شاه چارلز سوم و جمهوری اسلامی: یک روز در تهران و بم

ایران وایر - فرامرز داور : با درگذشت ملکه الیزابت دوم در بریتانیا ولیعهد او به طور خودکار پادشاه جدید بریتانیا و کشورهای مشترک المنافع شده و نام او از این پس «شاه چارلز سوم» خواهد بود. در نوشتار «از قلعه وینزور تا کاخ گلستان؛ دوست صمیمی شما ملکه الیزابت دوم» به شرح روابط ملکه بریتانیا با ایران پرداخته و گفته شد که تنها ارتباط خاندان سلطنتی بریتانیا با جمهوری اسلامی سفر غیر رسمی شاه چارلز در زمان ولیعهدی اش بوده است. این نوشته درباره رابطه او و جمهوری اسلامی ایران است.

***
درست در شب بیست و پنجمین سالگرد انقلاب بهمن ۵۷ برای اولین بار در عهد جمهوری اسلامی یک عضو خاندان سلطنتی بریتانیا به ایران رفت.این اولین دیدار یک ولیعهد بریتانیا از ایران هم بود. پرنس چارلز که اینک شاه چارلز سوم پادشاه بریتانیا است اوایل بامداد ۲۱ بهمن ۱۳۸۲ برای سفر فشرده یک روزه ای وارد ایران شد.

این سفر که برنامه ریزی انجام آن از مدت ها پیش انجام شده بود تا زمان انتشار خبر ملاقات ولیعهد بریتانیا با رییس جمهور ایران محرمانه نگه داشته شده بود. پس از فرود هواپیماهای نیروی هوایی سلطنتی حامل ولیعهد بریتانیا که از مسیر بصره به فرودگاه مهرآباد تهران، وارد ایران شده بود، شاهزاده چارلز ۵۵ ساله ابتدا به دیدار «محمد خاتمی» رییس جمهور وقت ایران در نهاد ریاست جمهوری در خیابان پاستور رفت و سپس عازم شهر زلزله زده بم شد که هدف اصلی دیدارش از ایران بود.

ولیعهد بریتانیا در سفر به جمهوری اسلامی میزبان رسمی نداشت چرا که سفر او یک دیدار غیر رسمی با هدف انسان دوستانه بازدید از بم و کمک به مردم زلزله زده بود. تنها ملاقات با مقام های جمهوری اسلامی، دیدار با خاتمی بود.

خاتمی در آن دیدار بسیار با شاهزاده چارلز گرم گرفته است. از «جان لاک» فیلسوف انگلیسی قرن هفدهم که پدر لیبرالیسم کلاسیک است با او صحبت کرده و از دمکراسی  بریتانیا و فعالیت های خیریه  شاهزاده چارلز از جمله تلاش هایش برای نزدیکی ادیان تقدیر کرده بود. اقدامی که تکرار آن از سوی هر سیاستمدار جمهوری اسلامی و حتی خود خاتمی اینک قابل انتظار و تکرار نیست.

رسانه های ایران  از دیدار رییس جمهور ایران و ولیعهد بریتانیا گزارش دادند که خاتمی «تجربه ملت انگلیس در استقرار دموکراسی» را مهم دانسته و گفته «دموکراسی نیاز همه کشورها و جامعه‌ی جهانی است و البته دموکراسی در هر کشور کافی نیست بلکه باید جهان دموکراتیک پدید آید و ملت‌ها به عنوان واحدهای این جهان از حق برابر برخوردار باشند.»

از جزئیات آنچه شاه چارلز سوم به خاتمی  و رییس جمهور ایران به او گفته گزارشی عمومی و در دسترس وجود ندارد اما رسانه های ایران در خبر رسمی این ملاقات گزارش دادند که ولیعهد بریتانیا گفته «همواره خطر سوء تفاهم میان اسلام و غرب وجود داشته» و خواستار «تشکیل مجمعی از مشاوران و اتکای آنها بر یافتن نقاط مشترک برای گفت‌وگو شد».

پس از این دیدار غیررسمی، شاهزاده چارلز عازم بم شد و با عبور از ویرانه های ناشی از زمین لرزه در جمع بازماندگان حاضر شد و با آنها صحبت کرد. در جریان این سفر چند ساعته، پرنس چارلز، با بررسی روند بازسازی بم از کانال‌های آب‌رسانی و هزاران حلقه چاه تخریب شده در این شهر با مقام های محلی بم صحبت کرد و سپس از ارگ بم که بزرگترین سازه خشتی جهان و از آثار ثبت شده در یونسکو به عنوان میراث بشری است، دیدن کرد که بر اثر زلزله تخریب شده بود.

 سفارت بریتانیا در تهران گفته بود که پرنس چارلز و «نیکلاس یانگ»، رییس صلیب سرخ بریتانیا شرایط را برای کمک به بازماندگان زلزله بم و آغاز زندگی کشاورزی در شهر بررسی خواهند کرد.

شاهزاده چارلز آن زمان پشتیبان معنوی و مالی «جمعیت صلیب سرخ» بریتانیا و حامل پیام یاری و حمایت این جمعیت از مصیبت دیدگان ایرانی بود. شهرسازی و تاسیس شهرهای تازه و البته کشاورزی با شیوه های مدرن دوستدار محیط زیست از موضوعات مورد علاقه شاه چارلز سوم است و خود او در دوره طولانی ولیعهدی، آن را منطقه کورنوال بریتانیا از نزدیک مدیریت و سرپرستی کرده است. احتمالا این علاقه در تمایلش به سفر به بم بی تاثیر نبوده است.

شاهزاده چارلز سوم شانزده سال پس از آن سفر گفته بود که «دوست دارم به ایران بروم» اما به نظر نمی رسد که این ابراز علاقه از سوی حکومت ایران مورد توجه قرار گرفت باشد. ولیعهد وقت بریتانیا به روزنامه ساندی تایمز چاپ لندن گفته بود «ایران برای قرن‌ها بخش مهمی از جهان بوده است و به دانش، فرهنگ، شعر، هنر بشر کمک زیادی کرده است. منظورم این است که افراد واقعاً قابل توجهی هستند.»

زمانی که مادرش ملکه الیزابت دوم درگذشت برخلاف اغلب کشورهای حتی همسایه ایران، جمهوری اسلامی هیچ پیام تسلیت آشکاری به خانواده سلطنتی بریتانیا یا دست کم دولت یا ملت این کشور نداد و بر خلاف رویه های مرسوم وزارت خارجه پیغامی به شاه جدید بریتانیا نفرستاد.

حتی محمد خاتمی رییس جمهور وقت ایران هم که ساعاتی میزبان غیررسمی ولیعهد وقت بریتانیا در تهران شده بود، چنین نکرد. حکمرانی سی و سی ساله آیت الله «علی خامنه ای» و ستیزه جویی او با غرب که گاه تا حد دشنام و ناسزا رفته حالا در نزاکت و ادب سیاسی جمهوری اسلامی بازتاب عیان پیدا کرده است.

 دادن پیام تسلیت از سوی رهبر جمهوری اسلامی که سهل است «مهدی فضائلی» سخنگوی دفتر او در یادداشتی در خبرگزاری فارس به مناسبت درگذشت ملکه الیزابت دوم او را «عجوزه» نامید که چند ماه پیش از فوتش «بیش از یک میلیارد دلار در انگلستان برای هفتاد سالگی سلطنتش هزینه شد.»

۱۹ سال پس از سفر انساندوستانه ولیعهد بریتانیا، حالا او چارلز سوم پادشاه بریتانیا و کشورهای مشترک المنافع شده است. بر خلاف علاقه اش دیگر در دوره ولیعهدی مجددا نتوانست به ایران سفر کند و حالا که پادشاه و نفر اول کشور شده سفر او به ایران بالاترین مقام بریتانیایی است که با وضع و اوضاع جاری جمهوری اسلامی بسیار بعید و دور از انتظار تر از هر زمان دیگری است.

با این که حکومت ایران در نشان همدلی و چهره ای انسانی در عزاداری ملی بریتانیا در کنار حکومت هایی مثل طالبان در افغانستان قرار گرفته اما چارلز سوم فقدان نزاکت های رایج را از سوی جمهوری اسلامی را به همه ایرانیان نسبت نخواهد داد. او از هنر ایرانیان، ادب دوستی و خدمات تاریخی آنها پیش از این گفته است و رفتار حکومت را نماینده واقعی ایرانیان نمی‌دادند.

در روز تولد هفتاد سالگی شاه چارلز سوم سه سال پیش از به پادشاهی رسیدن او در ۷۳ سالگی، اجرای برنامه یک کمدین ایرانی تبار بریتانیایی، بخشی از یک جشن برای وارث تاج و تخت پادشاهی بود. شاه چارلز سوم به شوخی های «امید جلیلی» همراه با جمعیت زیادی که برای تولد او جمع شده بودند، می خندید که با او در برابر مهمانانش شوخی می کرد و تا حدی او را دست می‌انداخت.