عادل فردوسی‌پور؛ جسور و پرسش‌گر یا مطیع و محافظه‌کار؟

بی بی سی: عصر یکشنبه، دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف تهران، در محاصره نیروهای امنیتی حکومت قرار گرفتند. انجمن اسلامی دانشگاه شریف در حساب توئیتری خود شرح مفصلی از یورش یکشنبه شب نیروهای امنیتی و لباس شخصی‌ها به دانشگاه شریف و دانشجویان آن منتشر کرد.

در این روایت، ابتدا به اولین رویارویی جدی دانشجویان و نیروهای لباس شخصی در برابر در دانشکده مهندسی انرژی شد و سپس به مواردی همچون «تیراندازی با گلوله ساچمه‌ای و پینت بال به دانشجویان»، «بسته شدن درهای ورودی و خروجی» و ضرب و شتم دختران دانشجو با آن‌چه «خشونتی بربرگونه» خوانده شده، اشاره شده است.

در ساعات محاصره دانشجویان صنعتی‌ شریف، برخی از شهروندان ایران تلاش کردند با تجمع اطراف این دانشگاه، مانع از خروج آن‌ها توسط نیروهای امنیتی و انتقال دانشجویان شریف به بازداشتگاه شوند. گزارش‌ها از ایران حاکی از دستگیری دستکم ۳۰ دانشجوی دانشگاه صنعتی شریف تا صبح روز دوشنبه بود.

از ساعات اولیه محاصره دانشگاه شریف، بسیاری از کاربران فضای مجازی، از عادل فردوسی‌پور، فارق‌التحصیل رشته متالوژی و استاد این دانشگاه پرسیدند چرا سکوت کرده است؟

پس از انتقاداتی گسترده از آقای فردوسی‌پور، او یک روز بعد (دوشنبه) در پیامی، حمله به دانشگاه صنعتی شریف را محکوم کرد. برخی این واکنش او را نشانه‌ای از همراه شدن با مردم معترض دانستند و گروهی دیگر باز هم عادل فردوسی‌پور را برای واکنش دیرهنگام نکوهش کردند و آن را متاثر از فشارهای عمومی دانستند.
مجری، تهیه‌کننده و مدرس دانشگاه
عادل فردوسی‌پور، در ایران به عنوان مجری و گزارشگر برنامه سابق تلویزیونی ۹۰، تهیه‌کننده صداوسیمای حکومتی ایران و همین‌طور مدرس دانشگاه صنعتی شریف شناخته می‌شود.

اسفند ۱۳۹۷ با تصمیم علی فروغی، مدیر شبکه سه صداوسیمای جمهوری اسلامی، پخش برنامه ۹۰ متوقف شد. از آن زمان، بسیاری از هواداران آقای فردوسی‌پور در شبکه‌های اجتماعی یا حتی در ورزشگاه‌های ایران نام او را برای بازگشت دوباره به این سازمان فریاد زدند.

در تمامی این سال‌ها، برنامه «فوتبال ۱۲۰» با تهیه‌کنندگی عادل فردوسی‌پور به صورت زنده، از شبکه ورزش صداوسیما پخش شده است.

او طی دو سال گذشته همچنین بارها نه به عنوان مجری فوتبالی که در قامت یک استاد دانشگاه شریف سخن گفته است. از جمله در مهر ۱۳۹۹ که عادل فردوسی‌پور پس از دریافت «جایزه دستاورد فارغ التحصیلان» در مراسم آنلاین این انجمن دانشگاه شریف گفت: «امیدوارم بستری فراهم شود که کسانی که میهن‌شان را دوست دارند، بتوانند بمانند و کار کنند.»

او در همین زمینه خاطره‌ای گفت، مبنی بر اینکه پیش از کنار گذاشته شدنش از برنامه ۹۰، همیشه از شاگردانش می‌خواسته که از «ایران نروند» و برای ساختن ایران «بمانند و بجنگند.»

عادل فردوسی‌پور اما گفته بود وقتی در فروردین ۹۸ شاگردانش از او پرسیدند «شما که ماندید، بعد از ۲۰ سال کار و برنامه‌سازی حاصل کارتان چه شد؟» جوابی برای آن‌ها نداشته است.

پس از این سخنرانی، خبرگزاری خبرآنلاین بخش‌هایی از واکنش مجازی کاربران به صحبت‌های تهیه کننده فوتبال ۱۲۰ را منتشر کرد. کاربرانی حامی آقای فردوسی‌پور از جملاتی مانند «کاش به جای حذف، به فکر حفظ سرمایه‌ها باشیم» و همچنین «کنار هم بمانیم و ایران را بسازیم» استفاده کرده بودند.

در ساعاتی که دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف در محاصره نیروهای امنیتی بودند و پس از آن در دقایقی که ماموران، تعدادی از این دانشجویان را برای انتقال به بازداشتگاه به بیرون از محوطه هدایت می‌کردند، مردمی که در خیابان‌ها و سوار بر خودروها بوق می‌زدند یا در صفحات اجتماعی، اتفاقات را پیگیری می‌کردند، یک سوال مشترک داشتند؛ آیا برای عادل فردوسی‌پور «فقط» ماندن دانشجویان مهم است، نه «چگونه زیستن» آن‌ها در کشور؟
شکسته شدن سکوت فردوسی‌پور به دنبال گسترش انتقاداتعادل فردوسی‌پور دانش آموخته و مدرس دانشگاه شریف استعادل فردوسی‌پور، برای اجراهای جسورانه‌اش مقابل دوربین‌های تلویزیونی به شهرت و سپس محبوبیت رسید. انتقادهای صریح و تند او از «بازیکنان»، «مربیان» و «برخی مدیران» فوتبال ایران، از آقای فردوسی‌پور مقابل دوربین‌ها، چهره‌ای جسور و به عقیده برخی، «حق‌طلب» در فوتبال و رسانه ایران ساخت.

اما خارج از استودیوی تلویزیون او چهره‌ای محتاط، آرام، بی‌صدا و سازش‌پذیر از خود بروز داده است.

عادل فردوسی‌پور پیش از این در قبال موضوعات اجتماعی مانند «اعتراضات آبان ۱۳۹۸»، «سقوط هواپیمایی اوکراینی» و «اعتراضات عمومی به جلوگیری از واردات واکسن کرونا» واکنش نشان نداده بود.

سکوت او حتی از نگاه روزنامه‌های داخل ایران نیز دور نماند. روزنامه شرق اسفند ۱۴۰۰ در گزارشی با عنوان «سکوت عادل فردوسی‌پور چیزی را تغییر می‌دهد؟» به منفعل بودن آقای فردوسی‌پور در قبال تمامی موضوعات اشاره کرد.

با این حال عادل فردوسی‌پور برای اولین بار نسبت به اعتراضات سراسری کنونی در ایران، روز یکم مهر واکنش نشان داد. مجری برنامه توقیف شده ۹۰ پس از گذشت ۷ روز از درگذشت مهسا امینی و آغاز اعتراضات مردمی که با سرکوب شدید نیروهای امنیتی همراه بود، یک پیام ویدیویی منتشر کرد. واکنشی که به نظر می‌رسد در نتیجه انتقادات گسترده از سکوت «سبلریتی‌هایی» مانند او نسبت به اعتراضات پس از جان باختن مهسا امینی بوده است.

فردوسی‌پور در این پیام ویدیویی، حتی به چگونگی درگذشت مهسا امینی اشاره‌ای نکرد و آن را «ضایعه‌ تلخ از دست دادن خانم امینی» نامید.

برخی از کاربران صفحات اجتماعی، صحبت‌های عادل فردوسی‌پور را همراه شدن با ادعای نظام، در رد خبرهای مبنی بر ضرب و شتم مهسا امینی دانستند و از او پرسیده بودند چرا به چگونگی کشته شدن خانم امینی اشاره نکرده بود؟

هجوم نیروهای امنیتی به دانشگاه شریف، بازداشت متعرضین و اخباری مبنی بر «تداوم برگزاری کلاس‌های درس عادل فردوسی‌پور با وجود اصرار دانشجویان و برخی اساتید به تعطیل شدن کلاس‌ها» مجری مورد اقبال گذشته تلویزیون حکومتی را زیر فشار گذاشت.

سکوت عادل فردوسی‌پور این بار زیاد طول نکشید و او نسبت به سرکوب دانشجویان، دانشگاهی که در آن درس می‌دهد، واکنش نشان داد.

گزارشگر سابق صدا و سیما، یورش نیروهای امنیتی به دانشگاه شریف را «وحشیانه» خواند و گفت دیگر نمی‌توان از دانشجویان توقع داشت که در ایران بمانند و کشورشان را بسازند: «تصاویر تلخ و تکان‌دهنده شب گذشته دانشگاه شریف شهر تهران، خشونت‌ها و ارعاب ناروا نسبت به دانشجویان، فراموش‌نشدنی‌ است. در ۲۳ سال دوران تدریس خود، مشوق دانشجویان بودم تا برای ساختن فردایی بهتر در ایران بمانند.»

«با چه نگاه و متر و معیاری با فرزندان شریفی که باعث رشد و ترقی و سربلندی ایران عزیزمان بوده‌اند، چنین بی‌رحمانه رفتار می‌کنید و دیگر چگونه می‌توان از آنها انتظار داشت تا بازهم بمانند و بسازند؟»

فردوسی‌پور همچنین خواهان آزادی دانشجویان دستگیر شده، دانشگاه شریف شد و گفت: «بی‌تردید تشکیل‌ کلاس بدون حضور همه دانشجویان و درشرایط‌فعلی‌بی‌معنا است. امیدوارم هرچه سریع‌تر دانشجویان بازداشت‌شده آزاد شوند و با رعایت حق آزادی بیان و اندیشه در فضایی امن و آزاد و به دور از خشونت، شرایط تشکیل‌کلاس‌ها فراهم شود.»
چرا سکوت عادل فردوسی‌پور اهمیت پیدا کرد؟
رفتارها و واکنش‌های عادل فردوسی‌پور به مرور زمان و در گذر از رویدادهای سخت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایران، او را به لقب «فرزند رسانه ملی» از سوی بسیاری از کاربران صفحات اجتماعی رسانده است.

نخستین بار آقای فردوسی‌پور ۲۱ بهمن ۱۳۹۷ در اختتامیه جشنواره جام جم، از این عبارت در مورد خودش و علاقه‌اش به سازمان صداوسیمای حکومتی ایران استفاده کرد.

عبارتی که حالا در راستای نقد سکوت و بی‌تفاوتی‌های مجری محبوب سابق این سازمان در محاوره‌ها یا هشتگ‌های فضای مجازی علیه او به کار می‌رود.

به نظر می‌رسد بخشی از جامعه ایران که چه در ورزشگاه‌ها، چه در فضای مجازی و صفحات اجتماعی و چه در روزهایی که برای جشن امضای کتابش صف می‌کشیدند، از او «توقعی حداقلی» در انتشار یک متن، بیانیه یا صحبتی دلسوزانه و توام با همراه شدن کنار مردم را داشتند.

اعتراض به سکوت عادل فردوسی‌پور، نه در آبان ۹۸ نه در زمان ساقط شدن هواپیمای اوکراینی با موشک‌های زمین به هوای سپاه پاسداران و نه در بحران‌های اقتصادی، که پس از جان باختن مهسا امیری شدت گرفت.

انتشار اخباری مبنی بر حضور عادل فردوسی‌پور در تمرینات تیم رسانه ورزش در روزهای اعتراضات عمومی که از جمله برنامه‌های هفتگی مجری سابق صداوسیما است، بخشی از جامعه را نسبت به او حساس‌تر کرد.

تیم فوتبال رسانه ورزش، از برخی خبرنگاران و عکاسان شاغل در رسانه‌های ورزشی تشکیل شده و عادل فردوسی‌پور در بیش از یک دهه اخیر، عضو این تیم فوتبال به شمار می‌رود. فردوسی‌پور مدتی است بازوبند کاپیتانی این تیم را هم بدست می‌بندد.

برگزاری بازی‌های دوستانه، نمایشی و خیریه، یکی از برنامه‌های تیم «رسانه ورزش» تعریف شده است. اما آنچه موجب واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی شد، انتشار پوستر بازی این تیم با «پلیس راهور» پس از شروع اعتراضات در ایران بود.

انتقادات به دنبال سکوت عادل فردوسی‌پور در اعتراضات کنونی بیشتر شد و بیانیه نخست او که توام با محافظه‌کاری بود هم کمک چندانی به فروکش کردن انتقادات نکرد.

به نظر می‌رسد که عادل فردوسی‌پور در بیانیه دوم خود تلاش کرده آن‌چه را که انتظار جامعه از او در قبال یکی از مهم‌ترین دانشگاه‌های کشور بود، عمل کند.

با تعطیلی برنامه ۹۰ و کنار گذاشته شدن عادل فردوسی‌ از پرببیننده‌ترین برنامه ورزشی صدا و سیمای حکومتی ایران، بسیاری او را در قامت یک منتقد «آشتی‌ناپذیر» دیدند که از سوی مدیریت تازه شبکه تحمل نشده و جای خود را به یک چهره «حرف‌شنو» داده است.

در تمام این مدت او حاضر به انتقاد جدی از تلویزیون دولتی ایران نشد و حتی در مراسم‌های مختلف هم اگر مردم علیه مسئولان صدا و سیمای حکومتی شعار می‌دادند، سعی در آرام کردن آن‌ها داشت.

فردوسی‌پور حتی در روزهایی که معترضین به کشته شدن مهسا امینی در خیابان‌های ایران توسط نیروهای انتظامی و امنیتی سرکوب می‌شدند، برنامه فوتبال ۱۲۰ را از صداوسیمای حکومتی ایران روی آنتن برد و همچنین برنامه «فوتبال ۳۶۰» را از اپلیکیشنی که از پلتفرم «بازار» قابل دانلود و نصب روی تلفن‌های همراه است، منتشر کرد.

مجموع این رفتارها موجب قوت گرفتن این فرضیه می‌شد که عادل فردوسی‌پور که مقابل دوربین‌های سازمان صداوسیما شخصیتی نسبتا «جسور» در نقد بازیکنان، مربیان و برخی مدیران فوتبال داشت، بیرون از استودیوی این سازمان، فردی آرام و مطیع است که دوست ندارد به هیچ عنوان ارتباطش به طور کامل با تلویزیون حکومتی ایران قطع شود و شانس برنامه‌سازی را از دست بدهد.