خدمتکاری که اولین معاون سیاهپوست ریاست‌جمهوری کلمبیا شد

 فرانسیا مارکزبی بی سی: نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۲ کلمبیا از چند نظر دارای اهمیت است. گوستاو پترو، جنگجوی جنگ‌های چریکی سابق اولین فرد جناح چپ است که به بالاترین مقام این کشور رسیده و همراه او در این مبارزه انتخاباتی هم از چندین جهت پیشرو و پیشکسوت است.  

فرانسیا مارکز که در نوجوانی مادر شد و سابقه شغل خدمتکاری و کار در معدن طلا دارد اولین زن سیاه‌پوستی است که در کلمبیا به مقام معاونت رئیس‌جمهور می‌رسد.

مارکز ۴۰ ساله، نسبت به پیشینیان خود زندگی و سابقه شاخص و چشمگیری دارد. ابتدا باید بگوییم که او به دنیای سیاست کلمبیا و ساختار اجتماعی این کشور تعلق ندارد. کلمبیا تنوع جمعیتی گسترده‌ای دارد و ساختار سیاسی و اجتماعی آن به طور سنتی در دست مردان شهر‌نشین ثروتمند و نخبگان سفید‌پوست است.

   اما معاون رئیس‌جمهور جدید فقط به جنبه نمادین اولین بار به قدرت رسیدن زنی سیاه‌پوست راضی نمی‌شود.
مارکزفقر و محرومیت
او در مصاحبه ۲۳ ژوئیه با بی‌بی‌سی می‌گوید:”من فقط به عنوان فردی سیاه‌پوست یا به صرف زن بودن وارد عرصه سیاست نشده‌ام یا فقط برای اینکه نشان بدهیم در دولت جدید زنان و رنگین‌پوستان هم شرکت دارند”.

مارکز در یولومبو، روستایی که حدود ۴۳۷ کیلومتر با بوگوتا پایتخت این کشور فاصله دارد به‌ دنیا آمده است. این روستا در استان کائوکا قرار دارد که یکی از فقیر‌ترین بخش‌های این کشور است.   

کائوکا در جریان جنگ‌های مسلحانه میان دولت و شبه‌نظامیان و چریک‌های شورشی که حدود ۶۵ سال طول کشیده است بیشترین آسیب‌ها را دیده است.

او می‌گوید:”برای مثال مردم زادگاه من دچار محرومیت تاریخی هستند  و سال‌هاست به حال خود رها شده‌اند. در این منطقه نه آب آشامیدنی هست و نه برق و نه ابتدایی‌ترین امکانات بهداشتی”.
مادری، کار در معدن و فعالیت مدنی
مارکز که یکی از ۱۲ فرزند خانواده‌اش است در دوران کودکی همراه خانواده در ساحل رودخانه اووخاس به کار در معادن طلا مشغول بوده است.

در ۱۶ سالگی، مادر تنهایی شده است که برای تأمین زندگی بزرگ‌ترین پسرش کارلوس و هزینه تحصیل خودش در رشته کشاورزی ناچار به خدمتکاری در خانه‌های مردم می‌شود. او دو سال پیش تحصیلات خود در رشته حقوق را هم به پایان رساند.

  در این میان مارکز به فعالیت‌های محیط‌زیستی هم می‌پرداخت و از فعالان مدنی بود که دراعتراضات دهه ۱۹۹۰ به ایجاد سد هیدرولیک سالواجینا بر روی رودخانه اووخاس فعالانه شرکت می‌کرد. او یکی از افرادی بود که کمپین‌های داوطلبانه به راه می‌انداخت و باعث شد این ماجرا به دادگاه عالی کلمبیا کشیده شود.

  پس از آن او رهبری مبارزه با دولت مرکزی را برای تضمین حقوق معدن‌کاران در برابر شرکت‌های چند‌ملیتی به دست گرفت و به مقابله با بیرون راندن اهالی آفریقایی ـ کلمبیایی از زمین‌هاشان پرداخت.    

 مارکز در سال ۲۰۱۴ و در دوران ریاست‌جمهوری خوآن مانوئل سانتوس به دلیل رهبری راهپیمایی ۳۵۰ کیلومتری زنان به بوگوتا برای مقابله با عوارض اجتماعی و زیست‌محیطی معدن‌کاری‌های غیر‌قانونی در کائوکا به شهرت رسید.

مارکز در گفتگوی‌های صلح میان دولت مرکزی و فارک، گروه انقلابی چپگرای اصلی کلمبیا شرکت داشت. در جریان این گفتگو‌ها، او به تسهیم نامتناسب امکانات برای کلمبیایی‌های آفریقایی‌تبار در جریان چندین دهه مخاصمات پرداخت.  

   او در گفتگو با بی‌بی‌سی می‌گوید:”داده‌های اداره آمار ملی نشان می‌دهد که متوسط عمر زنان سیاه‌پوست به طور متوسط پنج سال کمتر از زنان دیگر کلمبیاست. به نظر من همین شاهدی بر چگونگی روال نژادٰپرستی ساختاری است”.   
تهدید به مرگ
در سال ۲۰۱۸ مارکز موفق به دریافت جایزه زیست‌محیطی گلد‌من شد که به آن “جایزه نوبل سبز” می‌گویند.

اما چنین سوابق درخشانی به معنای آن است که معاون رئیس‌جمهور آینده به زودی در کشوری که به کشتار طرفداران حقوق  بشر معروف است، تهدید به مرگ خواهد شد.

 فقط در سال ۲۰۲۱،  بنا به گزارش سازمان مردم‌نهاد فرانت‌لاین دیفندرز ۱۳۸ نفر از فعالان حقوق بشر در کلمبیا به قتل رسیده‌اند. این رقم یک‌سوم کل فعالان حقوق بشر است که در جهان به قتل رسیده‌اند.

مارکز از سوء‌قصد  سال ۲۰۱۹  فرد مسلحی که به او در یک راهپیمایی در شهرسانتاندر ده کیلیچائو واقع در کائوکا حمله کرد جان سالم به‌در برده است.

 اما این ماجرا به جای اینکه او را به هراس بیندازد، اراده‌اش را برای نبرد در راه عدالت چندین برابر کرد. او در آوریل سال ۲۰۲۱ نامزد ریاست‌جمهوری شد و نتیجه این انتخابات چنان بود که او به مقام دومین فرد در ائتلاف تاریخی احزاب جناح چپ در کلمبیا رسید.

پیروز این انتخابات گوستاو پترو بود که بلافاصله از مارکز دعوت به همکاری کرد. مارکز می‌گوید:”دعوت من و گوستاو پترو دعوت به وفاق بزرگ ملی است تا فضایی ایجاد شود که بنیان‌های صلح، همبستگی و عدالت اجتماعی در آن شکل بگیرد”.

چالش پیش روی هر دوی آنها تحقق وعده‌هایی است که به کلمبیایی‌های محروم داده‌اند، هم‌چنان که مارکز در سخنرانی‌های انتخاباتی خود آنها را “هیچ‌انگاشته‌شدگان” می‌نامید.

از دیدگاه ناظران تحقق وعده‌های انتخاباتی، رسالت و هدف مارکز از شرکت در انتخابات و دستیابی به این مقام بوده است.

او می‌گوید:”من فکر می‌کنم با این سرزمین و با مردم، با مردم کشورم یک‌دل و صادق  هستم... ما نمی‌توانیم ۵۰۰ سال فراموشی و هیچ‌انگاشته شدن را در ۴ سال درمان کنیم اما تا جایی که می‌توانیم باید کشور را در مسیر پیشرفت و شکوفایی هدایت کنیم”.

کمتر کسی در اراده و توان مارکز در این تلاش و نبرد تردید دارد.