سیاسی‌ترین بازی‌های جام‌های جهانی؛ مروری بر ۶ مسابقه تاریخی

 بازی ایران و آمریکا در جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسهیورونیوز:چشم فوتبال‌دوستانِ جهان از ۲۰ نوامبر (۲۹ آبان) به قطر دوخته خواهد شد، جایی که تیم ملی کشور میزبان، بازی افتتاحیه مهمترین رقابت فوتبالی دنیا را در مقابل اکوادور برگزار می‌کند تا جام جهانی ۲۰۲۲ برای مشخص شدن قهرمان تازه فوتبال جهان در ۱۸ دسامبر (۲۷ آذر) به طور رسمی آغاز شود.

در این دوره از جام جهانی که با ششمین حضور ایران مصادف است، تیم این کشور به مصاف دو رقیبی می‌رود که از هم اینک مسابقه آنها در دسته سیاسی‌ترین بازی‌های جام‌های جهانی قرار گرفته است. تیم ایران در نخستین مسابقه خود در روز ۲۱ نوامبر (۳۰ آبان) با تیم انگلیس رو به رو خواهد شد. کشوری که طی سال‌های اخیر از جدی‌ترین منتقدان برنامه هسته‌ای، منطقه‌ای و موشکی جمهوری اسلامی بوده و با تحریم‌های اقتصادی غرب علیه ایران همراهی کرده است. افزون بر این، طی دو ماه گذشته و آغاز اعتراض‌های سراسری در ایران که در واکنش به مرگ دختر جوانی به نام مهسا امینی در جریان بازداشت از سوی نیروهای گشت ارشاد رخ داد، انگلیس با اعلام حمایت از جنبش زنان ایران با شعار «زن، زندگی، آزادی» از سرکوب خونین این اعتراض‌ها انتقاد کرده و تحریم‌هایی را علیه نظام جمهوری اسلامی وضع کرده است.

در مقابل، جمهوری اسلامی نیز انگلیس را به حمایت از «تروریسم» و پشتیبانی از رسانه‌های منتقد خود در این کشور متهم کرده و کمتر از یک ماه پیش، چند نهاد و شخص انگلیسی را تحریم کرد. اما به نظر می‌رسد، تحریم‌های متقابل دو کشور با وجود ادامه اعتراض‌ها در ایران، نگرانی انگلیس از پشتیبانی تسلیحاتی ایران از روسیه و مبهم ماندن سرنوشت پرنده فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنان ادامه داشته باشد.

تیم ایران هشت روز پس از مسابقه با انگلیس، روز سه‌شنبه ۲۹ نوامبر (۸ آذر) به مصاف آمریکایی می‌رود که ۲۴ سال پیش نیز سیاسی‌ترین بازی قرن گذشته را ۲۴ سال پیش در مقابل تیم این کشور انجام داده است. اما از سال ۲۰۱۸ و با خروج یکجانبه دولت آمریکا از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه ایران دوباره برقرار شد و نیز تنش‌های نیروهای نظامی دو کشور در منطقه که به کشته شدن فرمانده سابق سپاه قدس در پی حمله نیروی هوایی آمریکا منجر شد. تنش سیاسی دو کشور طی دو سال گذشته چنان بالا بوده که با وجود میانجیگری اتحادیه اروپا احیای برجام همچنان غیرممکن باقی مانده و با اعلام حمایت رسمی دولت آمریکا از اعتراض‌های ضدحکومتی در ایران، دو کشور وارد مرحله تازه‌ای از وضع تحریم‌ علیه اشخاص حقیقی و حقوقی نظامی و سیاسی شده‌اند.

اما فارغ از این دو بازیِ جام جهانی قطر که تحت تاثیر روابط سیاسی پرتنش رقباست، طی دوره‌های گذشته نیز ۶ مسابقه جام جهانی زیر سایه سنگین سیاست قرار گرفته است:
۱. ایتالیا-فرانسه، جام جهانی ۱۹۳۸
در جریان جام جهانی ۱۹۳۸ فرانسه که درست یک سال پیش از آغاز جنگ جهانی دوم برگزار شد، ایتالیا در مرحله یک چهارم نهایی به مصاف تیم کشور میزبان رفت.

در آن زمان ایتالیا تحت حاکمیت دولتی فاشیست به رهبری بنیتو موسولینی بود. بازیکنان تیم فوتبال ایتالیا که به طور رسمی پیراهن آبی به تن می‌کردند، در آن مسابقه پیراهن‌های مشکی پوشیدند و سلام فاشیستی دادند. گفته می‌شود که پیش از آغاز بازی، پیامی از موسولینی به بازیکنان ابلاغ شده بود که «یا برنده شوید یا بمیرید.»

اتفاقا تیم ایتالیا موفق به شکست فرانسه شدند و در مسابقه فینال نیز در برابر مجارستان پیروز شد. پس از قهرمانی ایتالیا و آغاز جنگ جهانی دوم، این مسابقات تا سال ۱۹۵۰ دیگر برگزار نشد.
بازی ایتالیا و فرانسه در جام جهانی ۱۹۳۸۲. آلمان غربی-آلمان شرقی، جام جهانی ۱۹۷۴

پس از پایان جنگ جهانی دوم، آلمان به دو کشور شرقی و غربی تقسیم شد. دیوار برلین، که تا سال ۱۹۸۹ پابرجا بود، نماد این تقسیم بود.

در جام جهانی ۱۹۷۴ که در آلمان غربی برگزار شد، تیم‌های آلمان شرقی و غربی در مرحله گروهی به مصاف هم رفتند. تیم آلمان شرقی که از هر نظر ضعیف‌تر از میزبان به نظر می‌رسید، در عین شگفتی با یک گل پیروز و صدنشین گروه شد.

البته در نهایت این آلمان غربی بود که با پیروزی بر هلند، قهرمان جام جهانی ۱۹۷۴ شد. پس از قهرمانی بعدی آلمان غربی در جام جهانی ۱۹۹۰ دو کشور بار دیگر با هم متحد شدند.
بازی آلمان غربی و شرقی در جام جهانی ۱۹۷۴۳. آرژانتین-هلند، جام جهانی ۱۹۷۸

جام جهانی سال ۱۹۷۸ در آرژانتین برگزار شد که در آن زمان تحت سلطه دیکتاتوری نظامی بود. تیم آرژانتین با درخشش ماریو آلبرتو کمپس، مهاجم برجسته خود، پس از پیروزی۶-۰ مقابل پرو، به فینال رسید تا به مصاف هلندی برود که به دنبال تحریم جام جهانی به دلیل برگزاری آن در یک کشور تحت حاکمیت دیکتاتوری نظامی بود.

فینال سیاسی با برد ۱-۳ آرژانتین همراه شد تا حکومت نظامی آرژانتین از آن به عنوان یک ابراز تبلیغاتی برای نمایش موفقیت خود و نیز برگزاری مجموعه‌ای از جشن‌های ملی بهره ببرد. اقداماتی که به باور دموکراسی‌خواهان فرصتی را برای تقویت احساسات ملی‌گرایانه مردم این کشور و سرپوش گذاشتن حکومت نظامی آرژانتین بر سرکوب‌های خونین آن فراهم کرد.
بازی آرژانتین و هلند در جام جهانی ۱۹۷۸۴. آرژانتین-انگلیس، ۱۹۸۶

آرژانتین در ۲ آوریل ۱۹۸۲ به جزایر فالکلند، یک قلمرو فرادریایی بریتانیا در اقیانوس اطلس جنوبی که بوئنوس آیرس مدعی حاکمیت بر آن است، حمله کرد. جنگ فالکلند جان حدود ۶۵۰ نظامی آرژانتینی و ۲۵۵ سرباز بریتانیایی و همچنین سه نفر از ساکنان جزایر فالکلند را گرفت.

چهار سال بعد، در جریان برگزاری جام جهانی ۱۹۸۶، آرژانتین در مرحله یک چهارم نهایی مقابل انگلیس قرار گرفت. نیمه اول دو تیم یک بازی خشن را به نمایش گذاشتند. با این حال، این مسابقه بیشتر با گل «دست خدا» از سوی دیگو مارادونا، اسطوره آرژانتینی فوتبال جهان در خاطره‌ها باقی مانده است. مارادونا پس از آن که موفق شد در دقیقه ۵۱ بازی، دور از چشم داور، توپ را با دستش وارد دروازه پیتر شیلتون کند، چهار دقیقه بعد نیز گل دوم تیمش را با دریبل‌های پیاپی مدافعان تیم حریف به ثمر رساند تا تک گل انگلیس که دقیقه ۸۱ بازی توسط گری لینکر ثبت شد، مانع از پیروزی آرژانتین نشود.
بازی آرژانتین و انگلیس در جام جهانی ۱۹۸۶
پس از آن، آرژانتین با شکست آلمان غربی قهرمان جام جهانی ۱۹۸۶ شد.
۵. ایران-آمریکا، جام جهانی ۱۹۹۸
روابط دو کشور ایران و آمریکا پس از سرنگونی پادشاهی محمدرضا پهلوی در پی وقوع انقلاب ۱۹۷۹ و رخداد بحران گروگان‌گیری در سفارت آمریکا که ۴۴۴ روز و از سال ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۱ به طول انجامید، به شدت رو به وخامت گذاشت. روابط دیپلماتیک دو کشور از حالت رسمی خارج شد و سفارت‌ خانه‌های دو کشور تعطیل شدند.

تیم فوتبال ایران در جام جهانی ۱۹۹۸ که به میزبانی فرانسه برگزار شد، مقابل تیم ایالات متحده قرار گرفت، کشوری که جمهوری اسلامی آن را شیطان بزرگ لقب داده و آن دشمن اصلی خود معرفی کرده بود. این مسابقه که از آن به عنوان سیاسی‌ترین بازی جام‌های جهانی قرن گذشته یا می‌شود، ۲-۱ به سود ایران به پایان رسید.
بازی ایران و آمریکا در جام جهانی ۱۹۹۸۶. پرتغال-آنگولا، جام جهانی ۲۰۰۶

آنگولا قبل از استقلال در سال ۱۹۷۵، تقریبا ۵۰۰ سال تحت حاکمیت استعماری پرتغال قرار داشت. احساسات پرکینه آنها نسبت به هم در یک مسابقه «دوستانه» که در سال ۲۰۰۱ برگزار شد، غلیان کرد. چنان که این بازی در دقیقه ۶۷ و پس از آن که تیم آنگولا چهارمین کارت قرمز خود را دریافت کرد و نتیجه بازی ۵-۱ به نفع پرتغال بود، متوقف شد.
بازی پرتغال و آنگولا در جام جهانی ۲۰۰۶پنج سال بعد، این دو تیم در جام جهانی ۲۰۰۶ در یک گروه قرار گرفتند و آنگولایی‌ها این شانس را داشتند که انتقام بازی دوستانه ۲۰۰۱ بگیرند ولی گل زودهنگام پدرو پائولتا امیدهای آنگولا را از بین برد و بازی در نهایت ۱ بر ۰ به سود پرتغال به پایان رسید. آنگولا سپس با کسب دو تساوی مقابل ایران و مکزیک در گروه خود سوم شد و از صعود به دور بعد ناکام ماند ولی پرتغال به عنوان تیم نخست گروه صعود کرد.