آیا طالبان حق‌آبه ایران از ذخیره آب هیرمند در سد کمال خان را می‌دهد؟

دویچه وله :سد کمال خان افغانستان لبریز شده است و مردم سیستان و بلوچستان امیدوار بودند حق‌آبه ایران نیز برسد. اما آب این سد به سمت گودزره درافغانستان هدایت شده است. ایران گروهی را برای گفت‌وگو با طالبان به افغانستان فرستاده است.

بارش‌ فراوان در ماه جاری در افغانستان مخزن سد کمال‌ خان را کاملا پر کرده و آب از دیواره‌های آن لبریز شده است. "تسنیم" هفته گذشته خبر داده بود، "میزان بارندگی‌ها در غرب افغانستان به قدری بود که سازمان جهانی هواشناسی به مسئولین این کشور هشدار وقوع سیل در پایین دست سد کمال‌خان را داده است".

پایگاه خبری "عصر هامون" روز شنبه ۲۵ دی (۱۵ ژانویه) در گزارشی در این باره نوشت با توجه به بحرانی شدن وضعیت منابع آبی در سیستان که وابسته به رودخانه هیرمند است، مردم این منطقه با شنیدن خبرهایی در خصوص بارش های زمستانی در افغانستان و "روانه شدن سیلاب به سمت بند کمال خان به هدایت بخشی از این آب به هامون امیدوار شدند".

اما این امیدواری خیلی زود با انتشار تصاویر هوایی از مسیر آب سد کمال‌خان به دغدغه مردم تبدیل شد. تصاویر هوایی نشان می‌دهند آب کمال‌خان به منطقه گودزره افغانستان منتقل و در آنجا به وسیله یک بند خاکی مهار شده است. منابع محلی افغانستان نیز این خبر را تایید کرده‌اند.

این در حالی است که با آبگیری کامل سد کمال‌خان انتظار می‌رفت، حق‌آبه ایران که حدود ۲۴ مترمکعب در ثانیه است، به سمت این کشور جاری شود. افغانستان بر اساس معاهده‌ای که سال ۱۳۵۱ با ایران بست، متعهد شد که حق‌آبه ایران از رودخانه هیرمند را بدهد.

افغانستان در دو دهه گذشته بنا به گفته ایران از انجام این کار سر باز زده و این روند سبب شد تا تالاب هامون در سال‌های گذشته خشک شود. 
فرصتی برای احیای هامون؟
با بارش‌های اخیر تالاب هامون نیز به تاز‌ه‌گی آبگیری شده و اگر حق‌آبه این تالاب برسد، فرصتی بی‌نظیر برای احیای هامون به وجود می‌آید.

گرچه اصولگرایان و رسانه های نزدیک به سپاه از قدرت گیری طالبان در افغانستان ناخشنود نبودند و از "تغییرات در سیاست ها و رویکردهای" این گروه سخن می گفتند ولی حالا هم به دلیل انحصاری نگه داشتن قدرت در کابل و هم به خاطر عدم اجرای توافقات در مورد حق آبه ایران به انتقاداتی نرم ازحاکمان جدید کابل روی آورده اند.

خبرگزاری تسنیم نوشته است، "با گذشته شش ماه از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان دیگر بهانه‌ای برای تاخیر در مذاکرات با حکومت جدید برای حل مسئله حق‌آبه وجود ندارد. زیرا تا پیش از این مقام‌های ایران مستقر نشدن دولت مرکزی را دلیل توقف مذاکرات با افغانستان برای رها سازی حق‌آبه هیرمند عنوان می‌کردند".

سد کمال خان با مخزنی حدود ۵۲ میلیون مترمکعب بیش از ۸۰ هزار هکتار زمین کشاورزی را در افغانستان آبیاری و بیش از ۹ مگاوات انرژی برق برای مردم این کشور تولید می‌کند.
‌حق‌‌آبه ایران موضوع مناقشه‌ای دائمی
مردم سیستان از مسئولان خواسته‌اند، اقدامی جدی برای گرفتن حق آبه ایران از افغانستان انجام دهند.  محمد سرگزی، نماینده مردم سیستان روز شنبه (۲۵ دی) در مجلس گفت، "موضوع را به اطلاع مسئولان نظام از جمله وزیر امور خارجه، معاونان وی و نماینده ویژه رئیس جمهور در امور أفغانستان رسانده و قرار است تیمی متشکل از نمایندگان ایران و افغانستان به بند کمال خان اعزام شوند تا از نزدیک موضوع را بررسی کنند که اگر آب به سمت گودزره منحرف شده است جلوی آن را بگیرند".

 حسن کاظمی قمی، نماینده رئیس جمهور ایران در أفغانستان نیز اعلام کرده که خود به این استان سفر خواهد کرد و تیمی هم به افغانستان اعزام شده تا با ملابرادر، معاون نخست‌وزیر و امیرخان متقی، وزیر امور خارجه افغانستان گفت‌وگو کند.

 مقام‌های حکومت پیشین افغانستان نیز بارها گفته‌بودند که حق‌آبه ایران از رودخانه هیرمند را به رسمیت می‌شناسند. اما آنها نیز به تعهد خود پای‌بند نبوده‌اند و این بارها موضوع تنش میان دو کشور شده است.
نفت در برابر حق‌آبه
سد کمال‌خان در فروردین ماه امسال افتتاح شد. هنگام افتتاح سد محمد اشرف غنی، رئیس جمهور پیشین افغانستان گفته بود که ذخیره آب کمال‌خان به انبار آب برای افغانستان و ایران تبدیل خواهد شد، اما آب افغانستان  به ازای دریافت نفت روانه ایران می‌شود.

این سخنان با واکنش مقام‌های جمهوری اسلامی روبرو شد. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران با اشاره به رژیم حقوقی تعریف شده رودخانه هیرمند تاکید کرده بود که بر اساس قراردادی که بین دو کشور به امضاء رسیده و "در مجالس قانونگذاری هر دو کشور به تصویب رسیده حق آبه ایران کاملا مشخص بوده و دولت افعانستان هم به این حق آبه متعهد است".

خشکسالی از جدی‌ترین معضلاتی که زندگی در فلات ایران را به چالش کشیده است. بسیاری رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و تالاب‌های ایران خشک شده یا در حال خشک‌شدن‌هستند. هامون که روزگاری محل کسب و کار مردم سیستان و بلوچستان بوده، بارها خشک شده و بسیاری از اهالی حاشیه آن به شهرهای دیگر کوچ کرده‌اند.

سد کمال‌ خان در نزدیکی شهر زرنج ولایت نیمروز و در مسیر رود هیرمند ساخته شده است که از کوه‌های هندوکش افغانستان سرچشمه می‌گیرد وبه دریاچه هامون می‌ریزد. به گفته مقام‌های وقت افغانستان سد کمال خان حدود ۱۱۱ میلیون دلار هزینه برداشته است.

 ساخت این سد به دلیل جنگ‌های مداوم در افغانستان برای مدتی طولانی با وقفه روبرو گردیده و از سال ۹۶ بار دیگر از سر گرفته شده بود.