فم تریپ (سفر برای آشناسازی) ؛ راهی برای «سفیدنمایی» جمهوری اسلامی

بی بی سی: تبلیغات گردشگری در ایران در طرحی به نام «فم تریپ» (سفر برای آشناسازی) که عرصه‌ای برای کسب و کار بلاگرها و چهره‌های شناخته شده شبکه‌های اجتماعی در حوزه گردشگری بیشتر کشورهاست، در روزهای اخیر در شبکه‌های اجتماعی خبرساز شده است. در حالی که اولین بار چنین طرحی دو سال پیش در ایران اجرا شد و بازتاب‌های عموما منفی نزد کاربران ایرانی داشت، امسال فم تریپ ایرانی حمایت رسانه‌های نزدیک به حکومت را هم به دست آورده است.

البته بانی این طرح، حمایت دولتی از آن را تکذیب می‌کند و معتقد است رسانه‌های دولتی کار او و امثال او را مصادره کرده‌اند. سفر گردشگران خارجی به ایران اتفاقی جدید نیست و جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی ایران را نمی‌توان انکار کرد، با این حال واکنش‌های منفی اغلب به ارائه چهره‌ای از ایران است که از نگاه منتقدان نه تنها همه واقعیت نیست، بلکه نقض مداوم و نظام‌مند حقوق بشر در ایران را پنهان می‌کند؛ بخصوص وقتی پای زنان در میان است.

در آخرین مورد، روزنامه‌ شرق در ایران روز شنبه ۲۱ خرداد از کشمکش حدود چهل روز پیش گشت ارشاد با همسر رضا مرادخانی عضو پیشین تیم ملی بوکس ایران و همسرش در پارک پردیسان تهران گزارش داد. بر اساس این گزارش در پی مقاومت این دو، یک مامور گشت ارشاد با سلاح گرم و مستقیما در مقابل کودک یازده ماهه‌ آنها چندین بار به این دارنده مدال‌های آسیایی و جهانی شلیک کرده است. تاکنون نیروی انتظامی در این مورد واکنشی نشان نداده است.
همزمان با انتشار گاه و بیگاه صدور حکم زندان برای مخالفت و مقاومت در برابر حجاب اجباری، تصاویری که بعضی از بلاگرهای داخل ایران منتشر می‌کنند، خودداری حکومت از برخورد با پوشش اجباری زنان را القا می‌کنند. البته واکنش به فم تریپ ایرانی محدود به مساله حجاب اجباری نیست و دامنه‌اش به اشاره به فقر و ناهنجاری‌های اجتماعی هم کشیده شده است.

از سوی دیگر بازداشت برخی گردشگران خارجی و دوتابعیتی‌ها هم در سال‌های اخیر مساله‌ای است که به گمان منتقدان، طرح‌هایی مانند فم تریپ می‌کوشد از معرض دید افکار عمومی خارج کند و تصویری مغایر با واقعیت به دنیا ارائه دهد.عکس‌های کارولین گردشگر و چهره اینستاگرامی بلژیکی از سفرش به ایرانفم تریپ و «سفیدنمایی» حکومت ایران
آتنا دائمی زندانی سیاسی سابق و از منتقدان اجرای این طرح گردشگری در ایران در گفت‌وگو با جمال‌الدین موسوی، مجری برنامه ۶۰ دقیقه بی‌بی‌سی فارسی درباره دلایل مخالفتش می‌گوید که فم تریپ و عکس‌ها و ویدیوهای حاصل از آن نوعی «سفید نمایی» وضعیتی است که در ایران وجود دارد.

او با اشاره به تصاویری «زیبا» که بلاگرهای ایرانی و خارجی از آزادی و رهایی زنان در ایران به نمایش می‌گذارند، تاکید می‌کند که چنین کارهایی برای ایرانی‌ها ممنوع است و با برخورد حکومت مواجه می‌شود. خانم دائمی افرادی مانند منیره عربشاهی، یاسمن آریانی یا صبا کردافشاری را نام می‌برد که به دلیل مخالفت با حجاب اجباری به حبس محکوم شده‌اند و در داخل زندان «شرایط فوق‌العاده وحشتناکی» دارند.

این زندانی سیاسی که به تازگی بعد از تحمل پنج سال حبس از زندان آزاد شده ، به یکی از تجربیات خود اشاره می‌کند: «در این ویدیوها رقص و آواز می‌بینیم. اما وقتی در داخل زندان - و نه در فضای عمومی - برای تغییر روحیه خودمان فضای رقص و شادی درست کردیم، به خاطرش حکم گرفتیم. به من و نرگس محمدی حکم یک سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق دادند به خاطر برپایی بزم و پایکوبی داخل زندان.»
برخوردهای تند گشت ارشاد با زنان در سال‌های اخیر در شبکه‌های اجتماعی بسیار خبرساز شده استآتنا دائمی با یادآوری چنین محدودیت‌هایی در داخل ایران معتقد است که دیدن این «فیلم‌های زیبا» از آزادی و رهایی بدون محدودیت و حضور نیروهای امنیتی و با این حالت شعارگونه برای او و سایر زندانیان سیاسی «آزار دهنده» است. او همچنین به فضاها و محیط طبیعی اشاره می‌کند که بلاگرهای فم تریپ با حضور در آنها تصاویر زیبا تهیه می‌کنند و می‌گوید همین حالا عده‌ای به دلیل تلاش برای محافظت از همین محیط زیست در زندان حبس شده‌اند و زیر شکنجه بوده‌اند.

این فعال سیاسی و اجتماعی درباره تصاویری که گردشگران را بدون حجاب نشان می‌دهد، تاکید می‌کند که این سیاست حکومت ایران است و چنین تصویرهایی از چشمش دور نمانده است: «در واقع می‌خواهند همه جنایت‌ها و اخباری را که از سمت افراد مستقل و رسانه‌ها درباره جنایت‌های جمهوری اسلامی علیه مردم منتشر می‌شود، با پوشش این فیلم‌ها و کلیپ‌ها تغییر دهند. اما همه می‌دانیم واقعیت چیزی نیست که در این فیلم‌ها و عکس‌ها نشان داده می‌شود و این ترفندی از طرف حکومت است.»

خانم دائمی تاکید می‌کند جمهوری اسلامی در چنین موقعیت‌هایی از قوانینی که به زور اسلحه می‌خواهد اعمال کند، صرف نظر می‌کند تا تصویری مثبت از «قوانین شرعی و غیر انسانی» نشان دهد و از آنها محافظت کند.
آتنا دائمی در گفتگو با جمال‌الدین موسوی، مجری برنامه ۶۰ دقیقه، فم تریپ را یک «سرپوش» توصیف می‌کند که جمهوری اسلامی برای پنهان کردن واقعیت‌های مختلف از حجاب اجباری گرفته تا مشکلات اقتصادی، به کار می‌برد«مخالفت اکثریت مردم با محدودیت‌ها»
آتنا دائمی در ادامه گفت‌وگو با برنامه ۶۰ دقیقه و در پاسخ به این پرسش که آیا عده‌ای از مردم با حجاب اجباری موافقند، گفت: «قشری از جامعه چنین برخوردهایی را می‌پسندند. ولی اکثریت قبول ندارند، بخصوص نسل جوانی که با آنها مواجه هستیم و این محدودیت‌ها برای‌شان قابل قبول نیست.»

این فعال مدنی تجربه دیگری از خود در دوران زندانی شدن را مثال می‌زند و می‌گوید در فصل تابستان که پوشش اجباری «آزار دهنده‌تر» می‌شد، تعداد بیشتری را به زندان می‌آوردند و «این نشانه مخالفت است»: «اکثریت مردم با این اجبارها مخالف‌اند و این مخالفت را به اشکال گوناگون نشان می‌دهند.»

انتقادها به فم تریپ محدود به مساله حجاب اجباری و تلاش برای تحریف واقعیت نیست و وضعیت اقتصادی و معیشتی همزمان با اجرای چنین طرح‌هایی زیر سوال رفته است. به گفته خانم دائمی، «در شرایطی در ایران زندگی می‌کنیم که فقر اقتصادی زیاد است و در همان استان‌هایی که اماکن دیدنی و زیبا دارند، مردم نمی‌توانند آزادانه از همین جذابیت‌ها استفاده کنند. جمهوری اسلامی این را هم مخفی می‌کند و قصد دارد با انتشار کلیپ‌های فم تریپ چهره سفیدی از خودش ارائه دهد.»

او با تاکید دوباره بر این که وضعیت اقتصادی اجازه نمی‌دهد مردم ایران از فضاهای گردشگری داخل کشور استفاده کنند، چند سوال مطرح می‌کند: «اگر زیبایی‌های اصفهان نشان داده می‌شوند، آیا زاینده رود خشک شده هم به نمایش درمی‌آید؟ آیا زمین‌هایی که به دلیل بی‌کفایتی مسئولین فرونشست کرده، نمایش داده می‌شوند؟ آیا آسیب‌ها به طبیعت ایران مانند انباشت زباله در جاده سراوان گیلان و بعد برخورد با معترضان نشان داده می‌شود؟»

آتنا دائمی فم تریپ را یک «سرپوش» توصیف می‌کند که جمهوری اسلامی برای پنهان کردن واقعیت‌های مختلف از حجاب اجباری گرفته تا مشکلات اقتصادی، به کار می‌برد.