و کار اعتقادی در جامعه فعال می‌شود و به عنوان پشتیبان نظام سیاسی در معادلات امنیتی نقش ایفا می‌کند.

هر نظامی در چارچوب نظام فکری خود اهدافی را مدنظر دارد که این اهداف مبتنی بر ارزش‌هایی است که آن نظام در قالب آن‌ها شکل گرفته، یا اساسا برای آن انقلاب شده است و حفظ آن‌ها در واقع تضمین کننده کلیت و ماهیت نظام مستقر محسوب می‌شود.

این تحقیق نوشته است هر چه مردم خود را بیشتر نسبت به این ارزش‌ها متعهد بدانند، تاب‌آوری آن‌ها در برابر ناملایمات و مشکلات بیشتر خواهد شد.

موج گسترده اعتراض‌ها در ایران که دست‌کم در شبکه‌های اجتماعی گروه قابل توجهی از نیرو‌های مذهبی و حامی نظام جمهوری اسلامی هم با آن همراه شده‌اند، نشان می‌دهد روحانیون حاکم بر ایران در بازتولید و بازنمایی ارزش‌های مدنظر خود چنان ناموفق و ناکام بوده‌اند که حتی قشری از مذهبی‌ها هم به صف منتقدان و مخالفان پیوسته و حتی با داشتن مخرج مشترک در بسیاری از ارزش‌های دینی و مذهبی، دیگر حاضر به همراهی و حمایت از این شیوه حکمرانی نیستند.

این تحقیق پس از مقوله «ارزش‌ها»، از «هویت ملی» به عنوان یکی دیگر از مهمترین مقوله‌هایی نام برده که ضریب بالایی در استحکام نظام جمهوری اسلامی دارد.

هویت ملی و باستانی از قدرتمند‌ترین جریان‌های سیاسی و اجتماعی در ایران معاصر است که به رقیبی جدی با هویت دینی تبدیل شده و با چنین هویتی به تضاد و تخاصم خورده که مقام‌های جمهوری اسلامی از آن برای سرکوب اعتراض‌ها و ترساندن مردم ایران از مقوله تجزیه‌طلبی سود می‌برند.

«شخصیتهای افتخارآفرین» یا همان «اسوه» در ادبیات مقام‌های جمهوری اسلامی یکی دیگر از این مولفه‌هاست که طی چهار دهه گذشته تحت عناوینی چون «شهید» و «جانباز» و «ایثارگر» بر‌کشیده شده و مصادیق آن‌ها، به‌عنوان الگویی برای جامعه ایران تقویت شده‌اند.

در این تحقیق به صراحت آمده که «این شخصیت‌ها می‌توانند به عنوان اسوه و الگوی نسل امروز قرار گیرند و منش و کردارشان به عنوان چراغ یا راهنمای مسیر درست یا منطبق با ارزش‌ها و اهداف انقلاب و نظام جمهوری اسلامی به آن‌ها نشان دهند و در نتیجه باعث تقویت ضریب ایدئولوژیک نظام و تقویت امنیت ملی» شود.

در این تحقیق همچنین از «مراسم و شعائر ملی و مذهبی» به عنوان شاخص‌هایی با ضریب بالای ایدئولوژیک نام برده شده که روز ۲۲ بهمن، روز قدس و روز ۹ دی (سالروز راهپیمای حکومتی در مخالفت با جنبش سبز) از جمله این مراسم‌ها اعلام شده است.

شعائری که البته براساس برخی پژوهش‌ها در جامعه ایران هر روز کم‌رونق می‌شود و در مواردی مراسم و برنامه‌های ملی هم جایگزین آن‌ها می‌شود.

در این تحقیق از «مشارکت سیاسی» همانند انتخابات به عنوان آخرین مولفه در جمهوری اسلامی با ضریب ایدئولوژیک بالا نام برده شده است. مشارکتی که در جمهوری اسلامی به سردی گراییده و در سال‌های اخیر به واسطه عملکرد نهاد‌های حاکمیتی، کاملا به حاشیه رانده شده است.

این تحقیق پس از برشمردن این مولفه‌ها به سراغ گروهی از کارشناسان رفته و نظر آنها را درباره میزان نفوذ و اهمیت هر یک از آنها در تثبیت نظام جمهوری اسلامی را جویا شده است.

در این نظرخواهی ۲۹ شاخص ذیل این مولفه‌ها در اختیار خبرگان و کارشناسان قرار گرفته تا به طور مصداقی درباره میزان اهمیت و نفوذ آن‌ها اظهار‌نظر کنند.

جمع‌بندی نظرت این کارشناسان نشان می‌دهد که آن‌ها از علی خامنه‌ای، روح‌الله خمینی، ولایت‌مداری، دین و قاسم سلیمانی را به عنوان پنج شاخص با بالاترین ضریب ایدئولوژیک در نظام جمهوری اسلامی نام برده‌اند.

این تحقیق هشدار داده است چنان‌چه بازتولید و بازنمایی این پنج شاخص در اولویت مقام‌های جمهوری اسلامی قرار نگیرد، تهدید‌های بی‌شماری در انتظار حاکمان خواهد بود.

این تحقیق به خوبی آشکار می‌کند در جریان اعتراض‌های سراسری مردم ایران چرا علی خامنه‌ای و قاسم سلیمانی در معرض اصلی‌ترین اهداف معترضان قرار دارند و بیشترین شعار‌ها و اقدامات معترضین هم متوجه این دو نفر است.

دو شخصیت خامنه‌ای و سلیمانی که در حال حاضر، نماد‌های اصلی نظام جمهوری اسلامی محسوب می‌شوند، سال‌هاست که مرکز توجه و فعالیت ماشین تبلیغات روحانیون حاکم بر ایران قرار دارند و چنان برکشیده و تصویر شده‌اند که کوچک‌ترین انتقاد و اعتراضی به آن‌ها می‌تواند عواقب سختی به‌همراه داشته باشد.

این مقدس‌سازی افراطی که با هدف تداوم و استحکام پایه‌های نظام جمهوری اسلامی هر روز گسترده‌تر و افزون‌تر می‌شود، با واکنش مردم به جان آمده از دست این نظام ایدئولوژیک همراه شده که در خیابان‌ها این دو شخصیت را آماج اصلی‌ترین شعار‌ها برای گذر از چنین نظام مستبدی می‌دانند.