کتاب«شهبانو و من»؛ روایت آشنایی مورخ آمریکایی با فرح پهلوی و گردآوری گنجینه موزه هنرهای معاصر

کتاب «شهبانو و من» نوشته دانا استاین، روایت گردآوری آثار موزه هنرهای معاصر تهرانصدای آمریکا :روایت سفر یک مورخ هنری آمریکایی به ایران و مشارکت در پروژه شهبانو فرح پهلوی برای گردآوری تعدادی از ارزشمندترین آثار هنر مدرن جهان برای موزه هنرهای معاصر تهران در کتابی به نام «شهبانو و من: چگونه یک امپراتوری کهن، هنر مدرن را گردآوری، رد، و از نو کشف کرد» منتشر شده است.

دانا استاین، پیش از آنکه در دفتر مخصوص شهبانو استخدام شود، در بخش چاپ و کتابهای مصور موزه هنرهای مدرن نیویورک فعالیت می‌کرد.

 او در این کتاب، چگونگی گردآوری آثار ۳ میلیارد دلاری موزه هنرهای معاصر تهران را روایت کرده است. خانم استاین در گفتگو با صدای آمریکا در مورد چگونگی شکل‌گیری این کتاب توضیح داده است:
آغاز مأموریت پنهانی در ایران
دانا استاین، نخستین بار در ژانویه ۱۹۷۳ با کمک «بورسیه ملی هنر برای کارشناسان موزه» و برای پژوهش در مورد «هنر و معماری در نمایشگاه‌های جهانی و تأثیر فرهنگی آنها» به ایران سفر کرد.

در ماه دسامبر سال ۱۹۷۴، برای مصاحبه شغلی برای سمتی در دفتر مخصوص شهبانو به ایران دعوت شد. او می‌گوید در آغاز از او خواسته شد گزارش‌هایی در مورد رویکردش  نسبت به ایجاد مجموعه ای از «آثار روی کاغذ» تهیه کند.
دانا استاین از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۷۷ در دفتر مخصوص شهبانو فعالیت می‌کرد در نهایت پس از مبادلات مختلف با رئیس هیأت دولت و دیگران، پذیرفت تا به عنوان مشاور مشغول کار شود و از این فرصت طلایی استفاده کند.

 دانا استاین می‌گوید مأموریتش در ایران مخفیانه بود وافراد بسیار کمی می‌دانستند او چه کار می کند و یا چگونه کار می‌کند برای همین تصمیم گرفت کتابی بنویسد و پروسه گرد‌آوری گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران را ثبت کند.
نخستین برخورد با شهبانو فرح پهلوی
خانم استاین می‌گوید در ماه اوت ۱۹۷۶همراه با گروهی کوچک برای سفر با ملکه ایران به جشن هنرهای شیراز دعوت شد و برای اولین بار رسما به شهبانو معرفی‌اش کردند.
دانا استاین نخستین بار در جشن هنرهای شیراز از نزدیک با شهبانو آشنا شددانا استاین می‌گوید شهبانو از او خواست تا مجموعه غربی را با امپرسیونیسم آغاز کند و با هنرمندان برجسته‌ای چون اندی وارهول، هنری مور، مارک شاگال، سالوادور دالی، سزار، و دیگران دیدار کرد.
در کتاب چه نکاتی مطرح شده است؟
دانا استاین می‌گوید در این کتاب تلاش کرده تا خلاءهایی را که در مورد چگونگی به دست آوردن آثار موزه هنرهای معاصر تهران وجود دارد پر کند و به ابهاماتی که در این رابطه وجود دارد پاسخ دهد.

او در کتاب «شهبانو و من»، به دقت روش گردآوری آثار، چگونگی‌ ایجاد سلسله مراتب از هنرمندان مهم و تعیین ساختار یک موزه هنر مدرن را توضیح داده است.
آنری ماتیس، نقاش فرانسوی - زن ایرانی بازگشت از تاهیتی ، ۱۹۳۰- از مجموعه موزه هنرهای معاصر تهراناو می‌گوید تمرکزش در پروسه گردآوری آثار، تأکید بر کیفیت ، نادر بودن اثر و ارزش زیبایی شناختی آن بود و مسائلی چون هزینه مطرح نبود. خانم استاین توضیح می‌دهد چطور هر اثر را با توجه به جایگاه آن در چهارچوب تعیین شده و ارتباط آن با دیگر آثار مجموعه برمی‌گزید.

به گفته دانا استاین پیش از این، هیچ اطلاعاتی در مورد چگونگی آغاز مجموعه موزه هنرهای معاصر تهران منتشر نشده بود. در این کتاب، انتخاب هر اثر و ویژگی خاص آن در ارتباط با کل مجموعه شرح داده شده است.هلن فرانکن، نقاش آمریکایی – باغ ایرانی ، ۱۹۶۶ -از مجموعه موزه هنرهای معاصر تهرانخانم استاین اسنادی را از بیش از چهل سال پیش منتشر کرده است که برخی از آنها برای اولین بار در کتاب «شهبانو و من» چاپ شده‌اند.
رابطه با شهبانو پس از انقلاب ایران
هر چند دانا استاین در دوران مأموریت هنری‌اش در ایران برخورد زیادی با شهبانو نداشت، اما پس از انقلاب اسلامی در ایران، از طریق یکی از دوستانش در نیویورک با او در ارتباط قرار گرفت تا مصاحبه‌ای انجام دهد.

او می‌گوید به شدت تحت تأثیر تلاش شهبانو به نمایندگی از جامعه هنر قرار گرفت و احساس کرد این مسأله برای بسیاری از خارج از ایران جالب است. خانم استاین می‌گوید شهبانو فرح پهلوی حامی مرمت اماکن تاریخی، معماری و باغ ها بود و موزه‌های جدیدی از جمله موزه فرش، موزه هنر قاجار، موزه شیشه، موزه برنزهای لرستان، و البته موزه هنرهای معاصر تهران را  تأسیس کرد.
آثاری از گوگن، پیکاسو، وارهول و پولاک به کوشش شهبانو فرح پهلوی به مجموعه موزه هنرهای معاصر تهران افزوده شدندبه گفته دانا استاین، شهبانو از زمان تبعید مصاحبه مفصل ضبط شده‌ای انجام نداده بود و تنها بخش کوچکی از این مصاحبه، که مربوط به هنر بود، سرانجام در سال ۲۰۱۳ منتشر شد. مصاحبه کامل دانا استاین و شهبانو فرح پهلوی، تحت عنوان «بذر کاشته شده با عشق هرگز نمی‌میرد» برای اولین بار در کتاب «شهبانو و من» منتشر شده است.
نظر شهبانو فرح پهلوی در مورد کتاب «شهبانو و من»
دانا استاین می‌گوید شهبانو جلد این کتاب را بسیار پسندید. این عکس هنگام همراهی دانا استاین با شهبانو در نمایشگاهی که برای افتتاح موزه هنرهای معاصر تهران ترتیب داده بود انداخته شده است. خانم استاین می‌گوید شهبانو او را تشویق کرد تا درباره تجربه‌اش بنویسد و ​​از اینکه سرانجام اسنادی دقیق و جامع از ریشه‌ها، روش‌ها، و جدیت رویکرد گردآوری آثار هنری در ایران منتشر شده است ابراز خوشحالی کرد.
کتاب «شهبانو و من» نوشته دانا استاین، روایت گردآوری آثار موزه هنرهای معاصر تهرانموزه هنرهای معاصر تهران، که یک سال پیش از انقلاب اسلامی ایران و به همت شهبانو فرح پهلوی تأسیس شد بزرگترین مجموعه آثار هنری مدرن دنیای غرب را که خارج از اروپا و آمریکا نگهداری می‌شود در خود جای داده است؛ آثاری که ارزش آنها ۳ میلیارد دلار تخمین زده شده است. تعداد زیادی از این آثار نفیس هنوز در انبار موزه نگهداری می‌شود و به نمایش عموم در نیامده‌ است.