چه فشارهای بین‌المللی بر جمهوری اسلامی می‌تواند کارساز باشد؟

ایران وایر- فرامرز داور: سوالی که نزدیک به سه ماه است با شروع اعتراضات در ایران و سرکوب خونین آن پرسیده می شود این است که برای توقف سرکوب های مرگ بار، چه‌ نوع فشار بین‌المللی بر جمهوری اسلامی ایران می‌تواند کارساز باشد؟ این نوشتار تلاش می‌کند به این پرسش پاسخ دهد.

اعتراضات در ایران که با مرگ «مهسا امینی» آغاز شد به چهارمین ماه خود نزدیک شده است.

در این مدت ایالات متحده، اتحادیه اروپا، بریتانیا و کانادا به شدت تحریم‌های خود افزوده‌اند، شورای امنیت سازمان ملل متحد یک جلسه غیررسمی درباره سرکوب خونین اعتراضات ترتیب داده و شورای حقوق بشر هم در یک نشست اضطراری، هیات حقیقت‌یاب مستقل بین‌المللی برای بررسی ابعاد نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی ایران تاسیس کرده است.

در این مدت سفرا یا کاردار جمهوری اسلامی ایران هم در کشورهای دموکراتیک مرتبا به وزارت خارجه کشورهای میزبان احضار شده‌اند. تا همین‌جا هم در این سه ماه، تحولات بی‌سابقه‌ای در حمایت از مطالبات شهروندان ایرانی در خارج از مرزهای این کشور رخ داده است اما چه ظرفیت‌های بیشتری برای حمایت از ایرانیان و فشار بر جمهوری اسلامی برای توقف سرکوب وجود دارد؟

تحرک جمعیت میلیونی ایرانیان مهاجربنابر آمار غیررسمی، بیش از۵ میلیون ایرانی‌الاصل در خارج از خاک ایران در کشورهای مختلف زندگی می‌کنند که معادل نیمی از جمعیت کشور اسرائیل و نزدیک به کل جمعیت لبنان است. عمده این مهاجران مقیم و بعضا با تابعیت مضاعف کشورهای دموکراتیک و در صدر آن ایالات متحده، کانادا، بریتانیا، استرالیا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا هستند. تحرک این جمعیت میلیونی همسو با تحولات داخل ایران و درخواست قانونی آن‌ها از دولت کشورهایی که در آن زندگی می‌کنند، می‌تواند موجی از حمایت‌های خارجی از ایرانیان بیافریند که تاکنون بی‌سابقه بوده است.

درخواست از دولت‌ها برای اعزام سفیر به دادگاه‌های جمهوری اسلامیبه غیر از کانادا و آمریکا که رابطه دیپلماتیک با جمهوری اسلامی ایران ندارند، ایرانیان مقیم دیگر کشورها می‌توانند با نامه‌نگاری، ملاقات و توییت خطاب به مقام‌های ارشد سیاسی یا در تماس با نمایندگان پارلمان از دولت این کشورها بخواهند دیپلمات‌های خود در تهران را به دادگاه‌هایی که در آن قوه قضائیه در حال محاکمه معترضان دستگیر شده است، اعزام کنند.

جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده این دادگاه‌ها علنی است بنابراین نباید از حضور یک دیپلمات خارجی در آن به عنوان تماشاگر، جلوگیری کند. صرف حضور حتی یک دیپلمات خارجی در یکی از این دادگاه‌ها، واقعیت بی‌واسطه‌ای را برای نمایندگان سیاسی خارجی مامور در ایران روشن خواهد کرد. گزارش نحوه برگزاری این دادگاه به کشور متبوع دیپلمات‌ها، می‌تواند به نفع معترضان دستگیر شده و تحت محاکمه هم منجر شود.

کمک به هیات حقیقت‌یاب برای تکمیل اسناد و ادله احتمالی اثبات جرم
از زمان شروع اعتراضات هزاران ایرانی دستگیر شده‌اند و تا به حال هویت بیش از ۴۰۰ کشته شده مشخص شده است. هر ایرانی که از جزئیات دستگیری و رفتار مرگ‌بار ماموران جمهوری اسلامی به‌طور دست اول مطلع است و با خانواده قربانیان در تماس است یا خود احیانا یکی از آن‌هاست، می‌تواند با مکتوب کردن اطلاعات خود آن‌ها را در اختیار موسسات حقوق بشری مانند عفو بین‌‌الملل یا سازمان‌های غیردولتی حقوق‌بشری ایران بگذارد. فهرستی از این سازمان‌ها به زودی از سوی ایران‌وایر منتشر خواهد شد. این اقدام برای مستند کردن جنایات احتمالی و اثبات آن در آینده کمک بسیار موثری به هیات حقیقت‌یاب مستقلی خواهد بود که از سوی شورای حقوق بشر تاسیس شده است.

درخواست احضار سفرا یا نمایندگان جمهوری اسلامی
در شرایط فعلی دولت‌هایی که در رابطه سیاسی با جمهوری اسلامی ایران هستند، به دلیل اعتراض یا سرکوب آن رابطه خود را به تهران کاهش نخواهند داد و سفرای خود را به کشور فرا نمی‌خوانند اما می‌توان از رهبران سیاسی این کشورها خواست به طور پیوسته سفرا یا نمایندگان جمهوری اسلامی در خارج را احضار کنند و از آن‌ها بخواهند با توقف سرکوب‌ها، حقوق بنیادین شهروندان ایرانی را رعایت کنند. تداوم احضارهای پی درپی سفرا و نمایندگان، در میان مدت تا حدی اثربخش خواهد بود.

تماس با نمایندگان مجلس در کشورهای محل زندگی ایرانیان
در کشورهایی که با نظام پارلمانی اداره می شوند مثل بریتانیا، استرالیا، کانادا، اسپانیا، اتباع ایرانی‌الاصل می‌توانند با نماینده حوزه انتخابیه محل سکونت خود به طور پیوسته از راه ایمیل یا در صورت نیاز به صورت حضوری، ملاقات کنند و درخواست‌های خود را با آن‌ها در میان بگذارند. در دیگر کشورها همچون آمریکا هم امکان تماس شهروندان با نمایندگان کنگره و سناتورها کاملا وجود دارد و می‌تواند نقش بسیار مهمی در جلب توجه بین‌المللی به تحولات ایران داشته باشد.

از جمله درخواست‌ها در چنین تماس‌هایی، درخواست اعزام دیپلمات‌های مامور این کشورها در ایران به دادگاه معترضان دستگیر شده یا درخواست احضار سفرا یا نمایندگان جمهوری اسلامی ایران در خارج بابت سرکوب‌هاست. اگر مشابه آمریکا و کانادا این کشورها رابطه سیاسی با ایران ندارد، می‌توان از آن‌ها خواست که شرکای بین‌المللی خود همچون اتحادیه اروپا را وادار به این اعمال کنند.

این درخواست‌ها در کانادا به تحریم‌های بی‌سابقه‌ای علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجامید و در آلمان باعث شد ضمن تحریم و جمع‌آوری نمایندگی موسسه که در قطع اینترنت ایران نقش اساسی داشت یعنی «ابرآروان»، درخواست تشکیل جلسه اضطراری شورای حقوق بشر مطرح و در نهایت هیات حقیقت‌یاب بین‌المللی تاسیس شود.

تشکیل صندوق کمک به اعتصاب کنندگان
مهاجران ایرانی می‌توانند صندوق‌هایی برای کمک به خانواده افرادی که در ایران اعتصاب می‌کنند و در همراهی با معترضان دست از کار می‌کشند، تشکیل دهند. ایرانیان متولی که در خارج از ایران علاقمند به انجام امور خیریه هستند اما اطلاعی از چگونگی انجام این کمک‌ها ندارند یا پس از انقلاب بهمن ۵۷ از ایران خارج شد‌ اند و دیگر تماس و اطلاع دقیقی از وضعیت ندارند اما تمایل به کمک در این زمینه دارند، کم نیستند. تشکیل صندوق‌هایی که کمک این افراد را برای اعتصاب‌کنندگان جمع کند، می‌تواند توان تازه‌ای به اعتصاب کنندگان در ایران ببخشد. در دوره انقلاب ۵۷ آیت‌الله خمینی اقدام مشابهی برای کارکنان صنعت نفت انجام داد که اعتصاب آن‌ها نقش کلیدی در سقوط حکومت پهلوی داشت.

تداوم نامه‌نگاری با سازمان‌های بین‌المللی
نامه‌نگاری شهروندان ایرانی با نهادهای بین‌المللی در ابتدای امر در نظر بسیاری بی‌فایده بود، اما تداوم این تبادلات باعث شد که حتی صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) که یک نهاد نوعا محافظه‌کار در برابر جمهوری اسلامی ایران است سه بیانیه پیاپی منتشر کند و هر بار با بیان قوی‌تری، نقض حقوق کودکان توسط مقام‌ها و ماموران ایران را محکوم کند. مشارکت یونیسف در همکاری با هیات حقیقت‌یاب، یکی از همکاری‌های کلیدی و مهم علیه ناقضان حقوق بشر در ایران و مرتکبان احتمالی جنایت‌های مرگبار خواهد بود. مشابه همین تماس با کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در سوئیس باعث جلب توجه جهانی به سوءاستفاده ماموران مسلح جمهوری اسلامی از آمبولانس برای دستگیری و ربودن معترضان شد.

***
در نهایت وادار کردن دولت‌ها به احضار پی در پی سفرای جمهوری اسلامی با درخواست مشخص توقف سرکوب‌ها و حفظ حقوق ایرانیان و حضور دیپلمات‌ها در دادگاه‌های نظام، توازن جدیدی به وجود خواهد آورد که در کنار تشکیل هیات حقیقت‌یاب، ضریب مصون ماندن دائمی مقام‌ها و ماموران جمهوری اسلامی از عواقب نقض فاحش حقوق بشر را کاهش می‌دهد و به تحولات در ایران یاری می‌رساند.

حضور سفرای خارجی در دادگاه‌های معترضان و احضاری پی در پی سفرای جمهوری اسلامی ایران در خارج می‌تواند در بلندمدت فشار بر مقام‌های نظام حاکم بر ایران را افزایش دهد.