رشید بهبودف، هنرمندی با صدای افسانه ای

ترانه‌های زیبای بهبودف مانند لاله‌ها، مادر، کوچه‌ها، و ریحان، به گوش ایرانیان بسیار آشناستایندیپندنت فارسی :رشید بهبودف، هنرپیشه و خواننده‌ای است که با صدای افسانه‌ای خود شهرت جهانی یافت. او به‌تقریب ۵۰ اثر موسیقی به زبان‌های مختلف، از جمله روسی، ترکی آذربایجانی، فارسی، اردو، ارمنی و... از خود به‌جای گذاشته است.

ترانه‌های زیبایی مانند لاله‌ها، مادر، کوچه‌ها، و ریحان، به گوش ایرانیان بسیار آشناست، چراکه به‌نوعی به‌عنوان بخشی از موسیقی و ترانه‌های محلی تُرک‌های آذربایجان ایران در یاد و خاطره‌ها مانده است.
بهبودُف در دسامبر سال ۱۹۱۵ در تفلیس گرجستان متولد شد. پدرش، «مجید»، متولد شوشا است. این شهر یکی از زیباترین شهرهای قره‌باغ است که در آن زمان به دلیل «هنرستان موسیقی آذربایجان» در آن معروف بوده است. مادرش معلم زبان روسی بود که به تئاتر نیز علاقه داشت و یک گروه تئاتری را هم هدایت می‌کرد. به لطف مادرش، بهبودف به زبان روسی تسلط کامل یافت و همین امر باعث شد تا بعدها ترانه‌‌های پاپ روسی را بدون لهجه بخواند.

او  در دوران کودکی مدت‌ها به‌ دلیل خجالتی بودن، استعداد خود را از همگان پنهان می‌کرد و استعداد موسیقی و آوازخوانی، بعدها از سوی پدرش کشف شد. او پس از فارغ‌التحصیلی از دبیرستان، وارد دانشکده فنی راه‌آهن شد، اما علاقه و ذات خلاقش موجب شد تا به خواننده‌ای تبدیل شود که آثار ماندگاری به بسیاری از زبان‌ها اجرا کند.
بهبودُف در سال‌های ۱۹۳۸ تا ۱۹۴۴ در ارکستر فیلارمونیک و اُپرای ایروان مشغول به فعالیت شد. با پیشرفت در موسیقی، دعوت‌نامه ارکستر فیلارمونیک دولتی آذربایجان را دریافت کرد، و دیری نگذشت که به یکی از بزرگ‌ترین خوانندگان پاپ آذربایجان بدل شد. او تکنیک‌های آواز کلاسیک و اُپرایی را در موسیقی پاپ به کار می‌برد و این شیوه، ویژگی کم‌نظیری به سبک آوازی او بخشید.

فرهاد نشاط، فارغ‌التحصیل آکادمی موسیقی باکو، درباره رشید بهبودُف می‌گوید: «می‌دانید اسم پدرش مجید است که ایشان هم اهل قره‌باغ و از خواننده‌های مُقام هستند، اما زمان ورود رشید بهبودف به عرصه موسیقی مصادف بود با «اوزیر حاجی بی» که او هم یکی از اسطوره‌های موسیقی آذربایجان است. خلاقیت اوزیر بی، تلفیق موسیقی غرب و شرق بود. اوزیر بی‌ کسی بود که موسیقی غرب و شرق را تلفیق کرد به همین دلیل است که او اولین موزیسین شرقی است که اوپرا نوشته است. به همین دلیل  رشید بهبودف نیز باتوجه ‌به درس‌های موسیقی که خوانده بود، با خلاقیت خود عموما با خواندن وُکال و مُقام تلفیقی از این دو را به عرصه موسیقی ارائه کرد. البته صدای ماتریال رشید هم به همان سبک بود، چون صدای رشید لیریک ترور است و این نوع تن صدا به‌راحتی می‌تواند در هر نوع سبک مانور دهد، چون ظریف است. به همین دلیل صدای رشید باکیفیت است.»

بهبودف جز خوانندگی، تبحر خاصی نیز در بازیگری داشت و در دوران کودکی‌اش در چندین فیلم نقش‌آفرینی کرده بود. شهرت او از زمانی آغاز شد که نقش یک بازرگان ثروتمند را در نمایش موزیکال معروف «آرشین مال‌آلان» بازی کرد.

اولین کنسرت‌های بهبودُف در ترکیه در سال ۱۹۶۱ در آنکارا و استانبول برگزار شد. در دهه چهل شمسی او به ایران آمد و با چنگیز صادق‌اف، نوازنده پیانو، و احسان داداشف، نوازنده تار، برنامه اجرا کرد. در آن دوره شهرت این دو هنرمند در ایران به حدی زیاد بود که کنسرت دوهفته‌ای آن‌ها در ایران دو ماه طول کشید.
او در سراسر اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی به این شهرت داشت که بدون میکروفون روی صحنه می‌رود. در سال ۱۹۵۹ او به‌عنوان «هنرمند خلق اتحاد جماهیر شوروی»، و در سال ۱۹۸۰به‌عنوان «قهرمان کار سوسیالیستی» انتخاب شد.

این هنرمند نابغه در ۹ ژوئن ۱۹۸۹ در شهر مسکو در ۷۴ سالگی درگذشت. امروزه دخترش «رشیده رشید» راه پدرش را ادامه می‌دهد.

جیران، همسر رشید بهبودُف، در خاطرات خود می‌نویسد: «در زمان بستری شدن رشید در بیمارستان، صبح دکتر ناظر به من گفت که همه چیز روبه‌راه است. حال رشید خوب است و در خواب است. بعد از آن در حدود ساعات ۸ صبح شیفت پزشکان عوض شد وقتی گروه تازه آمدند، من نزد پزشکان رفتم تا از احوال همسرم جویا شوم، اما کادر پزشکان در جواب گفت مگر نمی‌دانید؟ رشید ساعت ۴:۱۰ دقیقه بامداد جان داده است. من در آن دوران تماما دم در اتاقی که رشید در آن بستری بود منتظر بودم، اما هیچ‌کس حرفی به من نزد.»

او در ادامه خاطراتش به نقل از پزشکان حاضر در بیمارستان، می‌گوید که بهبودُف به بیماری مزمنی دچار بوده است، اما آن بیماری منجر به مرگ او نشده و درگذشتش طبیعی نبوده است و ممکن است براثر تزریق دارو صورت ‌گرفته باشد. «در باکو پزشک قانونی برای بار دوم کالبدشکافی انجام داد، اما حتی یک مدرک دال بر تایید کالبدشکافی دوباره جسد یافت نشده است. آن کالبدشکافی را پزشکان محلی انجام ندادند، بلکه کارشناسان کا‌گ‌ب انجام دادند و نتیجه‌اش مشخص نیست. نه در آرشیو کارشناسان موجود است و نه اسنادش در مسکو و باکو. به ما گفتند که اسناد و مدارک را برده‌اند.»

رشید بهبودُف در سراسر زندگی صدای خود را پرورش داد و شیوه‌های جدید خوانندگی پاپ و اپرا را از خود به‌جای گذاشت؛ چنان که امروزه بسیاری از خواننده‌های آذربایجانی می‌کوشند در روش‌های خوانندگی از او تقلید کنند.

زحمات رشید بهبودُف برای موسیقی انکارناپذیر است. صدای او همیشه به‌عنوان صدای عشق، صلح و عدالت، در یادها زنده خواهد ماند.