دلایل حقیقی بودن خبر دیدار شمخانی با رئیس سازمان سیا در بغداد

یورونیوز :دیدار دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران با رئیس سازمان سیای آمریکا؟ حتی کنار هم گذاشتن این کلمات هم تا چندی پیش دشوار و شاید هم خنده‌دار به نظر می‌آمد اما حالا گزارش‌های غیر رسمی از دیدار علی شمخانی و ویلیام برنز حکایت دارد.

باربارا اسلاوین، رئیس بخش ایران شورای آتلانتیک روز سه‌شنبه ۲۷ آوریل در حساب توییتری خود نوشت که ویلیام برنز، رئیس سازمان سیا چند روز پیش در بغداد پایتخت عراق با علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران دیدار کرده است.

خانم اسلاوین همچنین اضافه کرده بود که در این دیدار یک شخصیت ناشناخته سعودی نیز حضور داشته است.

اما اسلاوین نخستین و تنها کسی نبود که از این دیدار خبر داده بود. پیشتر مایکل روبین، عضو اندیشکده امریکن اینترپرایز که به جمهوری‌خواهان نزدیک است روز ۲۶ آوریل در مقاله‌ای با عنوان «چرا بیل برنز به بغداد رفته است؟» به موضوع دیدار این مقام ارشد آمریکایی با مقام‌های ایرانی پرداخته بود.
آقای روبین در مقاله خود برای موسسه امریکن اینترپرایز مدعی شده بود که دیدار برنز با مقام عالی‌رتبه ایرانی در منزل فواد حسین وزیر امور خارجه عراق انجام شده است.

سازمان سیا بلافاصله پس از انتشار مقاله روبین انجام چنین دیداری را تکذیب کرد. اما سابقه انجام مذاکرات محرمانه آقای برنز بر تردیدها در خصوص صحت این تکذیب افزود. این دیپلمات کارکشته آمریکایی که چندین دهه به عنوان نماینده آمریکا در سفارت‌خانه‌های مختلف آمریکا حضور داشته یکی از اصلی‌ترین کسانی است که در مذاکرات محرمانه آمریکا و عمان در پایان دولت محمد احمدی نژاد نقش داشت.

با این وجود بعد از توییت خانم اسلاوین، دفتر مطبوعاتی سازمان سیا بار دیگر انجام دیدار با مقام‌های ایرانی را تکذیب کرد. این در حالی است که اسلاوین می‌گوید، از صحت ادعای خود اطمینان دارد.

از سوی دیگر چندی پیش جواد ظریف در یک گفتگو اعلام کرده بود که برخی در ایران به آمریکا گرا می‌دهند که با دولت کنونی مذاکره نکند و منتظر پایان کار این دولت باشند. آقای ظریف بدون اینکه نامی از این افراد ببرد می‌افزاید: «اینکه ما سکوت می‌کنیم معنایش این نیست که متوجه نیستیم. خبر این اتفاقات به ما می‌رسد، منتهی در حال حاضر در این شان نیستم که در این رابطه صحبت کنم.»

ظریف وزیر خارجه:
بعضی دوستان به امریکا «گرا» می‌دهند که با ما بهتر می‌توانید کار کنید؛ ما که سکوت می‌کنیم، دلیل نمی‌شود که متوجه این گراها نیستیم.
می‌دانم و خبرش را بهم می‌دهند/انتخاب pic.twitter.com/Jus4Sjb75T

— Mohammad Hasan Najmi (@mhnajmi64) November 29, 2020

البته مشخص نیست منظور ظریف از این افراد «گرا دهنده» کیست و او حتی در فایل منتشر شده جنجالی هم اشاره‌ای به این موضوع نکرده است.

اما علی شمخانی که از سوی باربارا اسلاوین به عنوان نماینده ایران در نشست به رئیس سازمان سیا معرفی شده، یکی از افرادی است که در دولت دونالد ترامپ در فهرست تحریم‌های ایالات متحده قرار گرفته است.

علی شمخانی ۱۰ ژانویه ۲۰۲۰ و در پاسخ به حملات ایران به پایگاه نظامی آمریکا در عراق، در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار گرفت.

در ماه‌های اخیر گمانه‌زنی‌ها در خصوص افزایش اختلاف میان دولت حسن روحانی و علی شمخانی بالا گرفته است. هفته گذشته، عباس عراقچی در واکنش به خبرهایی که شبکه پرس تی‌وی به نقل از یک منبع آگاه در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای منتشر می‌کرد، با اشاره به اینکه نمی‌داند این منبع کیست تاکید کرده بود که این منبع حتما آگاه نیست. بعد از آن بسیاری، علی شمخانی را منبع مورد نظر معرفی کردند.
شمخانی یکی از کسانی بود که بعد از انتشار گفتگوی ظریف، موضع تندی اتخاذ کرد و تلویحا وزیر امور خارجه ایران را «نامحرم» خواند.

آقای شمخانی در حساب توییتری خود نوشته بود: «سیاست قطعی نظام در میدان و دیپلماسی حاصل از گفتگوهای اقناعی و پنهان از نگاه زهرآلود نامحرمان و دشمنان بوده و هست. دوگانه‌ای در اجرای بدون تنازل این سیاست‌ها که منبعث از اصول قطعی انقلاب اسلامی است وجود ندارد.»

با این حال خبرگزاری تسنیم ساعاتی پس از انتشار گزارش‌ها مربوط به دیدار شمخانی و رئیس سیا، به نقل از یک منبع مطلع انجام این دیدار را تکذیب کرد.

تسنیم در این گزارش خود جزئیانی بیان نکرده و تنها به بیان این نکته که «آقای شمخانی چنین دیدار و گفتگویی با مقام آمریکایی مزبور نداشته» بسنده کرد.

هرچند چنین گزارش‌هایی حتی در صورت صحت هم تا مدتی تایید نمی‌شود و طرفین به صورت رسمی انجام آن‌را تکذیب می‌کنند اما تحول تازه‌ای که می‌تواند احتمال انجام این دیدار را تقویت کند، اظهارات جدید محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی درباره ایران است.

آقای بن سلمان سه‌شنبه شب ۲۷ آوریل در یک گفتگوی تلویزیونی با شبکه العربیه برای نخستین بار عبارات مثبتی درباره ایران به کار برد. ولیعهد سعودی با اشاره به اینکه ایران همسایه عربستان است، ابراز امیدواری کرد که دو کشور بتوانند روابط خوبی با یکدیگر داشته باشند. پسر پادشاه عربستان در ادامه افزود: «مشکل ما با رفتار منفی ایران در حوزه‌هایی چون برنامه موشک بالستیک و برنامه اتمی و حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی در منطقه است که در حال کار با کشورهای منطقه و جهان در این خصوص هستیم تا بتوانیم راه‌حل‌هایی برای آن پیدا کنیم.»

ولیعهد عربستان در حالی این اظهارات را به زبان آورد که در سال ۲۰۱۷ در گفتگویی با اشاره به اینکه ایران تهدیدی برای منطقه به شمار می‌رود تهدید کرده بود، عربستان نبرد را به داخل مرزهای ایران خواهد کشاند.

در تحولی مهم اما بن‌سلمان در بخش دیگری از مصاحبه دیشب خود با العربیه تاکید کرد که ریاض خواهان رشد ایران است و نمی‌خواهد وضعیت ایران سخت‌تر شود. او همچنین اضافه کرد که دو کشور منافع متقابلی در درون مرزهای یکدیگر دارند و عربستان از بهبود مناسبات میان طرفین استقبال می‌کند.

اظهارات بن سلمان در حالی مطرح می‌شود که چندی پیش نشریه بریتانیایی فایننشال تایمز گزارش داده بود که روز ۹ آوریل دیدارهای مخفیانه‌ای میان مقام‌هایی از دو کشور ایران و عربستان انجام شده است. وزارت خارجه ایران انجام آن دیدارها را تکذیب نکرد و تنها به بیان این نکته بسنده کرده بود که تهران همواره از بهود مناسبات با ریاض استقبال می‌کند.

بر همین اساس اگر فرض انجام مذاکرات میان ایران و عربستان درست باشد، با توجه به واکنش سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، بعید است که این وزارتخانه از انجام چنین گفتگوهایی مطلع نبوده باشد.

حالا هرچند هنوز نمی‌توان با قاطعیت از انجام دیدار میان علی شمخانی و رئیس سازمان سیای آمریکا سخن گفت، اما دست‌کم شواهد و قرائن از تحول در شرایط منطقه‌ای حکایت دارد. از یکسو مذاکرات هسته‌ای ایران و کشورهای ۴+۱ و همچنین آمریکا با پیشرفت‌های خوبی همراه است، از سوی دیگر ادبیات ولیعهد سعودی در قبال ایران دچار تغییر مبنایی شده است و از سوی دیگر، نام کسی از طرف آمریکایی به میان آمده که کارنامه بلندبالایی در انجام گفتگوهای محرمانه با کشورهای مختلف و حتی دشمنان شماره یک ایالات متحده از خود به جا گذاشته است.