معمای افزایش ۵ هزار نفری آمار مرگ در ایران همزمان با اعتراضات آبان ۹۸

در آبان ۹۸، معترضان در حدود یکصد شهر در ایران در تظاهرات علیه جمهوری اسلامی شرکت کردند.صدای آمریکا :پس از اعتراضات مردمی ایران در آبان ماه ۹۸، رسانه‌ها و نهاد‌های حقوق بشری، از جمله خبرگزاری رویترز و سازمان عفو بین الملل، با انتشار گزارش‌های متعددی از کشتار معترضان، آمار متفاوتی از کشته‌شدگان را ارائه کردند. یک پژوهش جدید می‌گوید مقایسه آمار رسمی ثبت مرگ و میر در ایران نشان می‌دهد میزان مرگ در آبان ۹۸ تا حدود پنج هزار مورد بیشتر از شرایط عادی بوده است.

کاوه مدنی و ماهان غفاری، پژوهشگران دانشگاه‌های ییل و آکسفورد، در تازه‌ترین تحقیق‌ خود اعداد و ارقامی را از میزان مرگ‌ومیر در آبان ۹۸ به دست آورده‌اند که با آمار قبلی اعلام شده توسط رسانه‌ها و نهاد‌های حقوق بشری متفاوت است. این دو محقق ضمن مقایسه آمار مرگ و میر در آبان ۱۳۹۸ با مهر و آذر همان سال، می‌گویند این آمار نسبت به ماه قبل از آبان ۴۲۰۱ نفر و نسبت به ماه بعد از آن ۴۹۰۲ نفر بیشتر بوده است.
ماهان غفاری،‌ محقق همه‌گیری‌شناسی و تکامل ویروس در دانشگاه آکسفورد، در همین رابطه به صدای آمریکا گفت:‌ «این پژوهش زنجیره‌ای از تحقیقات روی آمار رسمی ثبت احوال ایران است که داده‌های کلی فوت ثبت شده را به صورت فصلی گزارش می‌دهد... ‌چیزی که ما بر اساس داده‌های فصلی متوجه شدیم، همین بود که در پاییز ۹۸ و قبل از آغاز اپیدمی کرونا در کشور یک مرگ و میر اضافه و قابل ملاحظه‌ای گزارش شده است. چیزی بیش از ۷ هزار نفر که بر اساس همین بررسی روی داده‌های سازمان ثبت احوال می‌توانیم ببینیم آبان ماه سهم بیشتری را در این فوت اضافه داشته است.»

وی در ادامه با اشاره به این که به عنوان یک محقق همه‌گیری‌شناسی نمی‌تواند این آمار مرگ و میر را به طور قطعی به کشته‌شدگان اعتراضات آبان نسبت دهد، افزود: «چیزی که ما می‌توانیم تقریبا با اطمینان خیلی بالایی بگوییم این است که، این پیکی که در ماه نوامبر ۲۰۱۹ - که مصادف است با آبان ۹۸ مشاهده کردیم - را نمی‌توان با یک عامل پاتوژنیک یا یک ویروس به صورت عمده توضیح داد؛ چرا که بررسی‌های دیگری که پیش از این داشتیم نشان می‌دهند که ورود ویروس [کرونا] به کشور از اواسط دی ماه بوده است.»
به گفته این محقق همه‌گیری‌شناسی،‌ ادعا‌هایی مبنی بر تلفات آنفلوانزای فصلی در پاییز سال ۹۸ مطرح شده است. این محققان با بررسی داده‌های سازمان بهداشت جهانی از منطقه شرق دریای مدیترانه و مشخصا خاورمیانه مشاهده کرده‌اند آمار آنفلوانزای فصلی در این منطقه تنها ۲۰ درصد نسبت به سال ۹۷ رشد داشته است.

کاوه مدنی،‌ پژوهشگر محیط زیست در دانشگاه ییل، نیز در حساب توییتری خود نوشته است، مرور یافته‌ها و مقایسه‌های آماری قبلی بر مبنای داده‌های موجود فصلی، غیرعادی بودن تعداد فوت‌شدگان پاییز ۹۸ در ایران را پیش از این هم نشان داده بود.
آقای غفاری در ادامه به صدای آمریکا گفت: «قصد اصلی این پروژه تحقیقاتی بررسی مرگ و میر اضافی ناشی از کرونا بود. در واقع این شاید به نوعی یک یافته تصادفی بود که ما متوجه موارد فوت اضافه در آبان ماه و یا در پاییز شدیم.»

وی در رابطه با آمارها و داده‌های مرگ و میر در ثبت احوال ایران افزود،‌ داده‌های ماهانه که داده‌‌های بسیار با کیفیت‌تری هستند از ژانویه ۲۰۱۸ به روزرسانی نشده است و اگر این داده‌ها استخراج شود، ‌می‌توان مقایسه‌ای بهتری به صورت ماهانه انجام داد که برای این تحقیقات ارزشمند خواهد بود.

دی ماه سال ۹۸ بود که خبرگزاری رویترز از از کشته شدن حدود ۱۵۰۰ نفر در اعتراضات آبان‌ماه در ایران خبر داد و به نقل از سه منبع نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی نوشت که آیت‌الله خامنه‌ای به مقامات دولتی و امنیتی دستور داده بود برای متوقف کردن اعتراضات «هر کاری لازم است» انجام دهند.

اعتراضات آبان ۹۸ یکی از گسترده ترین اعتراض علیه جمهوری اسلامی بود که در ده‌ها شهر ایران برپا شد. این اعتراضات با سرکوب خشن و خونبار حکومت مواجه شد. به رغم ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های اعمال‌شده توسط جمهوری اسلامی، هویت برخی از کشته‌شدگان این اعتراضات به تدریج در فضای مجازی منتشر شد.