آماده‌سازی بی‌سابقه نیروهای پدافند موشکی ارتش و سپاه به دلیل نگرانی از حمله اسرائیل

ایندیپندنت فارسی :بابک تقوایی (کارشناس نظامی و دفاعی)

صبح سه‌شنبه ۱۲ مرداد ۱۴۰۰ برابر با ۳ اوت ۲۰۲۱ در فاصله ساعت ۱۰ تا ۱۲ به وقت تهران، حریم هوایی شهر تهران به روی تمامی هواگردهای نظامی و غیرنظامی بسته شد و ۱۲ فرودگاه واقع در استان‌های البرز، تهران، سمنان، قم و قزوین هم فعالیت‌هایشان را متوقف کردند تا سامانه‌های پدافند موشکی آتش به اختیار تور ام-۱ نیروی هوافضای سپاه پاسداران به اشتباه هواپیماهای غیرنظامی را ساقط نکنند. وضع این محدودیت‌ها بخشی از تمهیدات نیروی پدافند هوایی ارتش (پداجا) و فرماندهی پدافند هوایی نیروی هوافضای سپاه (نهسا) است که برای محافظت از آسمان تهران در مراسم تنفیذ ابراهیم رئیسی انجام می‌شود.

در کنار رزمایش پدافندی در شهر تهران، شماری از  کاربران سامانه‌های پدافندی تور ام۱، اس-۳۰۰ پی‌ام‌یو-۲ و مرصاد (هاک آی ارتقا یافته) نهسا و پداجا هم برای نخستین بار در ۱۰ سال گذشته برای انهدام پهپاد، موشک کروز و موشک بالیستیک در میدان تیر موشکی پداجا در سمنان تمرین مشترک انجام می‌دهند که آن هم در جریان یک رزمایش مجزا در روز ۱۰ مرداد آغاز شده است و تا ساعت ۱۴:۳۰ روز ۱۳ مرداد ۱۴۰۰ ادامه خواهد یافت.

آماده‌سازی بی‌سابقه نیروهای پدافند موشکی ارتش و سپاه برای محافظت از حریم هوایی شهر تهران در جریان مراسم تنفیذ ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور منتخب علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در شرایطی صورت می‌گیرد که نیروی دفاعی اسرائیل برای انجام یک عملیات انتقام‌جویانه علیه یک هدف احتمالا در خاک ایران آماده می‌شود؛ عملیاتی در پاسخ به حمله پهپادی ۷ مرداد ۱۴۰۰ برابر با ۲۹ ژوییه ۲۰۲۱ منتسب به نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به نفت‌کش «ام‌تی مِرسِر استریت» (MT Mercer Street) در اجاره شرکت دریایی زودیاک با مسئولیت محدود (Zodiac Maritime Ltd) در دریای عرب شمالی که به یک سرمایه‌دار اسرائیلی تعلق داشت؛ حمله‌ای که به کشته شدن یک خدمه بریتانیایی و یک خدمه رومانیایی آن منجر شد.
یک نمونه از سامانه پدافند موشکی ارتفاع پست نیروی هوافضای سپاه پاسداران-فارس
هرگونه حمله انتقام‌جویانه اسرائیل علیه هدف یا اهدافی در تهران در روز ۱۴ مرداد می‌تواند با استفاده از پهپادهای انتحاری به پرواز درآمده در خاک ایران همراه باشد؛ پهپادهایی مشابه آنچه برای حمله به یک کارخانه ساخت تجهیزات و قطعات مربوط به سانتریفیوژهای غنی‌سازی اورانیوم در نزدیکی کرج در تاریخ ۲ تیر ۱۴۰۰ (۲۳ ژوئن ۲۰۲۱) استفاده شد.

این حملات همچنین می‌تواند با استفاده از موشک بالیستیک یا کروز انجام شود؛ موشک‌هایی که آن‌ها را می‌توان به ترتیب از خاک اسرائیل یا از زیردریایی‌های کلاس دلفین ۱ و ۲ نیروی دریایی اسرائیل در آب‌های دریای عمان شلیک کرد. به دلیل وجود چنین تهدیدهایی، خدمه سامانه‌های تور ام۱ نیروی هوافضای سپاه پاسداران برای نخستین بار در ۱۰ سال گذشته شلیک موشک واقعی به سوی انواع اهداف پرنده در منطقه سمنان را تمرین کردند.

در این گزارش به بررسی سایت‌های پدافندی و سامانه‌های آن‌ها برای تامین امنیت آسمان تهران در روز ۱۴ مرداد می‌پردازیم.
کدام فرودگاه‌ها روز ۱۴ مردادماه تعطیل خواهند شد؟
بر اساس اطلاعیه‌ شرکت فرودگاه‌های کشور و سازمان هواپیمایی کشوری، فرودگاه‌های استان‌های تهران، البرز قم و قزوین در در فاصله ساعت ۱۰ تا ۱۲ به وقت تهران سه‌شنبه ۱۲ مردادماه در جریان مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری و همچنین ۱۲:۰۰ تا ۱۴:۳۰ روز ۱۴ مرداد در جریان مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور انتخابی رهبر جمهوری اسلامی، تعطیل خواهند بود. در این راستا در شهر تهران، فرودگاه‌های مهرآباد، امام خمینی، سپهر (مورداستفاده یگان فاتحان بسیج) و همچنین پایگاه هوایی شهید آریافر هواناجا (هواپیمایی نیروی انتظامی) بسته می‌شوند.

در استان البرز، پایگاه هوایی هواناجا در مهرشهر کرج، پایگاه هوایی فتح هوانیروز (هواپیمایی نیروی زمینی) سپاه پاسداران و همچنین فرودگاه پیام تعطیل‌اند. در حالی که  در استان قزوین، پایگاه هوایی شهید امینی هوانیروز ارتش، فرودگاه خدمات ویژه و مجموعه پروازی آزادی تعطیل خواهند بود. سهم استان‌های سمنان و قم در این تعطیلی‌ها هم به ترتیب مجموعه پروازی بلندپرواز در نزدیکی شهر ایوانکی و پایگاه هوایی قیام واقع در فرودگاه کوشک نصرت در غرب دریاچه نمک حوض سلطان است.
اخلال در سامانه‌های موقعیت نمای جهانی به علت ترس از  موشک‌های کروز
بر اساس اطلاعیه‌ها، علاوه بر تعطیلی ۱۲ فرودگاه، هواپیماهایی که بر فراز استان تهران پرواز می‌کنند هم نباید ارتفاعشان از ۲۸ هزار پا کمتر باشد و کاهش ارتفاع می‌تواند به ساقط شدنشان منجر شود. بنا بر یک اطلاعیه دیگر که صبح روز دوشنبه صادر شد، به خلبانان اطلاع داده شده است که از ساعت ۰۰:۰۰ بامداد ۱۲ مرداد تا ۰۰:۰۰ ۱۵ مردادماه در طول پرواز بر فراز استان‌های قزوین، البرز، تهران و سمنان در سامانه‌های موقعیت نمای جهانی هواپیماهایشان شامل جی‌پی‌اِس (GPS) و گلوناس (GLONASS) با اخلال مواجه خواهند شد و خلبانان هواپیماها باید بی‌توجه به این سامانه‌های کمک ناوبری و با اتکا بر سامانه‌های اصلی ناوبری هواپیماهایشان چون آی‌اِن‌اِس (INS) بر فراز این مناطق (ارتفاع بالای ۲۸ هزار پا) پرواز کنند.
اطلاعیه صادر شده توسط سازمان هواپیمایی کشوری مبنی بر هشدار به خلبانان هواپیماهایی که بر فراز استان تهران تا پایان روز 14 مرداد ماه پرواز می کنند در راستای بروز اخلال در سامانه های موقعیت نمای جهانی شان شامل جی پی اس و گلوناس. (www.icao.ir)اخلال در امواج موقعیت نمای جهانی برای مقابله با موشک‌های کروز صورت می‌گیرد؛ اقدامی با هدف کاهش دقت آن‌ها به گونه‌ای که چنانچه به عنوان مثال موشکی به سمت ساختمان مجلس در تهران شلیک شد، به جای برخورد و تخریب این ساختمان به مناطق مسکونی اطراف آن بخورد تا از تخریب ساختمانی که هدف اصلی آن بوده است، جلوگیری شود. در این راستا، نیروی هوافضای سپاه پاسداران از طیف گسترده‌ای از سامانه‌های اخلال‌گر امواج موقعیت‌نماهای جهانی استفاده می‌کند که در این میان می‌توان به سامانه‌های پیشرفته جاسوسی رادیویی و اخلال‌گر سامانه‌های ارتباط رادیویی با نام آر-۳۳۰ ضِد اِچ (R-330Zh) موسوم به ژیتِل (Zhitel) اشاره کرد که می‌توانند در امواج جی‌پی‌اس و گلوناس اختلال ایجاد کنند و از زمان تحویلشان در مرداد ۱۳۹۸ تا به امروز هم با استقرار در جزیره ابوموسی توانسته‌اند سامانه‌های موقعیت نمای جهانی کشتی‌های تجاری در خلیج فارس را مختل کنند.
در روز ۱۴ مرداد، کدام سامانه‌های پدافند موشکی از مراسم تنفیذ و تحلیف محافظت می‌کنند؟
سامانه‌های پدافند موشکی محافظت‌کننده از شهر تهران و مکان‌های دولتی چون مجلس شورای اسلامی و محل اقامت علی خامنه‌ای به سه دسته برد کوتاه، متوسط و بلند تقسیم می‌شوند. شماری از این سامانه‌ها سال‌ها است که در سایت‌های دائمی پدافندی در اطراف تهران مستقرند اما برای حفاظت از شهر تهران در روز ۱۴ مرداد، سامانه‌های دیگری نیز به آن‌ها ملحق خواهند شد که مهم‌ترین آن‌ها سامانه‌های پدافندی ارتفاع پست تورام۱ نیروی هوافضای سپاه پاسداران است که عمدتا به شکل آتش به اختیار استفاده می‌شود.
عکس ماهواره‌ای ماکسار تکنولوژی (Maxar Technologies) نشانگر تجهیز سومین سایت پدافندی در شهر تهران با استفاده از سامانه اس-300پی ام یو-2 اعزامی از پایگاه هشتم شکاری تاکتیکی نیروی هوایی ارتش در اصفهان است. این سایت سوم که به نظر میرسد جهت مقابله با خطر حملات موشکی و پهپادی اسرائیل در بهشت زهرا برپا شده است موقتی است. (Google Earth)دو سایت دائمی مجهز به سامانه  پدافندی برد بلند اس-۳۰۰ پی‌ام‌یو-۲ نیروی پدافند هوایی ارتش در شهر تهران در روز 14 مرداد نقش مهمی ایفا خواهند کرد. یکی از این دو سایت در خاوران واقع در جنوب شهر تهران قرار دارد، در حالی که سایت دیگر در غرب فرودگاه مهرآباد واقع است. هر سایت چهار پرتابگر چهارتایی موشک‌ زمین به هوای 48N6E2 با برد حداکثر ۱۹۶ کیلومتر با قابلیت مقابله با گسترده زیادی از اهداف پرنده شامل موشک‌های بالیستیک دارد. همچنین تصاویر ماهواره‌ای نشان‌دهنده انتقال یک گردان سوم اس-۳۰۰ پی‌ام‌یو-۲ پداجا از اصفهان به بهشت زهرای تهران است که با هدف افزایش توانایی مقابله با حملات هوایی به شهر تهران صورت گرفته است.

در مرحله بعد، نیروی پدافند هوایی ارتش و نیروی هوافضای سپاه هر کدام با دو گردان سامانه‌های پدافندی برد متوسط از حریم هوایی تهران در ارتفاع متوسط محافظت می‌کنند. پداجا این کار را با استفاده از دو گردان سامانه مرصاد (آی-هاک ارتقا یافته) که هر کدام به سه پرتابگر سه تایی موشک‌های شاهین (اِم‌آی‌اِم-۲۳بی ارتقا یافته) مجهز و در سایت بهشت زهرا و خاوران مستقرند، انجام می‌دهد؛ در حالی که نهسا این امر مهم را با استفاده یک سایت اِچ‌کیو-۲ جِی (HQ-2J) واقع در شهر قدس (قلعه حسن‌خان) و یک سایت سامانه پدافندی سوم خرداد (مستقر در شمال شرق فرودگاه خمینی) انجام می‌دهد.

در محله نهایی محافظت از آسمان تهران، نیروی هوافضای سپاه پاسداران از دو سامانه پدافند موشکی تور اِم-۱ و حرز نهم (شهاب ثاقب ارتقا یافته) استفاده خواهد کرد. این نیرو هیچ سایت دائمی مجهز به این سامانه‌ها در استان تهران در اختیار ندارد اما در شرایط اضطراری چون روز ۱۴ مردادماه، این سامانه‌ها را به اقصی نقاط تهران و به خصوص مجاورت پایگاه‌ها و ساختمان‌های مهم و راهبردی اعزام می‌کند تا از آن‌ها در برابر اهداف پروازی در ارتفاع پست چون موشک‌های کروز محافظت کند.

دقیقا مشخص نیست نیروی دفاعی اسرائیل در واکنش به حمله نسبت داده شده به نیروی دریایی سپاه به نفتکش «ام‌تی مرسِر استریت» چه پاسخ نظامی در نظر گرفته است. این پاسخ می‌تواند حمله به ناوگروه۷۷ (پیش‌تر ۷۵) نیروی دریایی ارتش ایران در دریای مدیترانه، ترور فرماندهان نیروی دریایی سپاه یا خرابکاری در مکان‌های دولتی شهر تهران در روز تنفیذ ابراهیم رئیسی باشد. مقام‌های دولتی و نظامی رژیم جمهوری اسلامی اعلام مقام‌های اسرائیلی مبنی بر آماده‌سازی نیروهای نظامی این کشور برای گرفتن انتقام حمله سپاه به نفتکش مرسر استریت را یک تهدید بالقوه در نظر گرفته و در این راستا سامانه‌های پدافندی در اطراف شهر تهران را افزایش داده‌اند و برای مقابله با حمله احتمالی اسرائیل تدابیر شدید امنیتی اتخاذ کرده‌اند.