آیا مصرف سیب زمینی جوانه زده خطرناک است؟

احتمالا برای شما هم پیش آمده مقداری سیب‌زمینی بخرید، آن‌ها را در گنجه بگذارید و بعد کاملا فراموششان کنید. دفعه بعد که گنجه را باز می کنید با سیب‌زمینی‌های جوانه‌زده سبز رنگ مواجه می‌شوید که شبیه موجودات فضایی به نظر می‌رسند. اینگونه مواقع چه می‌کنید؟

همه ما می‌دانیم که اگر به مدت طولانی سیب زمینی را حتی در انبار و جای خشک و خنک نگهداری کنیم جوانه می‌زند. اما حالا بحث در مورد ایمنی مصرف سیب زمینی جوانه زده زیاد است.

از یک طرف بعضی از افراد مصرف سیب زمینی جوانه زده را تا زمانی که جوانه‌های آن را از پوست جدا کنیم؛ کاملاً بی خطر می‌دانند. از طرف دیگر بسیاری از افراد در مورد مسمومیت با سیب زمینی جوانه زده نگران هستند و تصور می‌کنند خوردن این ماده باعث مسمومیت غذایی و حتی به احتمال زیاد مرگ می‌شود.

چرا مصرف سیب زمینی جوانه زده ممکن است خطرناک باشد؟
سیب زمینی یک منبع طبیعی از سلانین و کاکونین است. این دو ماده دو ترکیب گلیکوکالوئیدی هستند که به طور طبیعی در مواد غذایی مختلفی از جمله بادمجان و گوجه فرنگی یافت می‌شوند.

مصرف گلیکوکالوئید‌ها در مقادیر اندک می‌تواند خواصی از جمله خواص آنتی بیوتیکی و اثرات کاهش دهنده کلسترول خون و قند خون را به همراه داشته باشند. با این حال در صورت مصرف بیش از حد ممکن است اثر سمی روی بدن داشته باشد.

با جوانه زدن سیب زمینی، محتوای گلیکوکالوئید آن شروع به افزایش می‌کند؛ بنابراین خوردن سیب زمینی که جوانه زده است می‌تواند باعث شود تا مقدار زیاد از این ترکیبات وارد بدن شود. علائم مسومیت با این مواد معمولاً پس از خوردن سیب زمینی جوانه زده در طی چند ساعت تا ۱ روز ظاهر می‌شوند.

مصرف بیش از حد گلیکوکالوئید در دوز‌های پایین معمولا منجر به استفراغ، اسهال و درد شکم‌ می‌شود. در صورت مصرف بیش از حد این ترکیبات ممکن است با افت فشار خون، سریع شدن نبض، تب، سردرد، سردرگمی و در برخی موارد حتی مرگ مواجه شوید.

علاوه بر این چند مطالعه کوچک نیز نشان داده اند که خوردن سیب زمینی جوانه زده در دوران بارداری ممکن است خطر نقص مادرزادی نوزاد هنگام تولد را افزایش دهد؛ بنابراین زنان باردار به ویژه باید از خوردن سیب زمینی جوانه زده اجتناب کنند.

آیا می توان این ترکیبات سمی را از سیب زمینی جوانه زده جدا کرد؟
گلیکوآکالوئید‌ها بیشتر در برگ، گل و جوانه سیب زمینی متمرکز شده اند. علاوه بر جوانه زدن، خراب شدن ظاهری، سبز شدن و ایجاد طعم تلخ از جمله علائمی هستند که نشان می‌دهند گلیکوکالویید‌های یک سیب زمینی به طرز چشمگیری افزایش یافته است.

از این رو جدا کردن جوانه ها، پوست سبز و قسمت‌های کبود شده سیب زمینی ممکن است به کاهش خطر مسمومیت کمک کند. علاوه بر این پوست کندن و سرخ کردن این ماده نیز ممکن است به کاهش سطح گلیکوکالوئید‌های آن کمک کند. اگرچه به نظر می‌رسد جوشاندن، پختن در آتش و پخت در مایکروفر دارای اثرات کمی بر روی گلیکوکالوئید‌های سیب زمینی است.

بر همین اساس در حال حاضر مشخص نیست که آیا این شیوه‌های پخت برای محافظت از بدن در برابر مسمومیت با گلیکوکالوئید‌ها کافی هستند یا خیر؟ به همین دلیل مرکز National Capital Poison Center که به عنوان مهمترین مرکز کنترل مسمومیت در آمریکا نیز شناخته می‌شود؛ پیشنهاد می‌کند که بهتر است سیب زمینی‌های جوانه زده و یا سبز شده را مصرف نکنید و آن‌ها را دور بریزید.
چطور از جوانه زدن سیب زمینی جلوگیری کنیم؟
یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش جوانه زدن سیب زمینی، انبار نکردن آن است؛ بنابراین بهتر است که سیب زمینی را عمده خرید نکنید و هر هفته به میزان نیازتان از این ماده خریداری کنید.

علاوه بر این دور ریختن سیب زمینی‌های خراب و اطمینان از خشک بودن محل نگهداری و دیگر سیب زمینی‌ها نیز می‌تواند از جوانه زدن آن‌ها جلوگیری کند. سیب زمینی‌ها را حتما در یک مکان خنک، خشک و تاریک نگهداری کنید. این روش نگهداری ممکن است احتمال جوانه زدن را کاهش دهد.

گزارش‌های تجربی حاکی از آن هستند که نگهداری سیب زمینی با پیاز در یک محل نیز می‌تواند باعث جوانه زدن سیب زمینی شود. کنار هم قرار دادن این دو ماده ممکن است روند جوانه زدن را تسریع کند. اگرچه در حال حاضر هیچ مدرک علمی برای حمایت از این ادعا وجود ندارد.
نتایج تحقیقات جدید در آمریکا
بر اساس تحقیقی در دانشگاه پنسیلوانیای آمریکا بیشتر مردم فکر می‌کنند که سیب‌زمینی‌ها نوعی ریشه گیاهی هستند چون مثل هویج و دیگر محصولات ریشه‌ای زیر زمین رشد می‌کنند، اما در حقیقت آن‌ها نوعی ساقه تغییر یافته هستند به نام غده. غده‌ها ساقه‌های فشرده و متورمی هستند که در زیر زمین تشکیل می‌شوند و بعد از این که گیاه والد می‌میرد همانجا باقی می‌مانند. سیب‌زمینی‌ها غنی از کربوهیدرات هستند، زیرا باید ذخیره غذایی لازم برای ادامه زندگی گیاه را در طول زمستان داشته باشند.

اگر به سیب‌زمینی خوب نگاه کنید متوجه «چشم‌ها» می‌شوید، لکه‌های کوچکی که بر روی پوست سیب‌زمینی قرار گرفته‌اند. این لکه‌ها در حقیقت گره‌های ساقه هستند. در یک ساقه معمولی که بر روی زمین قرار گرفته این گره‌ها رشد می‌کنند و به شاخه و برگ تبدیل می‌شوند. وقتی سیب‌زمینی‌ها به مدت طولانی در گنجه نگهداری شوند این گره‌ها هستند که شروع به رشد می‌کنند.

وجود گرما و نور رشد این گره‌ها را تحریک می‌کند. به همین دلیل است که سیب‌زمینی‌ها را باید در جای تاریک و سرد نگه داشت. اما رنگ سبز اطراف جوانه‌ها چه می‌شود؟ بیشتر ما شنیده ایم که نباید سیب‌زمینی‌های سبز شده را بخوریم اما چرا؟

تماس با نور واکنش‌های فیزیولوژیکی خاصی در داخل غده به راه می‌اندازد. تولید کروفیل رنگ سبز ایجاد می‌کند. این ماده اصلا مضر نیست و در واقع حاوی مقادیر بالایی از مواد معدنی مغذی مثل آهن نیز هست.

اما نور و گرما باعث تولید ماده دیگری به نام سولانین نیز می‌شود. ماده شیمیایی که اگر در مقادیر زیاد مصرف شود، می‌تواند بروز نشانه‌های مسمومیت را در پی داشته باشد. نشانه‌ها شامل حالت تهوع، اسهال، استفراغ ، درد معده، سوزش گلو، سردرد و سرگیجه است.

این ماده شیمیایی عمدتا همراه با کلروفیل در زیر پوست سیب‌زمینی و در ساقه‌های تازه جوانه زده جمع می‌شود. لذا پیشنهاد می‌شود که سیب‌زمینی‌های سبز یا سیب‌زمینی‌هایی که شروع به جوانه زدن کرده‌اند، مصرف نشوند.

البته می‌توان بخش‌های سبز پوست و ساقه‌هایی که جوانه زده‌اند را جدا کرد تا احتمال وجود هر واکنش مسمومیت زا را به حداقل رساند، اما باز هم مزه تلخی در سیب‌زمینی باقی می‌ماند. شروع فرآیند رشد باعث جذب قند و ویتامین‌های موجود در سیب‌زمینی نیز می‌شود که به این معنی است سیب‌زمینی جوانه‌زده ارزش غذایی کمتری دارد.

این بخش‌های سبز شده قابل خوردن نیستند، اما در عوض می‌توان آن‌ها را کاشت و یک گیاه سیب زمینی جدید پرورش داد. اگر طرفدار محیط زیست هستید و فضای کافی برای کاشت این بخش‌های سبز ندارید و در عین حال نمی‌خواهید زباله زیادی طول کنید جوانه‌ها و بخش‌های سبز را جدا کنید و سیب‌زمینی‌ها را بجوشانید، ریز کنید و به پرنده‌ها بدهید. با این کار حتما خوشحال‌شان می‌کنید.