مقایسه کنید: محتوای نماز جمعه سال ٥٨ را با نماز جمعه ۱۴۰۰

ضمن قائل بودن به تفاوتِ اساسی بینِ نگاهِ سیاسی-اجتماعیِ طالقانی با خمینیِ نیرنگ باز در امور مرتبط با اداره جامعه، باید به این نکته هم توجه داشت که از نظرِ مذهبی و ارجحیتِ نقشِ دین در تعیین سرنوشت مردم، و ممانعت از بیانِ آزاد افکار نو، هر دو نفر نامبرده خواستار ابقاِ حاکمیتِ مناسباتِ دینی در ایران بودند. فراموش نشود که آقای طالقانی هم بعد از معضلات در کردستان، در نماز جمعه بصراحت از دخالتِ؛ "مشتی جوانان ۳۰ ساله که خود را قیم مردم میدانند"، شکایت و میکرد، و عملاً زیر عبای خمینی سنگر گرفت، هرچند بعداً بطور ضمنی از این حرف خود عقب نشینی کرد. ما هنوز نمیدانیم که او واقعا پوزش خواسته بود، و یا همانند خمینی "تقیه" کرده بود، و وقتی متوجه اشتباهِ تاریخی خود شده بود، که دیگر بولدوزرِ فاشیسمِ مذهبی براه افتاده بود، و آقای طالقانی به انزوا رفته بودند!

اوایل انقلاب همه از این حرفهای قشنگ میزدند. رفته رفته نظرات مقامات تغییر کردو شدند اینی که هستند. معلوم نیست اگر طالقانی زنده بود الان چه میگفت و چه میکرد.