چگونه یونسکو معبد بزرگ مصر باستان را نجات داد؟

العربیه :«ابوسَمبَل» معبد سنگ‌تراشی‌شده عظیمی در استان اَسوان در مصر علیا در نزدیکی مرز سودان است که به عنوان یادگار پیروزی رامسس دوم در «نبرد کادش» علیه امپراطوری هیتی‌ها در خاورمیانه ساخته شده است.

این معبد دوقلو در قرن سیزدهم پیش از میلاد، در دوران سلسله نوزدهم فراعنه در دامنه کوه کنده شد. رامسس دوم در طول پادشاهی خود ساخت و سازهای گسترده‌ای در سراسر مصر و نوبه کرد. نوبه از این جهت برای مصریان مهم بود که منبع طلا و بسیاری از کالاهای تجاری گرانبها بود.

رامسس دوم چندین معبد بزرگ در نوبه ساخت تا قدرت مصری‌ها را به رخ نوبی‌ها بکشد، و آنها را هوادار حکومت خود کند. ساخت معبد تقریباً در سال 1264 قبل از میلاد آغاز شد و حدود 20 سال تا 1244 قبل از میلاد به طول انجامید. این معبد در آن دوران به نام «معبد رامسس، محبوب آمون» (خدای ماه) شناخته می‌شد.

اعتقاد عمومی در میان باستان‌شناسان بر این است که معماران مصر باستان محور معبد ابوسمبل را طوری طراحی کرده بودند که در 22 اکتبر و 22 فوریه، که ظاهرا روز تولد و تاجگذاری رامسس دوم بوده، نور خورشید به داخل محراب آن تابیده و مجسمه‌های فرعون و خاندان وی را روشن کند.

حدود سه‌هزار سال بعد، در اواخر دهه 1950، هنگامی که جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهوری وقت مصر، تصمیم گرفت سدی در اسوان روی رودخانه نیل بسازد، معبد ابوسمبل در خطر غرق شدن قرار گرفت، و بدین ترتیب شاخه فرهنگی سازمان ملل متحد «یونسکو» برنامه‌ای برای جابجایی آن اعلام کرد.

برنامه یونسکو سال‌ها در دست بررسی و توسعه بود، تا اینکه بالاخره در سال 1964 توسط یک تیم بین‌المللی تحت نظر یونسکو اجرا شد. کارشناسان از 1964 تا 1968 تمام معبد را سنگ‌بُری کردند، آن را از جای کندند، و به مکانی 200 متر دور‌تر و 65 متر بالاتر از سطح سد اسوان انتقال دادند.

عملیات جابجایی معبد ابوسمبل که به مدت چهار سال شبانه‌روزی طول کشید و در آن زمان حدود 40 میلیون دلار (معادل کنونی 300 میلیون دلار) هزینه برداشت، یکی از بزرگترین چالش‌های نجات آثار باستانی در تاریخ جهان بوده است.