زیردریایی بدون سرنشین بریتانیا که با هوش مصنوعی کنترل می‌شود

مراسم نامگذاری زیردریایی اچ‌ام‌اس آنسون در شهر بارو-این- فِرنس انگلستانبی بی سی :کمی بیشتر از یک ماه پیش، جدیدترین زیردریایی هسته‌ای نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا از سالن عظیم محل ساخت خود در شهر بارو-این-فِرنس انگلستان بیرون آمد، به سمت پایین اسکله رفت و وارد آب شد. اچ‌ام‌اس آنسون، یک زیردریایی از نوع تهاجمی است و۷۴۰۰ تن وزن دارد.

اما در همان روز، حدود ۴۲۰ کیلومتر آن‌طرف‌تر در شهر پلیموث از یک زیردریایی دیگر هم رونمایی شد. این زیردریایی مرموز بدون‌سرنشین هر چند با تنها ۹ تن وزن از نظر اندازه در برابر اچ‌ام‌اس آنسون حرفی برای گفتن ندارد اما احتمالا در آینده بسیار بیشتر از این زیردریایی هسته‌ای ۱/۳ میلیارد دلاری به درد ارتش بریتانیا خواهد خورد.

شرکت "ام‌سابز" در پلیموث که در ساخت زیردریایی‌های خودکار تخصص دارد، برنده قرارداد ۲/۵ میلیون پوندی وزارت دفاع بریتانیا برای ساخت و آزمایش این زیر‌دریایی بدون سرنشین بسیار بزرگ (XLUUV) شد. طبق قرارداد، این زیردریایی باید بتواند به مدت ۳ ماه در فاصله حدود ۵ هزار کیلومتری از خانه عملیات انجام دهد.

بزرگ‌ترین نوآوری در ساخت این زیردریایی، خودکار بودن آن است. به این معنا که تمامی جابجایی‌ها، حرکات و همین‌طور کارهایی که این زیردریایی انجام می‌دهد توسط هوش مصنوعی کنترل خواهد شد.

اولی تامپسون، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته رباتیک در دانشگاه پلیموث است. او همزمان برای شرکت "مرین‌ای‌آی" (MarineAI) هم کار می‌کند، مرین‌‌ای‌آی، شاخه‌‌ای از شرکت ام‌سابز است که مسئولیت ساخت سیستم هوش مصنوعی یا همان مغز این زیردریایی را برعهده دارد.

آقای تامپسون مطمئن است مشکلات و چالش‌های زیادی سر راه او و همکارانش وجود خواهد داشت. او می‌گوید: "ما می‌دانیم عده زیادی از مردم به هوش مصنوعی اعتماد ندارند. به همین دلیل با عناصری کار می‌کنیم که بتوانیم آزمایش‌شان کنیم. ما مسائل را دسته‌بندی می‌کنیم."
شرکت ام‌سابز برنده قرارداد ۲/۵ میلیون پوندی وزارت دفاع بریتانیا برای ساخت و آزمایش یک زیر دریایی بدون سرنشین بسیار بزرگ (XLUUV) شداو مشکل هوش‌مصنوعی را هم به مولفه‌های کوچک‌تر تجزیه می‌کند؛ سخت‌ترین این مولفه‌ها مدیریت ماموریت است. این که با استفاده از برنامه‌ریزی کامپیوتری، حضور یک کاپیتان تعلیم دیده را در این زیردریایی کوچک شبیه‌سازی کنی.

در چنین شرایطی ارتباط هوش مصنوعی با انسان به طور کامل قطع است، به ویژه به این دلیل که حفظ کامل سکوت رادیویی در مخفی ماندن زیردریایی‌ها نقشی حیاتی دارد. یک اصل مهم فنی در این‌جا یادگیری ماشین است. در این روش، نمونه‌هایی از نحوه صحیح انجام یک کار به برنامه هوش‌ مصنوعی نشان داده می‌شود تا این که در نهایت عملکرد درست در حافظه آن سیستم ثبت شود.

برای این منظور، شرکت مرین‌ای‌آی از ابرکامپیوتر مدل ای‌سی ۹۲۲ ساخت شرکت آی‌بی‌ام استفاده می‌کند. آقای تامپسون در مورد این ابر‌کامپیوتر می‌گوید: "مثل یک هیولاست، یکی از بزرگ‌ترین کامپیوتر‌هایی که در جنوب غربی انگلستان وجود دارد." جالب این که کل سیستم هوش مصنوعی این زیردریایی در یک تراشه ساخت شرکت انویدیا -که اغلب در صنعت بازی‌ها کامپیوتری مورد استفاده قرار می‌گیرد- خلاصه می‌شود و در جعبه‌‌ای به ضلع ۱۵ سانتی‌متری جا می‌گیرد.

آقای تامپسون می‌گوید: "ما برای ساخت آن از تراشه انویدیا استفاده کردیم چون بسیار کم مصرف است." این تراشه هم درست مثل رایانه کوچک اما قدرتمند "رزبری پای" که برای آموزش اصول اولیه برنامه‌نویسی به دانش‌آموزان مدرسه طراحی شده، انرژی بسیار کمی مصرف می‌کند و این مساله‌ای حیاتی در تضمین دوام باتری زیردریایی محسوب می‌شود.
تصویری از اچ‌ام‌اس آنسون و تعدادی زیردریایی دیگر در حال ساخت. زیردریایی‌ها در آینده این قابلیت را خواهند داشت که شناورهای خودکار با خود حمل کنند و به آب بیندازندکاملا مشخص است که فناوری باتری این پروژه برای وزارت دفاع بریتانیا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. شرکت مرین‌ای‌آی تا اینجای کار به روش‌های موجود که در فناوری‌ باتری‌های ماشین ریشه دارند،، متکی بوده اما در عین حال به این هم توجه دارد که تحقیقات در این زمینه با سرعت زیادی در حال پیشرفت هستند.

هوش مصنوعی این زیردریایی باید بتواند وظایف را اولویت‌بندی کند. این پروژه قایقی را در نظر می‌گیرد که می‌تواند برای پیدا کردن مین یا کار گذاشتن یک دستگاه پیشرفته جمع‌آوری اطلاعات به کف دریا برود یا در یک نقطه از دریا اطلاعات مربوط به نیروی دریایی دشمن را جستجو کند.

بنابراین مرین‌ای‌آی در حال طراحی و پیاده‌سازی قابلیت تصمیم‌گیری در مغز این زیر‌دریایی است. زیردریایی به کمک این قابلیت می‌داند چقدر از عمر باتری‌اش باقی مانده و با سنجیدن شرایط آب و هوایی موجود و وضعیت دریا می‌تواند هنگام رویارویی با جزر و مد شدید آب در رابطه با ادامه سفر یا بازگشت به خانه تصمیمی منطقی بگیرد.

با این حال این پروژه هنوز مسیری طولانی برای طی‌کردن پیش روی خود دارد. برای مثال، این زیردریایی چگونه می‌تواند اجسام کوچک روی سطح آب از جمله جت‌اسکی‌ها را تشخیص دهد؟

اما این‌ها مشکلات بزرگی برای کاپیتان‌های زیردریایی محسوب نمی‌شود. فرمانده رایان رمزی، در گذشته کاپیتان زیردریایی تهاجمی اچ‌ام‌اس توربولنت بوده. او دوره آموزش هدایت زیردریایی موسوم به پریشر (Perisher) را هم گذرانده است؛ دوره‌ سخت و پرفشار ۵ ماهه که نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا به منظور آماده سازی افسران خود برای هدایت زیردریایی‌ها برگزار می‌کند.
رایان رمزی کاپیتان زیردریایی تهاجمی اچ‌ام‌اس توربولنت بوده استآقای رمزی پس از ترک نیروی دریایی در حوزه هوش مصنوعی مشغول به کار شد و به همین دلیل خوب می‌داند نرم‌‌افزاهای هوشمند و غریزه انسان کجا متفاوت از یکدیگر عمل می‌کنند.

او می‌گوید‌: "هوش مصنوعی به سختی می‌تواند در مهارت‌های مربوط به تصمیم‌گیری با انسان رقابت کند. بسیاری از مهارت‌های ملوانان زیردریایی را می‌توان به هوش مصنوعی منتقل کرد اما باید این را پذیرفت که نسل اول این فناوری بی‌عیب و نقص نخواهد بود."

او تعریف می‌کند که چگونه با مطالعه و بررسی دقیق فرماندهان زیردریایی‌های ناتو که در تمرینات با آن‌ها روبرو می‌شده، آموخته که هر یک از آن‌ها حاضرند تا کجا پیش بروند: "واقعیت این است که اگر تو ندانی یک نفر در هدایت زیردریایی چگونه عمل می‌کند، پیش از این که تو زیردریایی او را پیدا کنی، او تو را پیدا خواهد کرد. نکته اینجاست که عاطفه و احساس را نمی‌توان در هوش مصنوعی بازسازی کرد."

اما مسلح شدن این زیردریایی بدون سرنشین می‌تواند مشکلاتی جدی به همراه داشته باشد. تصمیم‌گیری در رابطه با شلیک اژدر به میزان زیادی به غریزه و تجربه افسران بستگی دارد. آقای رمزی می‌گوید: "اگر این کار را به عهده یک سیستم کامپیوتری مبتنی بر قوانین بگذارید، ممکن است کنترل اوضاع از دست‌تان خارج شود. خیلی چیزها هست که باید در رابطه با میدان جنگ در زیر آب یاد بگیریم."

فرمانده رمزی معتقد است در آینده زیردریایی‌ها این قابلیت را خواهند شد که شناورهای خودکار خود را به آب بیندازند. نسل بعدی کشتی‌های جنگی روی آب هم قرار است به محفظه‌ای برای حمل و به آب انداختن شناورهای بدون سرنشین مجهز باشند.

زیردریایی‌های بدون سرنشین این قابلیت را دارند که با هواپیماهای ترابری ارتش به منطقه فرستاده شوند. با این روش هم دسترسی جهانی به این زیردریایی‌ها بیشتر می‌شود و هم باتری آن‌ها فرصتی برای استراحت پیدا می‌کند.

فرمانده رمزی معتقد است در بلند مدت چشم‌اندازی درخشان انتظار زیردریایی‌های بدون سرنشین را می‌کشد. او می‌گوید: "می‌توانیم برای هوش مصنوعی هم دوره‌ای شبیه به پریشر (دوره آموزش هدایت زیردریایی) برگزار کنیم. افراد مناسب را بیابیم، تجربیات‌ آن‌‌ها، از جمله تصمیم‌هایی که ممکن است اشتباه باشند را در یک شبیه‌ساز بازآفرینی کنیم و آن‌ را در اختیار هوش مصنوعی بگذاریم. کافی است داده‌های ۱۰ سال را در اختیارش بگذارید تا آن هم قوانین خودش را بسازد."
شرکت بوئینگ برای نیروی دریایی آمریکا زیردریایی بدون سرنشین می‌سازداین دوره مبتنی بر شبیه‌سازی از طریق کدگذاری کامپیوتری یک مزیت بزرگ دیگر هم دارد. آقای رمزی می‌گوید: "هوش مصنوعی می‌تواند بدون هیچگونه خطری قوانین خود را ارزیابی کند. نگرانی من در رابطه با زیردریایی‌های خودکار این است که اگر اشتباهی از آن‌ها سر بزند یا در آب‌های دشمن گرفتار شوند، چه تاثیرات سیاسی به دنبال خواهد داشت. "

زیردریایی آزمایشی پلیموث بر اساس یکی از طرح‌های شرکت ام‌سابز موسوم به "اس۲۰۱" (S201) ساخته شده. در آن سوی اقیانوس اطلس هم شرکت بوئینگ در آمریکا در حال ساخت مجموعه بزرگی از زیردریایی‌های بدون سرنشین است و همزمان نیروی دریایی این کشور چگونگی استفاده از این نوع شناورها را بررسی می‌کند.

ملوان‌های بازنشسته از اهمیت رفاقت نزدیک و کار تیمی در انجام ماموریت‌های خود حرف می‌زنند، و این چیزی نیست که هوش مصنوعی توانایی بازسازی‌اش را داشته باشد. اما اگر این تکنولوژی فقط قرار است دریانوردان را از شر انجام وظایف خسته‌کننده و تکراری خلاص کند،‌ نیازی به برخورداری از چنین قابلیتی ندارد.