اظهارات «غیرشفاف و مبهم» درباره «تعطیلی گشت ارشاد» یا «گردن نگرفتن» مسئولیت اعمال حجاب اجباری در ایران

اگرچه از اولین سال‌های پس از انقلاب گشت‌هایی شبیه گشت ارشاد برای کنترل پوشش مردم و نسب دخترها و پسرها در ایران به راه افتاد اما فعالیت این گشت‌ها با این نام از سال ۱۳۸۵ شروع شدبی بی سی: انتشار پاسخ کوتاه و مبهم یک مقام ارشد قضایی در ایران درباره «تعطیلی گشت ارشاد» واکنش‌های زیادی داشته است. برخی آن را به عنوان نوعی «عقب‌گرد» جمهوری اسلامی و یا حتی با سوء برداشت، آن را «پیروزی برای معترضان» ارزیابی کردند اما برخی پاسخ این مقام قضایی را «مبهم» و نوعی فرار از گردن گرفتن مسئولیت در قبال عملکرد گشت ارشاد خواندند.

محمدجعفر منتظری، دادستان کل جمهوری اسلامی،‌ درجریان رویدادی در پاسخ به سوال یکی از حاضران که پرسید «چرا گشت ارشاد تعطیل شد» گفته بود: «گشت ارشاد ربطی به قوه قضائیه ندارد و از همان جایی که در گذشته تأسیس شد از همانجا نیز تعطیل شد.»

او تاکید کرده بود که «البته قوه قضائیه نظارت های خود را بر کنش‌های رفتاری در سطح جامعه ادامه می‌دهد.»

اظهارات این مقام قضایی در حالی مطرح شده که «بی‌حجابی» بر اساس قوانین جمهوری اسلامی جرم است و براساس قانون مجازات اسلامی برای آن مجازات تعیین شده است.

نیروی انتظامی جمهوری اسلامی با گشت ارشاد یا گشت «پلیس امنیت اجتماعی» به عنوان مجری این قانون در جمهوری اسلامی تعیین شده است.

در هفته‌های اخیر و همزمان با اعتراضات سراسری در ایران مشاهدات شهروندان از سطح شهر حاکی از عدم فعالیت گشت‌های ارشاد است که این می‌تواند به این دلیل باشد که نیروی انتظامی جمهوری اسلامی تمام نیروی خود را صرف مقابله با اعتراضات سراسری بی‌سابقه در ایران کرده است.

آقای منتظری پیشتر هم درباره گشت ارشاد به طور مبهم گفته بود که اصلا چیزی به نام گشت ارشاد وجود ندارد: « «اولا ما گشت ارشاد نداشتیم و عنوانش پلیس امنیت اجتماعی بوده و ثانیا هرگز در دستگاه قضایی نه کوچکترین قدم و نه طرحی برای تعطیل کردن این گشت داشته‌ایم.»

او تاکید کرده بود که قوه قضائیه ایران در رابطه با مساله حجاب و قانون حجاب اجباری «هرگز کوتاه نمی‌آید.»

او روز پنجشنبه ۱۰ آذر هم در نشست «تبیین ابعاد جنگ ترکیبی در اغتشاشات اخیر» در قم گفته بود: «مجلس و شورای عالی انقلاب اسلامی در حال کار و مطالعه روی مساله حجاب هستند که نتایج آن تا ۱۵ روز آینده مشخص خواهد شد؛ این تصمیم سازی‌ها باید بر اساس تدبیر صورت بگیرد.»

او افزوده بود: «دستگاه قضایی به دنبال تعطیلی پلیس امنیت اجتماعی نیست؛ منتها بعد از حوادث اخیر دستگاه های امنیتی و فرهنگی به دنبال حل مدبرانه مساله هستند. دستگاه قضایی در حال تدوین و پیش نویس لایحه مربوط به حوزه عفاف و حجاب است.»

کشته شدن مهسا امینی،‌ دختر جوانی اهل کردستان که هنگام سفر به تهران توسط گشت ارشاد بازداشت شده بود به اعتراضات سراسری در ایران منجر شد که در تاریخ جمهوری اسلامی بی‌سابقه ارزیابی شده است.

سرکوب اعتراضات واکنش‌های بین‌المللی داشته و تحریم‌هایی علیه مقامات و نهادهای جمهوری اسلامی وضع شده است. بریتانیا چند مقام پلیس و مشخصا «گشت ارشاد» نیروی انتظامی را تحریم کرده است.

تابستانی که گذشت و با شدت گرفتن فعالیت گشت ارشاد و انتشار تصاویری از برخورد شدید نیروهای گشت ارشاد با مردم از جمله انتشار ویدئوی مادری که مقابل خودرو گشت ارشاد ایستاده بود و برای آزادی دختر بیمارش فریاد می‌زد،‌ خشم و تاثر بسیاری را درباره عملکرد این نیروها در ایران برانگیخت.
«کسی حتی گشت ارشاد را گردن نمی‌گیرد»
محسن برهانی،‌ حقوقدان و وکیل دادگستری در ایران به اظهارات دادستان کل ایران واکنش نشان داد و در توییتی نوشت: «دیگر کسی حتی گشت ارشاد را گردن نمی‌گیرد!»

این استاد دانشگاه «تصمیم گیری بدون ارزیابی،‌ عدم توجه به نقد دلسوزان و بستن دهان با برچسب و تهدید،‌ ایجاد نارضایتی عمومی و اصرار بر تصمیم غلط پیشین و ایجاد بحران و تحمیل هزینه و فرار از مسئولیت را» را «پروسه‌ای آشنا» در جمهوری اسلامی خواند.

علی مجتهدزاده،‌وکیل دادگستری دیگری در ایران است که اظهار نظر دادستان کل ایران را «غیرشفاف و مبهم» ارزیابی کرده است.

آقای مجتهدزاده در توییتی این پرسش‌ها را مطرح کرده و می‌گوید که چرا جزئیات مصوبه تعطیلی گشت ارشاد و ابعاد آن مشخص و اعلام نشده است.

او همچنین با اشاره به خبری که اخیرا منتشر شد،‌ می‌گوید که تعطیلی گشت ارشاد « چه ارزشی دارد وقتی شاهد اقدامات غیرقانونی مثل برکناری رئیس بانک برای خدمات دادن به زن بدحجاب هستیم؟»
بدون حجاب در حال عکاسی با برج آزادی،‌ سمبل تهران؛‌ برداشتن روسری اقدامی نمادین در اعتراض به حجاب اجباری در اعتراضات اخیر استخبر تعطیلی گشت ارشاد «اطلاعات گمراه کننده و تاکتیکی» برای متوقف کردن اعتراضات است

مسیح علی نژاد روزنامه نگار و فعال مخالف جمهوری اسلامی در توییتی خطاب به رسانه‌های بین‌المللی خبر«تعطیلی گشت ارشاد» را «اطلاعات غلط» خواند اما گفت که انتشار این خبر نشانه «ترس رژیم جمهوری اسلامی» است.

او افزود که مردم ایران در این خواسته که «به جمهوری اسلامی پایان دهند،‌ متحد هستند.»

او می‌گوید که این خبر «اطلاعات نادرست و گمراه کننده» و «تاکتیکی» برای متوقف کردن اعتراضات مردم است.

او پیشتر در توییتی نوشته بود: «گشت ارشاد را منحل می‌کنید؟ این تازه پله‌ی اول است. مردم می‌خواهند کل جمهوری اسلامی اجباری را منحل کنند. هر روز، دانش‌آموزان مدرسه، دانشجویان و کارمندان موظف به رعایت حجاب اجباری هستند. اما وقتی ما زنان ایرانی می‌گوییم نه به حجاب اجباری، دقیقا یعنی نه به جمهوری اسلامی.»
صحبت‌های دادستان کل ایران «عقب نشینی نیست»
حسین باستانی خبرنگار بی‌بی‌سی فارسی می‌گوید که صحبت اخیر محمد‌جعفر منتظری در مورد تعطیلی گشت ارشاد، عقب‌نشینی جمهوری اسلامی از حجاب اجباری نیست.

او می‌گوید اظهارات دادستان کل جمهوری اسلامی در مورد «تعطیلی گشت ارشاد» باعث‌ این سوء‌‌برداشت شده که جمهوری اسلامی از حجاب اجباری عقب نشسته است. اما به گفته خبرنگار ما جمهوری اسلامی از این موضع عقب ننشسته است.

خبرنگار بی‌بی‌سی فارسی در همین خصوص و با اشاره به سرکوب گسترده معترضان در ایران افزوده است که «صحبت‌های دادستان درواقع گلایه‌ از نیروی انتظامی است که چرا -اصطلاحا- کم آورده: که چرا زورش نرسیده تا همزمان با زدن معترضان، گشت‌های سابق را هم ادامه دهد.»

در بولتن‌های محرمانه خبرگزاری فارس که اخیرا و در پی هک این خبرگزاری امنیتی و نظامی منتشر شده است،‌ بارها نقل شده که علی خامنه‌ای،‌ رهبر جمهوری اسلامی مقام‌های مختلف را برای کم کاری در اجبار حجاب توبیخ کرده است.

در مقابل دستگاه‌های مختلف حکومتی از یکدیگر برای عدم همکاری در این خصوص انتقاد می‌کنند.
نماینده مجلس ایران: هر دستگاهی درباره حجاب «مماشات کرده باید پاسخگو شود»
در پی انتشار اظهارات دادستان کل ایران، احمد راستینه،‌ سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس در مصاحبه ای با تاکید بر اینکه حجاب اجباری قانون جمهوری اسلامی است و همه باید از قانون تمکین کنند،‌ گفت که هرکسی که به قانون احترام نگذارد با محرومیت اجتماعی رو به رو خواهد شد.

او در مصاحبه با سایت خبری «رویداد۲۴» گفت که مجلس در حال بررسی است که «هر دستگاهی که درباره کشف حجاب مماشات کرده باشد باید پاسخگو باشد.»

او حجاب اجباری را قانون جمهوری اسلامی خواند و گفت: «دشمن ما فکر می‌کند از نقطه‌ای که می‌تواند به نظام جمهوری اسلامی ضربه بزند، حجاب است.»

این نماینده مجلس ایران از وزارت آموزش و پرورش،‌ مسئولان دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی انتقاد کرد و گفت که این دستگاه‌ها متولی «اقناع سازی» در زمینه حجاب بودند و به شدت ضعیف عمل کردند.

او گفته است که در مجلس آنها در حال بررسی این موضوع هستند که «چرا دستگاه‌هایی که وظیفه داشتند یک آیین‌نامه روشن و شفاف در خصوص حوزه عفاف و حجاب و شرح وظایف قانونی‌شان ارائه دهند، به مسئولیت‌شان عمل نکردند.»

پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ گشت هایی مثل گشت کمیته‌ها با موضوعات اجتماعی مثل پوشش افراد یا روابط دختران و پسران به راه افتاد اما تشکیل گشت ارشاد با این نام از سال ۱۳۸۵ آغاز شد.

در تابستان سال ۱۳۸۵ مقامات نیروی انتظامی آغاز فعالیت گشت ارشاد را اعلام کردند و گفتند که این گشت ها تنها وظیفه تذکر دادن به افراد «بی حجاب» را دارند اما رویه تغییر کرد و زنان را به دلیل پوششان بازداشت و برایشان پرونده قضایی تشکیل دادند.

در سال‌های اخیر انتشار ویدیوهای متعددی از ضرب و شتم زنان توسط ماموران گشت ارشاد خبرساز شده است.

در حال حاضر زنانی در ایران فقط به دلیل برداشتن روسری و اعتراض به حجاب اجباری با محکومیت سنگین زندان رو به رو هستند.

در اعتراضات اخیر شاهد این هستیم که بسیاری از دختران و زنان،‌ حتی دانش‌آموزان و دانشجویان روسری و مقنعه‌های خود را برداشتند و آتش زدن روسری‌ها یکی از اقدامات نمادین معترضان برای ابراز مخالفت خود با حجاب اجباری و قانون آن در ایران است.