«فدائیان حریم ولایت ۱۰»، رزمایش یا نمایش؟

پهپاد رزمی کمان ۱۲ (بالا) و پهپاد انتحاری آرش (پایین) در رزمایش فدائیان حریم ولایت ۱۰ایندیپندنت فارسی :بابک تقوایی (کارشناس نظامی و دفاعی)
نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در روز پنجشنبه، ۲۹ مهر ۱۴۰۰ (۲۱ اکتبر ۲۰۲۱) رزمایشی به نام مدافعان حریم ولایت ۱۰ را در اقصی نقاط ایران اجرا کرد. برخلاف تمام رزمایش‌های پیشین مدافعان حریم ولایت، این رزمایش به علت بودجه محدود نیروی هوایی ارتش یک روزه و به‌طور غیرمتمرکز برگزار شد؛ رزمایشی بسیار کم‌هزینه که سرلشکر موسوی، فرمانده کل ارتش، به‌دروغ ادعا کرد ۱۴۰ فروند جنگنده در آن حضور دارند. اما برخی از خلبانان شرکت‌کننده از شرکت تعداد اندکی از جنگنده‌های نیروی هوایی در آن خبر دادند.

در جریان این رزمایش، تنها بر پرواز هواپیماهای جنگنده تمرکز شده نه بر افزایش توانایی‌های رزمی نیروهای شرکت‌کننده در آن. کارکنان نیروی هوایی ارتش که در رزمایش شرکت داشتند به نگارنده گفتند که میان فعالیت‌ گردان‌های شکاری در جریان رزمایش و روزهای عادی تفاوتی وجود نداشته است. عمده تصاویر و فیلم‌هایی هم که روابط عمومی نیروی هوایی ارتش از این رزمایش منتشر کرده، قدیمی و مربوط به فعالیت‌های نیروی هوایی ارتش در شمال غرب ایران در شهریور گذشته بوده است.

 رزمایش نمایشی نیروی هوایی ارتش تنها سه روز پس از انتشار خبری مبنی بر اختصاص ۱.۵ میلیارد دلار بودجه به دولت اسرائیل برای مقابله نظامی با برنامه اتمی ایران و هم‌زمان با بزرگ‌ترین رزمایش بین‌المللی نیروی هوایی اسرائیل موسوم به «پرچم آبی» (Blue Flag) برگزار شد. کیفیت عملیات اجرا شده در این رزمایش در مقایسه با رزمایش فدائیان حریم ولایت ۹ بسیار پایین‌تر بود و حتی در برخی موارد، جنگنده‌ها بی‌سلاح و تنها با ماموریت ناوبری یک ساعته پرواز کردند؛ بدون آنکه گلوله‌ای شلیک یا بمبی رها کنند.

نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در این رزمایش، از سه فروند پهپاد تهاجمی تازه‌ساز کمان ۱۲ و همچنین شماری از پهپادهای انتحاری آرش (نمونه از پهپاد هدف کیان) استفاده کرد. در کنار آن‌ها، هواپیماهای شناسایی تاکتیکی آر اِف-۴ئی (RF-4E)، گشت دریایی پی-۳اِف اوریون (P-3F Orion) نیز شرکت داشتند و به ماموریت‌های روزانه خود پرداختند. اما فرماندهان ارتش ادعا کرده‌اند که این ماموریت‌ها در قالب رزمایش انجام شده است!
ادعای دروغین فرماندهان ارتش درباره شرکت همه پایگاه‌های شکاری در رزمایش
بر اساس اعلام سرتیپ خلبان حمید واحدی، فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، تمامی پایگاه‌های شکاری نیروی هوایی ارتش در این رزمایش شرکت کردند. این پایگاه‌ها یکم «شهید لشکری» در تهران، دوم «شهید فکوری» در تبریز، سوم «شهید نوژه» در نزدیکی همدان، چهارم «شهید وحدتی» در دزفول، ششم «شهید یاسینی» در بوشهر، هفتم «شهید دوران» در شیراز، هشتم «شهید بابایی» در اصفهان، نهم «شهید عبدالکریمی» در بندرعباس و دهم «شهید برادران دلحامد» در کنارک است.

با وجود این، کارکنان نیروی هوایی ارتش حاضر در پایگاه‌های یکم و سوم شکاری تاکتیکی به نگارنده گفتند که در طول این رزمایش، هیچ کدام از جنگنده‌ها  به پرواز در نیامده و هیچ هواپیمای سوخت‌رسان و ترابری نیز از پایگاه یکم شکاری تاکتیکی در رزمایش شرکت نکرده است و در حقیقت عمده کارکنان از ساعت ۱۲ ظهر در حال استراحت بودند، در حالی که صداوسیمای رژیم جمهوری اسلامی ایران تصاویر و فیلم‌های قدیمی پرواز هواپیماهایشان را نشان می‌داد.

در رزمایش‌های پیشین که به‌طور متمرکز برگزار می‌شد، شرکت‌کنندگان هواپیماهای جنگنده‌ خود را به پایگاه هشتم شکاری تاکتیکی «بابایی» (خاتمی سابق) اعزام می‌کردند. اعزام هواپیماهای جنگنده به این پایگاه زمان‌بر بود. به علت موجود نبودن خودروهای سوخت‌رسان، استارتر موتور و سایر اقلام زمینی در این پایگاه، جنگنده‌های روسی میگ-۲۹ و سوخو۳۴ اِم‌کی به اعزام هوایی با هواپیماهای ترابری ایلیوشین ۷۶تی‌دی (Il-76TD) و سی-۱۳۰ئی و اچ (C-130E/H) پیش از آغاز رزمایش نیازمند بودند.

بر اساس ادعای سرلشکر موسوی، فرمانده کل ارتش، پنج پایگاه شکاری نیروی هوایی ارتش، دوم، چهارم، ششم، هشتم و نهم، محوریت اصلی رزمایش فدائیان حریم ولایت ۱۰ بودند. از پایگاه دوم شکاری تاکتیکی، هواپیماهای جنگنده رهگیر میگ-۲۹بی و یو‌بی (MiG-29B/UB) متعلق به گردان ۲۲ شکاری، جنگنده‌های اف-۵ئی و اِف تایگ۲ (F-5E/F Tiger II) و نمونه دو سکانه آن‌ها موسوم به صاعقه به ترتیب از گردان‌های ۲۱ و ۲۳ شکاری تاکتیکی در رزمایش شرکت داشتند. از پایگاه چهارم شکاری تنها هواپیماهای جنگنده سبک اف-۵ئی و اف تایگر۲ شرکت داشتند و بر اساس تصاویر منتشر شده، هیچ ماموریت خاصی جز پرواز جمعی انجام نداده‌اند.

از پایگاه‌های ششم و نهم شکاری تاکتیکی به ترتیب در بوشهر و بندرعباس، هواپیماهای جنگنده بمب‌افکن همه‌منظوره اف-۴ ئی فانتوم۲ به پرواز درآمدند. تنها یک فیلم از شلیک یک موشک هوا به سطح ماوریک از یک فروند جنگنده فانتوم ۲ به نمایش درآمد که احتمالا به آماده‌باش نیروی هوایی ارتش در شهریورماه سال جاری در پاسخ به تنش‌های مرزی ایران و جمهوری آذربایجان مربوط بود.

از پایگاه هفتم شکاری تاکتیکی هواپیماهای بمب‌افکن تاکتیکی سوخو-۲۴اِم‌کِی شرکت داشتند. با وجود آنکه پایگاهشان از پنج پایگاه محوری شرکت‌کننده در رزمایش نبود، پس از برخاستن و پرواز به سمت میدان تیر انارک، واقع در شمال اصفهان، به پایگاه مادر خود بازگشتند؛ بدون آنکه بمبی رها کرده باشند.

در نهایت، پایگاه هشتم شکاری که مهم‌ترین پایگاه شرکت‌کننده در رزمایش بود، با دو نوع از جنگنده‌هایش شرکت داشت. جنگنده رهگیرهای اف-۱۴آ تامکت (F-14A Tomcat) از گردان ۸۱ شکاری تاکتیکی و جنگنده‌های سبک پشتیبانی نزدیک هوایی اف-۷ اِن‌ایرگارد (F-7N Air Guard) و نمونه آموزشی رزمایششان یعنی اِف تی-۷اِن (FT-7N) از گردان اف-۷ فرماندهی آموزش‌های هوایی.

علاوه بر انواع مختلفی از هواپیماهای جنگنده، ۱۰ فروند پهپاد نیروی هوایی ارتش در این رزمایش شرکت داشتند که به ترتیب سه فروند پهپاد رزمی کمان-۱۲ مجهز به بمب‌های نقطه‌زن قائم، سه فروند پهپاد انتحاری آرش، دو فروند پهپاد تهاجمی کرار مجهز به بمب‌های مارک ۸۲ و همچنین سه فروند پهپاد شناسایی ابابیل ۳ (رزرو)  را شامل می‌شود و به نظر می‌رسد تنها اقدام‌های رزمی و بمباران صورت گرفته در جریان این رزمایش با این پهپادها بوده است.
تلاش نیروی هوایی ارتش برای ادامه بقا
در جریان رزمایش فدائیان حریم ولایت ۸، تنها ۳۶ فروند جنگنده و در رزمایش فدائیان حریم ولایت ۹، تنها ۴۴ فروند جنگنده حضور داشتند. در جریان رزمایش سال ۱۳۹۹، برای به پرواز درآوردن ۴۴ فروند جنگنده، ۸۵ خلبان و ناوبر حضور داشتند که بیش از ۷۰ نفر از آن‌ها مستقیما در رزمایش شرکت کردند و سایرین به‌عنوان رزرو یا ناظر حضور داشتند. در رزمایش فدائیان حریم ولایت ۱۰، با وجود بیشتر بودن تعداد هواپیماهای جنگنده رهگیر و بمب‌افکن شرکت‌کننده، تعداد خلبانان و سایر افسران پروازی شرکت‌کننده با سال گذشته تفاوتی نداشت.

با توجه به اخباری که روابط عمومی نیروی هوایی ارتش منتشر کرده است، ماموریت‌های تعریف شده برای پایگاه‌های شرکت‌کننده در رزمایش به‌طورکلی متفاوت و با توجه به ماموریت‌های روزانه و هفتگی آن‌ها تحت هدایت ستاد فرماندهی نیروی هوایی ارتش در فرودگاه دوشان تپه تهران بوده است نه شبیه‌سازی یک رزم یا عملیات هوایی تمام‌عیار. به همین دلیل کیفیت رزمایش بسیار پایین و تنها با هدف عملیات روانی و اعلام وجود نیروی هوایی ارتش انجام شده است.

از پروازهایی که ادعا شد در قالب این رزمایش برگزار شده، می‌توان به شناسایی اهداف سطحی هواپیمای گشت دریایی پی-۳اِف اوریون (P-3F Orion) در محدوده آب‌های تنگه هرمز، خلیج‌فارس و دریای عمان اشاره کرد. ماموریتی که تنها یک فروند هواپیمای اوریون عملیاتی نیروی هوایی ارتش مستقر در بندرعباس روزانه انجام می‌دهد، حالا به اسم یک ماموریت در قالب رزمایش فدائیان حریم ولایت ۱۰ تلقی شد.
پیام احتمالی نیروی هوایی ارتش از برگزاری شتاب‌زده و بی‌کیفیت رزمایش فدائیان حریم ولایت ۱۰ چیست؟
صبح روز یکشنبه، ۲۵ مهر ۱۴۰۰ برابر با ۱۷ اکتبر ۲۰۲۱، نیروی هوایی اسرائیل بزرگ‌ترین رزمایش بین‌المللی تاریخ خود را در پایگاه هوایی اودا (Ovda) واقع در شمال ایلات آغاز کرد؛ رزمایشی که تا روز پنجشنبه ششم آبان ادامه دارد. در این رزمایش، علاوه بر ده‌ها فروند جنگنده، هواپیمای ترابری، سوخت‌رسان، هشدار زودهنگام هوابرد و شنود نیروی هوایی اسرائیل، ده‌ها فروند هواپیمای دیگر از نیروهای هوایی ایالات متحده آمریکا، ایتالیا، اردن، آلمان، فرانسه، انگلستان، یونان و هند حضور دارند. این هواپیماها جنگنده‌های رادارگریز اف-۳۵آ لایتنینگ۲ (F-35A Lightning II) نیروهای هوایی ایالات متحده آمریکا و ایتالیا در کنار نمونه اسرائیلی آن‌ها یعنی اف-۳۵آی‌ادیر (F-35I Adir) هستند.

برگزاری این رزمایش و انتشار اخباری مبنی بر اختصاص یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار به ارتش اسرائیل برای مقابله با برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از دلایل برگزاری رزمایش فدائیان حریم ولایت ۱۰ به‌طور غیرمتمرکز و گسترده‌تر از قبل باشد.

اعلام علنی اختصاص بودجه به نیروی دفاعی اسرائیل برای مقابله با خطر برنامه اتمی جمهوری اسلامی ایران می‌تواند عملیات روانی دولت اسرائیل علیه رژیم جمهوری اسلامی باشد. عملیاتی که بیش از آنکه برای مقابله جدی این کشور با برنامه اتمی جمهوری اسلامی ایران باشد، در راستای ایجاد رعب و وحشت در سران رژیم جمهوری اسلامی ایران از یک سو و اعمال فشار بر مقام‌های آمریکایی به منظور تصمیم‌گیری جدی علیه برنامه اتمی جمهوری اسلامی ایران از سوی دیگر است. با وجود این، به نظر می‌رسد مقام‌های لشکری و کشوری جمهوری اسلامی ایران این تهدید را جدی گرفته و در پاسخ به آن، دست به کار برگزاری رزمایشی نمایشی به نام فدائیان حریم ولایت ۱۰ شده‌اند.