چلغوز چیست و از کجا می‌آید؟

بر اساس داده‌های سال ۲۰۱۸ وزارت صنعت و تجارت پاکستان، بیش از ۹۰ درصد چلغوز پاکستان در وزیرستان جنوبی (حدود پنج هزار تُن در سال) تولید می‌شودایندیپندنت فارسی :«به دلیل روی کار آمدن حکومت طالبان در افغانستان، چنان که انتظار می‌رفت، بر قیمت‌ چلغوز تأثیری چندانی وارد نشده است. این خود بازرگانان هستند که با ایجاد بی‌ثباتی در بازار باعث کاهش یا افزایش قیمت‌ها می‌شوند.»

این سخنان «ملک نیک‌عمل» از تاجران بازار آزاد شهر بنوی خیبرپختونخوا است که نگران کاهش قیمت چلغوز است.

ملک نیک‌عمل، از ۲۲ سال پیش بدین سو به این تجارت مشغول است.

او در گفت‌وگو با ایندیپندنت اردو گفت که کالاهای تجاری، نخست از افغانستان، وزیرستان، گلگت، و چترال به بازار آزاد شهر بنو می‌آید و سپس از آنجا به پاکستان و چین و دیگر نقاط جهان صادر می‌شود.

او می‌گوید: «این بازار در اصل برای چلغوز وزیرستان ساخته شده بود و از آنجا اجناس و کالاها به این بازار آورده می‌شود.»

بر اساس داده‌های سال ۲۰۱۸ وزارت صنعت و تجارت پاکستان، بیش از ۹۰ درصد چلغوز پاکستان در وزیرستان جنوبی (حدود پنج هزار تُن در سال) تولید می‌شود.

در وزیرستان جنوبی، از منطقه شکای تا انگور اده، کوه‌ها مملو از درختان چلغوز است و ۲۰ درصد منطقه را درختان چلغوز پوشانده است.

بدین ترتیب، ۲۰ درصد از کل جنگل‌های پاکستان با درختان چلغوز پوشیده شده است و بیشتر این درختان در خیبر پختونخوا، بلوچستان، گلگت، کشمیر تحت مدیریت پاکستان، و تپه‌های مری در پنجاب قرار دارند.

نیک‌عمل در خصوص مراحلی که فصل چلغوز قبل از ورود به بازار طی می‌کند، گفت: «نخستین مرحله برداشت چلغوز در مناطق گرم از ۲۰ اوت آغاز می‌شود و در مناطق سردسیر، از ۲۸ اوت تا سپتامبر ادامه می‌یابد.»

«در برخی از مناطق مانند شهرهای چترال و چلاس، فصل برداشت محصول آن حتی تا ماه اکتبر هم می‌رسد.»

به گفته ملک نیک‌عمل، هنگامی که فصل برداشت محصول چلغوز می‌رسد، جنگل‌ها اجاره داده می‌شوند و پیمانکاران با هزاران کارگر به کوه‌ها می‌روند.

نیک عمل می‌گوید: «در هر فصل ۲۰ الی ۳۰ هزار کارگر برای جمع‌آوری محصول کار می‌کنند. آن‌ها بالای درختان می‌روند و غوزه‌های چلغوز را با دستان خود جدا می‌کنند و جایی که با مشکل مواجه شوند، از چوب استفاده می‌کنند.»
مرحله بار زدن محصولات به خودروها
سپس این غوزه‌ها در کیسه‌گونی‌هایی جابه‌جا شده و بر کامیون‌های باربری بارگیری می‌شوند و به بازار آزاد شهر بنو انتقال می‌یابند.

کیسه‌ها به مدت ۱۰ تا ۱۵ روز در بازار نگهداری می‌شوند و پس از آن مراحل استخراج مغز چلغوز از داخل غوزه آغاز می‌شود.

پس از چند روز نگهداری در ماه سپتامبر، با کمک یک ستاره فصلی غوزه‌ها را باز می‌کنند.

«هنگامی که به دلیل سردی شب، ستاره یادشده و تابش خورشید روز غوزه‌ها باز می‌شود، آن را روی تختی مشبک می‌گذارند و با چوب می‌زنند تا دانه‌های چلغوز شروع به ریزش کند.
مرحله مزایده و فروش
پس از جمع‌آوری چلغوزها، تاجران از چین و سراسر کشور به آن محل می‌آیند و از طریق مزایده چلغوز می‌خرند.

بعد از خرید، چلغوز را به دو بخش تقسیم می‌کنند، یک بخش آن فقط مغز (بدون پوست) و بخش دیگر با پوست به بازار عرضه می‌شود.

دانه‌های بدون پوست تنها به کشورهای آسیای مرکزی و اروپا صادر می‌شود، و بقیه آن به بازارهای چین و پاکستان صادر و عرضه می‌شود.
دلیل کاهش قیمت‌ها چیست؟
ملک نیک‌عمل می‌گوید: «وقتی آب وهوای فصی بد باشد، چلغوز کم حاصل می‌دهد و در نتیجه قیمت‌ها افزایش می‌یابد. برعکس، زمانی که برداشت و محصول خوب و زیاد باشد، قیمت‌ها پایین می‌آید. هم‌اکنون چلغوز در بازار به میزان زیاد موجود است و به همین دلیل قیمت‌ها کاهش یافته است.»

با این حال، به گفته ملک نیک‌عمل، یکی از دلایل نوسانات قیمت هم تاجران خود ما هستند، زیرا وقتی به چین می‌روند و سفارش می‌گیرند، مثلاً قیمت کیلویی ۴ هزار روپیه نرخ می‌دهند و هنگامی که نمونه به آنجا می‌رسد، اینجا در بازار پاکستان نرخ‌ها سقوط می‌کند.»

«حالا نرخی که در چین داده می‌شود، واقعی نیست، زیرا نرخ در اینجا پایین‌تر است، اما در چین بالاتر داده می‌شود و وقتی کالا به چین صادر می‌شود، نرخ در پاکستان پایین‌تر است. چینی‌ها فکر می‌کنند که نرخ کالا در پاکستان کاهش یافته است، سپس کالای کمتری می‌خرند.»

به گفته او، چلغوز باقی مانده به دلیل از دست دادن نم و رطوبت و کاهش وزن، خراب می‌شود.

او می‌افزاید: «غوزهای چلغوز از اثر باران در کوهستان نیرو می‌گیرد و محصول خوب می‌شود، اما به دلیل تابش آفتاب، دچار بیماری می‌شود و دانه‌ها کوچکتر و گاهی فاسد می‌شوند.»

به گفته نیک‌عمل، چلغوز پاکستان در چین از محبوبیت زیادی برخوردار است. این درحالی است که  جز پاکستان، چلغوز در اروپا، آمریکای جنوبی، و آسیا هم به‌عمل می‌آید و از هزاران سال پیش بدین سو مورد استفاده قرار داشته است.

حدود ۲۰ نوع چلغوز در تمام دنیا وجود دارد و در سال ۲۰۱۸ بیش از ۲۲ هزار تُن چلغوز در سراسر جهان تولید شد که ۳۹ درصد از آن، تولید چین بود.