گاه‌شمار آدم‌ربایی و ترور جمهوری اسلامی: دوره حکم‌رانی خمینی

ایران وایر - فرامرز داور: تاریخ جمهوری اسلامی ایران با ترور و آدم‌ربایی در خارج از مرزها عجین است. با شروع حکم‌رانی «روح‌الله خمینی» بر ایران از بهمن ۱۳۵۷ (فوریه ۱۹۷۹) تا خرداد ۱۳۶۸ (جون ۱۹۸۹)، ترور و آدم‌ربایی مخالفان با دستورات مذهبی یا فتواهای او ظاهری شرعی یافتند. ماموران جمهوری اسلامی یا افرادی که توسط آن‌ها برای این امور استخدام می‌شدند، اقدامات خود را بر اساس آموزه‌های اسلامی که از تئوری «حکومت ولی‌فقیه» روح‌الله خمینی استخراج شده بودند، انجام می‌دادند. بنابراین، ترور و آدم‌ربایی نه صرفا ماموریت حکومتی که از دید آن‌ها، وظیفه دینی‌ بود.
 
«ایران‌وایر» پیش از این فهرستی از ترورهای مخالفان جمهوری اسلامی در خارج از ایران را بدون جزییات منتشر کرده است. فهرست پیش رو از منابع معتبر، مانند کتاب‌های خاطرات، گزارش‌های رسانه‌ها و مطبوعات، بیانیه‌ها و اظهارات خانواده‌های قربانیان و آرای دادگاه‌ها جمع‌آوری شده است که به احتمال فراوان، همه موارد قتل و سوء قصد‌های جمهوری اسلامی را که احیانا ردی از آن‌ها باقی نمانده است، شامل نمی‌شود. اما هرآن‌ چه که آمده، بخش انکارناپذیر تاریخ خونین چهار دهه اخیر ایران است. 
 
مقام‌های جمهوری اسلامی بارها از ضرورت حذف مخالفان و ترور محمدرضا شاه می‌گفتند که در ماه‌های اول تاسیس جمهوری اسلامی هنوز در قید حیات بود. 
 
تکرار شیوه قتل‌ها و سوء قصدها در هدف گرفتن ایرانیان مخالف، در برخی موارد اعلام علنی مقام‌ها در تهران و در مواردی، نتیجه تحقیقات پلیس محلی و آرای دادگاه‌ها از نشانه‌های دست داشتن نظام تحت فرمان آیت‌الله خمینی در این فجایع هستند. 
 
این مطلب، اولین قسمت از گاه‌‌شمار آدم‌ربایی و ترور در تاریخ جمهوری اسلامی است که به ترور مخالفان در دوره حکم‌رانی روح‌الله خمینی می‌پردازد. ترورها و آدم‌ربایی‌ها علیه مخالفان سیاسی جمهوری اسلامی که در دوره ۱۰ ساله رهبری آیت‌الله خمینی و بر اساس نظر فقهی او انجام می‌شدند، اغلب بازماندگان حکومت شاه، به‌ویژه نظامیان ایران و برخی از اعضای «سازمان مجاهدین خلق» و «سازمان فداییان خلق»، شاخه «اقلیت» را هدف می‌گرفتند. 
 
از دیدگاه فقهی آیت‌الله خمینی، این افراد علیه حکومت اسلامی فعالیت می‌کردند. مطابق نظریه او، ولایت فقیه ادامه حکومت فرزندان پیامبر اسلام است و حکم فقهی هر کس که علیه آن اقدام کند، مرگ است.
 
«ایران‌وایر» در دو گزارش جامع دیگر به قتل‌ها در دوره رهبری آیت‌الله «علی خامنه‌ای» و آدم‌ربایی‌های ۴۳ سال اخیر می‌پردازد.
 
**
ترور شهریار‌ ‌شفیق در روز ۱۶ آذر ۱۳۵۸ در پاریس «شهریار شفیق» فرزند «اشرف پهلوی»، خواهر محمدرضا شاه پهلوی و از افسران ارشد نیروی دریایی ایران بود. شفیق در محل اقامتش در پاریس ترور و بر اثر این سوءقصد کشته شد. او از اولین قربانیان ترورهای خارجی جمهوری اسلامی ایران است.
 
سوء قصد ناکام به شاپور‌ ‌بختیار در روز ۲۷ تیر ۱۳۵۹ در پاریسآخرین نخست وزیر ایران پیش از انقلاب بهمن ۱۳۵۷، پس از خروج از ایران و فروپاشی سلطنت شاه، مقیم پایتخت فرانسه شد. فرستادگان جمهوری اسلامی به پاریس که بعد در دادگاهی در پایتخت فرانسه محاکمه شدند، اقدام به ترور «شاپور بختیار» کردند اما این سوءقصد ناکام ماند. یک مامور پلیس و یکی از همسایگان بختیار بر اثر این حمله کشته شدند. 
 
«انیس نقاش»، تبعه لبنانی که در تشکیل «حزب‌الله» لبنان با جمهوری اسلامی همکاری کرد، متهم اصلی این ترور بود و علنا بارها از انگیزه خود برای کشتن بختیار سخن گفت. او پس از محاکمه، به حبس ابد محکوم شد اما توسط «فرانسوا میتران»، رییس جمهوری وقت فرانسه عفو شد و به ایران بازگشت. 
 
نقاش در ایران هم از برنامه خود برای کشتن بختیار می‌گفت و از ناکام ماندن طرح خود ابراز تاسف می‌کرد. او در برنامه‌های رسمی دولت ایران، از جمله نشست‌های وزارت امور خارجه، به عنوان کارشناس مسایل خارجی حاضر می‌شد.
 
ترور ‌علی‌‌اکبر‌ ‌طباطبایی در روز ۳۱ تیر۱۳۶۰ در واشنگتن‌ «علی‌اکبر طباطبایی» رایزن مطبوعاتی سفارت شاهنشاهی ایران در ایالات متحده امریکا بود. قاتل او، «دیوید تئودور بلفیلد» بود که قبل از انقلاب اسلامی، در پی آشنایی با دانشجویان طرف‌دار آیت‌الله خمینی در امریکا مسلمان شده و نام خود را به «داود صلاح‌الدین» تغییر داده بود. پس از انقلاب و بسته شدن سفارت ایران در واشنگتن، او به عنوان محافظ در دفتر حافظ منافع جمهوری اسلامی در سفارت الجزایر استخدام شد. پس از ترور طباطبایی، قاتل او به ایران گریخت و هم‌اکنون در این کشور زندگی می‌کند. صلاح‌الدین در سال ۱۳۸۰ در یکی از فیلم‌های «محسن مخملباف» به نام «سفر به قندهار» نقش بازی کرده است. هیچ‌گونه پی‌گیری قضاییی منجر به تعقیب قاتل و آمران درباره این قتل انجام نشد.
 
قتل شاهرخ‌ ‌میثاقی در روز ۲۴ دی ۱۳۶۰ در مانیل «شاهرخ میثاقی» عضو سازمان فداییان خلق بود. او ‌در مانیل، پایتخت فیلیپین با سلاح سرد کشته شد. قتل وی در یکی از دورترین نقاط از ایران رخ داد. هیچ دادگاهی درباره این قتل تشکیل نشد.
 
قتل شهرام میرانی در روز ۱۸ خرداد ۱۳۶۱ در هند «شهرام میرانی» دانشجوی کُرد و از اعضای اقلیت سازمان فداییان خلق بود که در برابر اعضای اکثریت، جمهوری اسلامی را قبول نداشتند. شهرام امیرانی با سلاح سرد کشته شد. «اکبر هاشمی رفسنجانی» در سفری به هند، خواستار آزادی مظنونان شده بود. هند با تهدید جمهوری اسلامی به لغو برخی قراردادهای تجاری، درخواست او را اجابت کرد و عملا هیچ دادگاهی برای رسیدگی به این قتل با دخالت و تهدید جمهوری اسلامی تشکیل نشد.
 
ترور احمد‌ ‌زوالانوار در سال ۱۳۶۲ در کراچی «احمد زوالانوار» از رهبران سیاسی در استان سیستان و بلوچستان بود اما به دلیل وضعیت در ایران، مقیم پاکستان بود. او در سال ۱۳۶۲ هدف سوء قصد قرار گرفت و کشته شد. تاریخ دقیق ترور زوالانوار ثبت نشده است و هیچ دادگاهی هم در این زمینه تشکیل نشد.
 
ترور عبدالامیر‌ ‌راهدار در روز ۷ مهر ۱۳۶۱ در بنگلور «عبدالامیر‌ ‌راهدار» از رهبران جنبش دانشجویی مخالف جمهوری اسلامی بود که مقیم ‌هند شده بود‌. او در بنگلور هند مورد حمله قرار گرفت و کشته شد. گزارشی از برگزاری دادگاه و حتی تعقیب مظنونان در این قتل منتشر نشده است.
 
ترور غلامعلی‌ ‌اویسی در روز ۱۸ بهمن ۱۳۶۳ در پاریس سپهبد «غلامعلی اویسی‌»، از افسران ارشد ایران، در شهریور ۱۳۵۷ فرماندار نظامی تهران بود. او در پنجمین سالگرد انقلاب اسلامی در پاریس ترور و همراه برادرش با شلیک گلوله کشته شد. گروه «جهاد اسلامی» به رهبری «عماد مغنیه»، تبعه لبنان که بعدها با خانواده «قاسم سلیمانی»، فرمانده ترور شده نیروی «قدس» سپاه پاسداران انقلاب اسلامی وصلت کرد، مسوولیت این ترور را برعهده گرفت. 
 
او تحت تعقیب بود اما سرانجام در یک عملیات از سوی اسرائیل در سوریه کشته شد.
 
ترور ‌بهروز‌ ‌شاهوردی‌‌لو در روز ۲۵ مرداد ۱۳۶۴ در ‌استانبول‌  بهروز‌ ‌شاهوردی‌‌لو از درجه‌داران ارتش ایران بود که پس از انقلاب به عضو «جنبش ملی مقاومت» درآمد. او در زمان ترور در ترکیه پناهنده سیاسی بود. دادگاهی در زمینه قتل او برگزار نشد.
 
ترور میرمنوت‌ ‌بلوچ در روز ۱۸ شهریور ۱۳۶۴ در کراچی «میرمنوت‌ ‌بلوچ» عضو پارلمان بلوچستان بود اما به دلیل وجود تهدیدهایی که در جمهوری اسلامی حس می‌کرد، در پاکستان اقامت داشت. دادگاهی درباره این ترور تشکیل نشد و مظنونان احتمالی هم تحت تعقیب قرار نگرفتند.
 
ترور سرهنگ‌ ‌هادی‌ ‌عزیز‌ ‌مرادی در روز ۲ دی ۱۳۶۴ در ‌استانبول «هادی‌ ‌عزیز‌ ‌مرادی» از افسران نیروی ویژه ارتش ایران بود که پس از انقلاب، مقیم ترکیه شده بود. گزارشی از تعقیب احتمالی مظنونان قتل او و برگزاری دادگاه منتشر نشد.
 
ترور علی‌اکبر محمدی در روز ۲۶ دی ۱۳۶۴ در هامبورگ «علی‌اکبر محمدی» از محافظان اکبر هاشمی رفسنجانی معرفی شده است که از ایران به آلمان غربی فرار کرد. ۱۷ سال پس از ترور او در هامبورگ، «سعید محمدی»، برادر علی‌اکبر محمدی اعلام کرد که در پی فرار یک مقام بلندپایه وزارت اطلاعات به آلمان و افشاگری در مورد این قتل و قتل «فریدون فرخزاد»، دادستانی کل آلمان ترجیح داده است تا این پرونده را دوباره باز کند. او قبل از ترور، اقدام به خروج از ایران را یک تصمیم شخصی در اعتراض به جنگ ایران و عراق توصیف کرده بود.
 
سوء قصد به رضا فاضلی و قتل بیژن‌ ‌فاضلی در روز ۲۸ مرداد ۱۳۶۵  در جریان بمب‌گذاری در یک فروشگاه ایرانی در مرکز لندن که هدف آن کشتن «رضا فاضلی»، مدیر یک تلویزیون مخالف جمهوری اسلامی بود، «بیژن فاضلی»، فرزند او که در زمان انفجار در فروشگاه مشغول به کار بود، کشته شد. پلیس بریتانیا این قتل را به شکل موثری پی‌گیری نکرد و هیچ دادگاهی هم در این باره برگزار نشد.
 
سوءقصد به احمد‌ ‌حامد‌ ‌منفرد در روز ۲۸ مرداد ۱۳۶۵ در استانبول  «احمد حامد منفرد» از افسران ارشد نظامی ایران و در دوره‌ای، از محافظان محمدرضا شاه معرفی شده است که پس از انقلاب در ‌ترکیه پناهنده شده بود. دادگاهی در زمینه این اقدام به ترور برگزار نشد.
 
ترور فرامرز‌ ‌آقایی و علیرضا‌ ‌پورشفیع‌‌زاده در ۱۶ تیر ۱۳۶۶ در پاکستان  «فرامرز‌ ‌آقایی» و «علیرضا‌ ‌پورشفیع‌‌زاده» از اعضای سازمان مجاهدین خلق بودند که در پاکستان به عنوان پناهنده سیاسی زندگی می‌کردند. این دو ایرانی در حملاتی هم‌زمان که در کویته و کراچی پاکستان انجام شد، در یک روز کشته شدند. ۹ نفر را در جریان این حمله دستگیر کردند که به گفته ماموران پاکستان، وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شناخته شدند اما هویت این افراد اعلام نشد.
 
سوءقصد به امیرحسین‌ ‌امیر پرویز در روز ۱۶ تیر ۱۳۶۶ در لندن  «امیرحسین‌ ‌امیر پرویز» وزیر کشاورزی پیش از انقلاب و طراح اصلاحات ارضی محمدرضاشاه پهلوی بود. ترور ناموفق او در لندن‌ از   طریق کار گذاشتن بمب در اتومبیل شخصی او انجام شد. تاریخ این سوءقصد، هم‌زمان با ترورهای رخ داده در پاکستان بود. دادگاهی در این زمینه برگزار نشد.
 
آدم‌ربایی و قتل حمیدرضا‌ ‌چیتگر در اردیبهشت ۱۳۶۶ در پاریس  «حمیدرضا‌ ‌چیتگر» عضو «حزب کارگر» ایران بود که در «دانشگاه لویی پاستور» استراسبورگ در فرانسه کار می‌کرد. او ۲۹ اردیبهشت ۱۳۶۶ ناپدید و جسدش بعد از دو ماه پیدا شد. عوامل این ترور دستگیر و محاکمه نشدند.
 
سوء قصد به احمد‌ ‌مرادی روز ۳ خرداد ۱۳۶۶ در ژنو  سرهنگ و خلبان نیروی هوایی ارتش ایران در ژنو سوییس هدف ترور قرار گرفت اما این سوء قصد ناکام ماند و احمد‌ ‌مرادی جان سالم به در برد. دادگاهی در این زمینه تشکیل نشد.
 
ترور بهروز‌ ‌ باقری روز ۱۹ مرداد ۱۳۶۶ در پاریس   «بهروز باقری» از مخالفان جمهوری اسلامی و مقیم فرانسه بود. ترور او در پاریس و بر اثر پرتاب بمب رخ داد. در رسانه‌ها گزارشی از تعقیب قضایی عوامل این ترور در دست نیست.
 
ربایش عبدالحسین‌ ‌مجتهدزاده در آبان ۱۳۶۷  «عبدالحسین‌ ‌مجتهدزاده» از اعضای ارشد سازمان مجاهدین خلق بود که آبان ۱۳۶۷ در صندوق عقب اتومبیلی متعلق به سفارت جمهوری اسلامی که به سوی ایران حرکت می‌کرد، با دهان بسته پیدا شد. بر اثر کشف این آدم‌ربایی، «منوچهر متکی»، سفیر وقت جمهوری اسلامی که بعدا به وزارت خارجه منصوب شد، از محل ماموریت خود اخراج و مجبور به ترک ترکیه شد. به دلیل مصونیت سیاسی عوامل ربایش مجتهدزاده، دادگاهی در این زمینه تشکیل نشد.