تلاش اسرائیلی‌های ایرانی‌تبار برای احیای روابط دوستانه تاریخی دو کشور

صدای آمریکا مایکل لیپین : به رغم تنش‌های طولانی‌مدت و عمیق میان اسرائیل و ایران، شماری از اسرائیلی‌های برجسته با تبار ایرانی ارتباط خود با مردم ایران را حفظ کرده‌اند و برای احیای روابط دوستانه تاریخی دو کشور قدرتمند خاورمیانه تلاش می‌کنند.

این اسرائیلی‌ها، اعضای تنها جامعه مهاجر فارسی‌زبان در جهان هستند که در کشوری زندگی می‌کنند که حاکمان اسلامگرای ایران، تماس شهروندان خود با آن را ممنوع کرده‌اند.

آنها در مستند «ایرانی‌های اسرائیل» صدای آمریکا که در سال ۲۰۱۷ میلادی فیلمبرداری و روز جمعه، شانزدهم ژوئیه به صورت اینترنتی منتشر شد در مورد تعامل خود با مردم ایران و امید به آشتی صحبت می‌کنند.

منشه امیر، روزنامه‌نگار باسابقه‌ای که به مدت شش دهه است از طریق رادیو و اینترنت برای مردم ایران به زبان فارسی برنامه اجرا می‌کند؛ ریتا، یکی از موفق ترین ستاره‌های موسیقی پاپ اسرائیل؛ دوریت رابینیان، نویسنده‌ای که نوشته‌هایش در مورد عاشقانه‌های زنان جوان ایرانی و یک زوج یهودی-مسلمان در سطح بین‌المللی تحسین‌برانگیز شده است؛ و دن هالوتز، که هدایت ارتش اسرائیل را طی دو عملیات چالش برانگیز دهه ۲۰۰۰ میلادی بر عهده داشت، از جمله اسرائیلی‌هایی هستند که در این مجموعه صحبت می‌کنند.

جمعیت جامعه اسرائیلی ایرانی‌تبار که این افراد اعضای آن را تشکیل می‌دهند، سیصد هزار نفر برآورد شده است. جمعیت آنها در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ آغاز شد؛ زمانی که تعداد اندکی از یهودیان ایران برای تحقق آرزوی زندگی در سرزمین مقدس یهودیان مهاجرت کردند.

ایجاد کشور اسرائیل در سال ۱۹۴۸ به عنوان سرزمین امروزی یهودیان، تعداد بیشتری از یهودیان ایرانی را به خود جلب کرد که آمار دولتی اسرائیل این رقم را در سه سال اول، ۲۱ هزار نفر تخمین زده است.

ایران از دوستان قدیمی اسرائیل محسوب می‌شد و دومین کشور با اکثریت مسلمان بود که پس از ترکیه، در سال ۱۹۵۰ استقلال اسرائیل را به رسمیت شناخت.

ایران و اسرائیل با هدف مشترکی به هم نزدیک می‌شدند و آن، مقاومت در مقابل ظهور ملی گرایان عرب مورد حمایت اتحاد جماهیر شوروی بود. هر دو کشور، از متحدان ایالات متحده آمریکا به شمار می‌آمدند.

با عمیق شدن روابط اسرائیل و ایران ، ۳۵ هزار یهودی دیگر بین سال‌های ۱۹۵۲ تا ۱۹۷۱ از ایران به اسرائیل مهاجرت کردند. در آن سالها، اسرائیل به ایران کمک کرد تا کشاورزی و نیروهای مسلح خود را توسعه دهد و ایران نیز با صادرات نفت به اسرائیل برای تأمین نیاز انرژی خود کمک کرد. البته ایران، این روابط را کمرنگ نگاه داشت و از گشایش سفارتخانه و یا مستقر کردن سفیر در اسرائیل خودداری کرد.

روابط ایران و اسرائیل پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ میلادی ، که روحانیت متخاصم با اسرائیل را روی کار آورد، از هم پاشیده شد.

در دهه ۱۹۸۰ میلادی، ایران شروع به مسلح کردن شبه نظامیان اسلامگرا مانند حزب الله لبنان و ترغیب آنها به حمله به اسرائیل کرد.

در حالی که قانون اساسی اسلامی ایران، یهودیت را به عنوان یک مذهب اقلیت به رسمیت می‌شناسد، مقامات ایران محدودیت‌هایی در زندگی یهودیان اعمال کردند. چنین سیاست‌هایی، دهها هزار یهودی دیگر را از ایران کوچاند که بیشتر آنها، به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کردند و ۸ هزار نفر نیز در دهه ۱۹۸۰ و چندین هزار نفر دیگر نیز در دهه ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ در اسرائیل مستقر شدند.

برآوردهای وزارت خارجه آمریکا در گزارش ۲۰۲۰  آزادی بین المللی مذهبی، نشان می‌دهد موج مهاجرت یهودیان، جمعیت یهودیان ایران را به حدود ۹ تا ۱۵ هزار نفر کاهش داد. بر اساس اطلاعات دانشنامه ایرانیکا، در زمان وقوع انقلاب اسلامی در ایران، حدود ۸۵ هزار یهودی در این کشور زندگی می‌کردند.

رهبران ایران در دهه‌های اخیر، به تهدیدهای کلامی خود علیه اسرائیل افزوده‌اند و خواستار نابودی آن شده‌اند. نگرانی اسرائیل نیز در پی تلاش ایران برای دستیابی به آنچه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی «برنامه سلاح هسته‌ای» توصیف کرد بالا گرفت.

اسرائیل که خود یک قدرت هسته‌ای اعلام نشده است، ایران را به پنهان‌کاری این برنامه متهم کرده و آن را تهدیدی برای موجودیت خود خوانده است که می تواند این کشور را برای دفاع از خود وادار به اقدام نظامی کند.

تهران، همواره تلاش برای ساخت بمب هسته‌ای را تحت پوشش برنامه هسته‌ای غیرنظامی انکار کرده است.

در چند سال گذشته، ایران و اسرائیل درگیر آنچه شده‌اند که برخی از ناظران از آن به عنوان «جنگ در سایه» یاد می‌کنند. اسرائیل، صدها حمله هوایی به پایگاه‌های نظامی ایران در سوریه انجام داده است و دو پهپاد ایرانی را که گفته بود وارد حریم هوایی آن کشور شده‌اند سرنگون کرده است. از طرفی، شناورهای متعلق به اسرائیل و ایران در آبهای خاورمیانه منفجر شده‌اند و هر طرف، دیگری را مقصر می‌داند. ایران، علت اصلی قطعی برق در تأسیسات نطنز در ماه آوریل را خرابکاری اسرائیلی می‌داند. همچنین، مقامات ایرانی، اسرائیل را بانی ترور دانشمند هسته‌ای خود می‌دانند و رسانه‌های غربی، ترور یکی از عوامل عالی رتبه القاعده در خاک ایران را منتسب به اسرائیل می‌دانند.  

این «جنگ در سایه»، در ماه مه زمانی که گروه شبه نظامی فلسطینی حماس با تأمین بودجه و سلاح از ایران ، هزاران موشک به اسرائیل شلیک کرد و به صدها حمله هوایی تلافی جویانه از جمله هدف قرار دادنشبه‌نظامیان، تونل‌ها و  زیرساخت‌های حماس توسط اسرائیل انجامید شدت گرفت؛ درگیری که ۱۱ روز طول کشید تا اینکه با میانجیگری مصر آتشش خاموش شد.

دولت ایران، که مدتهاست اسرائیل را به عنوان دشمن این کشور قلمداد می کند، سال گذشته نیز قانونی را امضا کرد که به موجب آن، مجازات‌های شدیدتر و حکم زندان برای ایرانیانی که در تماس «عامدانه» با اسرائیلی‌ها هستند تعیین شد.

منشه امیر، روزنامه‌نگار اسرائیلی می‌گوید او و شنوندگان مستقر در ایران که در دهه های اخیر در برنامه‌های او شرکت کرده‌اند، تلاش های تهران برای جلوگیری از گفتگو میان اسرائیلی‌ها و ایرانی‌ها را خنثی می‌کنند.

آقای امیر همچنین، دیدار شماری از ایرانیان مسلمان مستقر در غرب را از «ید و شم»، مرکز یادبود قربانیان هولوکاست میسر کرده است و به آنها در شناخت بهتر نسل کشی قرن بیستم توسط آلمان نازی و تلاش‌های رهبران ایران برای انکار و یا کمرنگ جلوه دادن این واقعه تاریخی آموزش می‌دهد.

ریتا، ستاره پاپ اسرائیلی می‌گوید استقبال از آلبوم «همه شادی‌های من»، نخستین آلبوم فارسی زبان او که در سال ۲۰۱۲ منتشر شد، به او انگیزه داد تا تبدیل شود به یک سفیر فرهنگی میان ایرانی‌هایی که از طریق اینترنت و یا از نزدیک با او ارتباط برقرار می‌کردند و از عشقشان به موسیقی او می‌گفتند.

رابینیان، نویسنده اسرائیلی می‌گوید پس از آنکه نخستین رمانش به نام «عروسهای ایرانی» بدون اطلاع خودش به فارسی ترجمه و در ایران منتشر شد، به طور غیر منتظره‌ای خواننده‌های زیادی میان ایرانیان پیدا کرد. او امیدوار است آنها آرزویش برای صلح را بشنوند.

هالوتز، رئیس پیشین ستاد مشترک ارتش اسرائیل، که در سال ۱۹۷۲ و پیش از انقلاب ایران برای یک دوره آموزش خلبانی به این کشور سفر کرده بود می‌گوید هر چند به نظر او ایجاد صلح میان اسرائیل و ایران در آینده نزدیک بعید است اما تعامل میان افراد میانه‌رو از هر دو طرف، می‌تواند آغاز خوبی برای پیشبرد این مسیر باشد.