قطب جنوب چگونه به وجود آمد؟

العربیه :قطب جنوب بزرگترین خشکی غیرمسکون زمین است و بیش از 14 میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد. اما این قاره سرد همیشه تک و تنها در آخر دنیا نیفتاده بود، و روزگاری از مناطق گرمسیری و پُرتردد سیاره زمین بوده است.

قطب جنوب به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می‌شود. بخش شرقی آن یک سرزمین باستانی است که از زیر به «گوشته» زمین می‌رسد، و از سنگ‌های آذرین و رسوبی تشکیل شده که برخی از آنها بیش از سه میلیارد سال قدمت دارند. در مقام مقایسه، عمر زمین را چهار و نیم میلیارد سال تخمین زده‌اند.

بخش غربی قطب جنوب جوان‌تر است، و بیشتر از سنگ‌های آتشفشانیِ ایجاد شده توسط لایه‌های تکتونیک زمین در زمان فروپاشی ابرقاره «گُندوانا» در دوران «ژوراسیک» (201.3 تا 145 میلیون سال پیش) تشکیل شده است.

«پانگه‌آ»، ابرقاره عظیم دوران پیشاتاریخ، حدود 200 میلیون سال پیش به دو بخش بزرگ تقسیم شد، که یکی ابرقاره «لوراسیا» در شمال و دیگری ابرقاره «گندوانا» در جنوب بود. گندوانا هم حدود 180 میلیون سال پیش شروع به فروپاشی کرد، و آفریقا، استرالیا، آمریکای جنوبی، شبه‌قاره هند، و قطب جنوب را به وجود آورد.

قطب جنوب در دوران «مزوزوئیک» (252 تا 66 میلیون سال پیش) نسبت به امروز گرم‌تر بود، و در دوره «کرتاسه» (145 تا 66 میلیون سال پیش) حتی با جنگل‌های بارانی معتدلی پوشیده شده بود که گونه‌های مختلف دایناسوری و سایر جانداران باستانی را در خود جای داده بود.

آمریکای جنوبی، قطب جنوب، و استرالیا برای ده‌ها میلیون سال به یکدیگر متصل بودند، و گیاهان و جانوران می‌توانستند در طول آنها مهاجرت کنند. بدین‌گونه بود که «کیسه‌داران»، که اولین گونه مهم پستانداران بودند، در حالی که در آمریکای جنوبی پدیدار شدند، اما سر از استرالیا درآوردند و در نهایت همانجا ماندگار شدند.

پژوهش‌های جدید نشان داده که حدود 34 میلیون سال میان این سه قاره فاصله افتاد، و به تدریج آب دریا آنها را از هم جدا کرد. قطب جنوب که از جریان‌های آب گرم اقیانوسی ایزوله شده بود، منجمد شد و عموم گونه‌های جانوری باستانی خود را از دست داد. محققان امیدوارند با نمونه‌برداری از اعماق یخ‌های بکر قطب جنوب بتوانند آثار حیات و شرایط اقلیمی باستان را بررسی کنند.