دختری که شیفته «اوشین» بود ولی در ژاپن قربانی شد

ویشما راتنایاک، در کودکی شیفته «اوشین» بود – یک درام تلویزیونیِ محبوب که در دهه ۸۰ میلادی پخش می‌شد و درباره دختر جوانی بود که از فقر مطلق به ریاست یک سوپرمارکت زنجیره‌ای ژاپنی می‌رسد.


به گزارش فرادید، وقتی پدرش راتنایاک را تشویق کرد تا از قهرمانش تقلید کند، او شروع به یادگیری زبان ژاپنی با این رؤیا کرد که روزی بتواند از شهر کوچک گامپا‌ها در سریلانکا به ژاپن نقل مکان کند.

وقتی پدرش فوت کرد، راتنایاک که از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده بود، مادرش را متقاعد کرد که اگر به عنوان معلم زبان انگلیسی در خارج کار کند، پول به مراتب بیشتری برای گذران دوران بازنشستگی‌اش جمع خواهد کرد.

خانواده خانه‌شان را که هنوز در رهن بود، در رهن دیگری گذاشتند، و در سال ۲۰۱۷، راتنایاک با ویزای دانشجویی به ناریتا، در حومه شهر توکیو رفت.

اما سه سالی از اقامتش در ژاپن نگذشته بود که مرد.

راتنایاک بعد از آنکه مهلت ویزایش تمام شد، در سیستم مهاجرت ژاپن بازدداشت شد و در همان‌جا در حالی که ۳۳ سال داشت در ۶ ماه مارس ۲۰۲۱ جان باخت.

مورد راتنایاک به تیتر روزنامه‌های ژاپن تبدیل شد و به گفتگو‌ها درباره رفتار این کشور با اتباع خارجی، که به گزارش شبکه وکلای مهاجرت در ژاپن، از سال ۱۹۹۷ تا کنون ۲۷ زندانیِ مهاجر در آن جان باخته‌اند، دامن زد.

مرگ او همچنین از فقدان شفافیت در سیستمی پرده‌برداری کرد که در آن افراد سال‌ها بدونِ امید به آزادی، پژمرده و افسرده می‌شوند. سیستمی که خواهران راتنایاک اکنون کارزاری را برای تغییر آن به راه انداخته‌اند.
به دنبال یک رؤیا
راتنایاک وقتی به ناریتا آمد ۲۹ سال داشت و صفحه فیس‌بوک او خیلی زود پر شد از تصاویری از اماکن گردشگری و دوستانِ جدیدی که در ژاپن با آن‌ها آشنا شده بود.

خواهران کوچک‌تر او، وایومی و پورنیما، که در سریلانکا بودند، می‌شنیدند که او در کلاس‌های زبان شرکت می‌کند و خوشحال به نظر می‌رسد. وایومی راتنایاک که اکنون ۲۹ سال دارد می‌گوید: «او هرگز حتی یکبار هم چیزی نگفت که نشان دهد اوضاع بر وفق مرادش نیست.»

آنچه خواهران راتنایاک نمی‌دانستند، این بود که او در ماه مه ۲۰۱۸ در کلاس‌ها شرکت نکرد و بعد از آن اخراج شد. در همان ماه و پیش از آنکه در ماه سپتامبر همان سال به دولت ژاپن تقاضای پناهندگی بدهد، در یک کارخانه شروع به کار کرد. درخواست او برای دریافت پناهندگی توسط دولت ژاپن در ماه ژانویه ۲۰۱۹ رد شد و از آن زمان او یک مهاجر غیرقانونی در ژاپن شناخته می‌شد.

تماس‌های او کم‌کم با خانه کم‌تر شد و در آگوست ۲۰۲۰ بود که علت آن مشخص شد. در آن ماه، راتنایاک به اداره پلیسی در شیزوکا که از محل زندگی اش فاصله داشت؛ مراجعه می‌کند تا از آن‌ها برای رهایی از دستِ یک مرد کمک بگیرد.

برطبق گزارش یاسونوری ماتسویی، رئیس یک شرکت مردمی که به اتباع خارجیِ زندانی در ژاپن کمک می‌کند، راتنایاک آن زمان به پلیس می‌گوید که ویزایش منقضی شده و او می‌خواهد به دفتر مهاجرت محلی در ناگویا برود، اما پول کافی برای رسیدن به آنجا ندارد.

ماتسویی می‌گوید، راتنایاک ابتدا به پلیس قول می دهد که به سریلانکا برگردد، اما ظاهراً بعد از آن دو نامه تهدیدکننده از آن مرد دریافت می کند که خطاب به او گفته است اگر برای بازگشت به کشورش اقدام کند، او را پیدا و تنبیهش می کند.

ماتسویی می‌گوید: «راتنایاک باور داشت که آن مرد او را خواهد کشت.»

اما اولین‌باری که خواهران راتنایاک متوجه می‌شوند که خواهرشان به دردسر افتاده است، ماه مارس ۲۰۲۱ است که از سفارت سریلانکا با آن‌ها تماس می‌گیرند و خبر مرگ خواهرشان را به آن‌ها می‌دهند.

خانواده راتنایاک درخواست می‌کند که گزارشی از چگونگی مرگ او و تصاویری دال بر مرگ او به آن‌ها داده شود، اما تقاضای آن‌ها بی‌پاسخ می‌ماند و در ماه مه خواهران جوان‌تر راتنایاک راهی ژاپن می‌شوند که حقیقت را بفهمند.

وقتی آن‌ها به ژاپن می‌رسند، جسد خواهرشان را در تابوت در ناگویا پیدا می‌کنند. پورنیما راتنایاک که اکنون ۲۷ سال دارد می‌گوید: «چهره‌اش خیلی فرق کرده بود، خیلی ضعیف و غیرقابل تشخیص بود. پوستش مانند یک فرد مسن چروک شده بود و به استخوان‌هایش چسبیده بود.»

او ۷ ماه در بازداشت بود و در طی این مدت ۲۰ کیلوگرم وزن کم کرده بود. خواهران او می‌خواستند بدانند که چرا همه این‌ها برای راتنایاک رخ داده است. بیشتر از آن، آن‌ها می‌خواستند به آخرین فیلم‌هایی که از خواهرشان در بازداشتگاه ژاپن ثبت شده بود، دسترسی پیدا کنند.

اما مسئولان به هیچ‌یک از درخواست‌های آن‌ها پاسخ ندادند.
یک سیستم ناکارامد
خواهران و تیم حقوقی‌شان سه ماه با هر مسئولی که می‌شد ملاقات کردند و در طی این مدت بار‌ها درخواست کردند تا ویدیو‌هایی از هفته‌های آخر بازداشت خواهرشان در بازداشتگاه ژاپن به آن‌ها ارائه شود.

حامیان آن‌ها درخواستشان را بازنشر می‌دادند و برخی از سیاستمداران ژاپنی نیز درخواست می‌کردند تا با شدت بیشتری از حقوق اتباع خارجی حمایت شود و اوایل این ماه بود که تصمیم‌گیری مبنی بر انتشار ویدیو به یکی از موضوعات مهم مورد بحث در پارلمان ژاپن تبدیل شد.

در آن زمان، قانون‌گذاران ژاپنی در حال بحث درباره لایحه‌ای بودند که قوانین مربوط به بازداشت خارجی‌ها بعد از دو بار رد شدنِ درخواست پناهندگی را اصلاح کنند.

برطبق داده‌های آژانس مهاجرت ژاپن، هدف از این لایحه کاهش تعداد مهاجران در بازدداشتگاه‌های ژاپن بود که تعدادشان در سال ۲۰۲۰ به ۱۰۵۴ نفر رسیده بود. برخی معتقد بودند که این اصلاحیه باعث بازگرداندنِ مهاجران به کشور‌هایی می‌شود که ممکن است پناهندگان در آن احساس ناامنی کنند.

کاسوکه اویه، وکیلی که از خانواده راتنایاک حمایت می‌کند، می‌گوید: «مجادله بر سر این لایحه بود که باعث راه افتادنِ بحث‌های ملی درباره مرگ راتنایاک در بازدداشتگاه ژاپن و طریقه‌ای که با خارجی‌ها رفتار می‌شود، شد.»

ژاپن به صورت سنتی کشوری با پذیرشِ تعدادِ پایین مهاجران است، اما در سال‌های اخیر در‌های خود را به روی تعداد بیشتری از کارگران خارجی مهاجر باز کرده است.

در سال ۲۰۱۸، قانون‌گذاران ژاپنی طرح پیشنهادیِ نخست‌وزیر وقت، آبه شینزو را مبنی بر معرفی یک نوع ویزای جدید که اجازه می‌داد در حدود ۳۴۰۰۰۰ کارگر خارجی را برای انجام کار‌های تخصصی با حقوق کم به خدمت بگیرند، تصویب کردند؛ و در یک چرخش بزرگ که ماه گذشته رخ داد، دولت ژاپن اعلام کرد که مشغول بررسی صدور اجازه دائمی کار برای کارگران خارجی در برخی مشاغل مهارتی است که احتمالاً از ابتدای سال ۲۰۲۲ اجرا خواهد شد.

اما برخی می‌گویند که ژاپن هنوز راهی طولانی در پیش دارد و مرگ راتنایاک بر سیستمِ ناکارامد مهاجرت در این کشور نور تابانده است.

سانایی فوجیتا، یک محقق در مدرسه قانون در دانشگاه اسکس، می‌گوید اصلی‌ترین مشکل آن است که اداره مهاجرت ژاپن قدرت زیادی دارد و به هیچ‌کس پاسخ‌گو نیست.

در سال ۲۰۱۹ در حدود ۱۹۸ مهاجر خارجی که در بازدداشت بودند، اعتصاب غذا کردند. فوجیتا می‌گوید که اگر دولت ژاپن به توصیه‌های سازمان‌های حقوق بشری گوش می‌داد، می‌توانست از مرگ راتنایاک پیشگیری کند.
رفتار حیوانی با مهاجران زندانی
گزارش آژانس خدمات مهاجرت ژاپن که متشکل از کارشناسان بی‌طرفی مانند پزشکان است، نشان می‌دهد که درخواست راتنایاک برای دریافت مراقبت‌های پزشکی در بازداشتگاه در ماه آگوست رد شده است.

مسئولان بالارتبه و ناظران بازدداشتگاه توبیخ شده‌اند و وزیر دادگستری ژاپن و رئیس آژانس خدمات مهاجرت این کشور به خاطر مرگ راتنایاک عذرخواهی کرده‌اند؛ و برای نخستین‌بار، مسئولان به خواهران راتنایاک اجازه دادند تا یک فیلم ادیت‌شده دوساعته را که مربوط به دو هفته آخر زندگی خواهرشان در بازدداشتگاه است، تماشا کنند. آن‌ها فقط توانستند نیمی از فیلم را نگاه کنند.

پورنیما راتنایاک می‌گوید تماشای ویدیو حال او را به شدت بد کرده است.

وایومی راتنایاک بلافاصله بعد از تماشای ویدیو به خبرنگاران گفت که در این ویدیو خواهرش از روی تخت به زمین می‌افتد و بعد از آنکه شیر از بینی‌اش خارج می‌شود، نگهبانان شروع به خندیدن می‌کنند.

وایومی به سی‌ان‌ان گفته است: «در این ویدیو، نگهبانان به ویشما می‌گویند که خودش باید از جایش بلند شود. او مکرراً درخواست کمک می‌کند، اما نگهبانان توجهی به او نمی‌کنند و او را وادار می‌کنند که خودش بلند شود و دوباره به تخت برگردد. او تلاش می‌کند توجه نگهبانان را به وضعیت خود جلب کند، اما نادیده گرفته می‌شود.»

او می‌گوید، بخش‌هایی از ویدیو ادیت شده است که نشان می‌دهد مسئولان همه حقیقت را نمی‌گویند.

«آنچه من در این ویدیو دیدم آنچنان من را غمگین کرد که احساس می‌کنم چیز‌های بسیار بدتری رخ داده است.»

درخواست‌های مکرر خواهران باعث می‌شود که مسئولان بالاخره نسخه طولانی‌تری از ویدیو را که ادیت نشده است در ماه اکتبر در اختیارشان بگذارند.

وکیل خانواده راتنایاک می‌گوید: «در این ویدیو کارکنان بازداشتگاه به زور تلاش می‌کنند به راتنایاک غذا بدهند، اما او هیچ‌چیزی را نمی‌بلعد و در روزی که او می‌میرد، کارکنان به آمبولانس زنگ نمی‌زنند.»
خودداری از درمان
گزارش آژانس خدمات مهاجرت نشان می‌دهد که راتنایاک هفته‌ها قبل از مرگ از درد در ناحیه شکم و سایر علائم شکایت داشته است.

گزارش نشان می‌دهد که برخی از آزمایش‌ها مانند آزمایش ادرار، خون و عکس از قفسه سینه او گرفته شده تا علت درد‌های او مشخص شود.

اما، در روزی که او می‌میرد، با آنکه علائمش شدید شده بوده، کارکنان به آمبولانس زنگ نمی‌زنند. حتی مدت‌ها بعد از آنکه دیگر صدایی از او به گوش نمی‌رسد نیز کارکنان توجهی به وضعیت او ندارند.

آژانش مهاجرت ژاپن می‌گوید که حامیانِ راتنایاک به او گفته بودند اگر بیمار باشد، می‌تواند آزادی موقت بگیرد – ادعایی که وکیل خانوده آن را رد می‌کند. آزادی موقت به بازدداشتی اجازه می‌دهد تا زمانی که در انتظار خارج شدن از کشور است، در جامعه زندگی کند.

ماتسوئی می‌گوید در ماه ژانویه به مسئولان گفته که یا اجازه دهند راتنایاک به بیمارستان منتقل شود یا به او آزادی موقت بدهند تا حامیان او خودشان او را به بیمارستان منتقل کنند. دوباره در ماه فوریه که راتنایاک بسیار ضعیف می‌شود، تا حدی که حتی از گرفتن یک خودکار در دستش عاجز است، این درخواست به مسئولان داده می‌شود.

ماتسویی می‌گوید، اما هر دو درخواست بدون هیچ دلیلی رد می‌شود.

یویچی کینوشیتا، یک کارمند سابق اداره مهاجرت که اکنون به دنبال اصلاح سیستم مهاجرت ژاپن است، می‌گوید که نگهبانان شکایت‌های راتنایاک را نادیده گرفته‌اند.

«احتمالاً آن‌ها فکر کرده‌اند که او دارد در مورد وضعیتش اغراق می‌کند تا آزادی موقت دریافت کند.»
متوقف کردنِ یک سیستم معیوب
خواهران راتنایاک ماه گذشته یک شکایت جنایی علیه مقاماتِ ارشد اداره مهاجرت منطقه ناگویا تهیه کردند و آن‌ها را به غفلت خودخواسته متهم کردند.

وکیل خانواده می‌گوید: «درحالیکه تحقیقات اولیه ناکارامدی‌هایی را در سیستم مهاجرت شناسایی کرده بود، اما علتِ مرگ و اینکه چه کسی مقصر است را مشخص نکرده بود.»

کارزار خانواده برای دستیابی به عدالت تاکنون موفقیت‌های کوچک، اما چشمگیری را به دست آورده است که می‌تواند به سایرین که در این سیستم گیر افتاده‌اند، کمک کند.

کینوشیتا می‌گوید: «این سیستم تاکنون به هیچ خانواده‌ای ویدیو نشان نداده بود و هرگز تاکنون رئیس آژانس مهاجرت از مرگ هیچ فردِ بازدداشتی‌ای عذرخواهی نکرده بود.»

کینوشیتا می‌گوید نظارت بیشتری بر آژانس مهاجرت ژاپن که سرنوشت بازداشتی‌ها را تعیین می‌کند باید وجود داشته باشد.

«اداره مهاجرت همه چیز از ویزای خارجی‌ها، بازداشت و اخراج آن‌ها و آزادی موقت آن‌ها را کنترل می‌کند. باید یک طرف سومی وجود داشته باشد تا از زوایای دیگری به این قضایا نگاه کند و باید دادگاهی برای تصمیم‌گیری درباره وضعیتِ مهاجران وجود داشته باشد.»

خواهران راتنایاک در مسیر احقاق حقوق خود و دستیابی به عدالت از روح و روان‌شان مایه گذشته‌اند و اکنون بسیار خسته‌اند.
خواهر کوچکتر ویشما، وایومی، به دلیل استرس روانی‌ای که بعد از تماشای ویدیوی خواهر در بازدداشتگاه تجربه کرده بود، در اواخر اکتبر به سریلانکا برگشت.

اما پورنیما راتنایاک، هنوز در ژاپن است و مبارزه برایش ادامه دارد.

«ما می‌خواهیم کسانی که مسئول مرگ ویشما بودند، مسئولیت خودشان را بپذیرند و امیدوارم که این مرگ‌های نابهنگام هرگز برای فرد دیگری رخ ندهد.»