چشم‌چرانی یا هنر؟ نمایشگاه عکس از زنانی که پا روی پا انداخته‌اند

آقای برست این نظریه را که نمایشگاه عکس‌هایش  جنسیت‌گرا است، رد می‌کندایندیپندنت فارسی :یا او نابغه‌ای ناشناخته بود که خود را وقف هنر و مادر عزیزش کرده بود که پس از مرگ او خودکشی کرد، یا مرد مسن فاسدی بود که سال‌ها در کافه‌ها، فروشگاه‌ها و خیابان‌های پاریس می‌گشت و مخفیانه از پای زنان عکس می‌گرفت؟  

واقعیت هرچه باشد، درحال حاضر آثار او در یک نمایشگاه هنری پاریس به نمایش گذاشته شده و عایدات چشمگیری نصیب صاحب آن کرده است.

«فتیشیست – آناتومی یک اسطوره» عنوان پرطمطراقی است که به مجموعه ۷۵ عکس از زنانی داده شده که پاهای خود را روی هم انداخته‌اند.

اطلاعات چندانی از عکاس این تصاویر در دست نیست، حتی نامش را هم کسی نمی‌داند، اما تصور کلی این است که او یک کارمند دون‌پایه دولت است که جایی در پاریس، برای یک اداره مهندسی کار می‌کرده است. بی‌تردید پرکار بوده، زیرا در طول ده سال تا سال ۲۰۰۶، بیش از ۸۰۰ نگاتیو برای ظهور به عکاس‌خانه‌ها فرستاده است.

ظاهرا آپارتمان او پس از مرگش در تنهایی، از سوی ماموران شهرداری تخلیه شده بود، اما دو چمدان مملو از عکس‌هایش به نحوی در طول سال‌ها و پس از گذشتن از چند دست، به یک تاجر اشیای عتیقه رسید که او هم آن‌ها را به دوستش، «کریستیان بِرست»، فروخت.

حال «برست» بخشی از این مجموعه را در گالری‌اش به همین نام در محله پرزرق وبرق «لوُ مَری» به نمایش گذاشته است.

آقای برست این نظریه را که نمایشگاه عکس‌هایش که او «هنر خام» (آر بروت) می‌خواند، جنسیت‌گرا است و زن را به عنوان یک ابزار جنسی نشان می‌دهد، رد می‌کند.

او می‌گوید: «او (عکاس) ابدا به پاهای روی هم انداخته شده زن علاقه‌ای ندارد. کارهای او لطیف است و لذتی که از آن برده، غیرجنسی است. (این عکس‌ها) کلیشه‌های دگرجنس‌گرایانه نیست.»  

منطق بحث او این است که این هنرمند ناشناس از پاهای پر موی خود در جوراب نایلون زنانه و در حالی که اندام تناسلی‌اش را با یک کیسه پلاستیکی پوشانده نیز عکس گرفته است.

آقای برست همچنین خاطرنشان می‌کند که تصاویری نیز از «تیِری لا فروُند»، شخصیت اصلی یک سریال محبوب سال‌های ۱۹۶۰ فرانسه، برداشته که از داستان رابین‌هود الهام گرفته بود. در این عکس‌ها که از صفحه تلویزیون گرفته شده‌اند، آقای لا فروند در جوراب نایلون زنانه دیده می‌شود.

اما از موارد استثنایی گذشته، عکس‌های این مجموعه، همراه با صدها عکس دیگری که هنوز در معرض دید عموم قرار نگرفته است، پنهانی از زنان گرفته شده است. این عکس‌ها که همگی نسخه اصلی هستند، به شیوه‌ای گرفته شده‌اند که پیش از توسعه عکاسی دیجیتال، استاندارد بود.

زنانی که خبر نداشتند از آن‌ها عکس گرفته می‌شود، تقریبا همواره دامن و جوراب نایلون پوشیده‌اند. عکس آن‌ها عمدتا در کافه‌ها در حالت نشسته گرفته شده است، اما زن‌هایی هم هستند که عکسشان  در شرایط دیگر زندگی روزمره یا در حال راه رفتن در خیابان برداشته شده است.  

چهره این زن‌ها عمدتا در عکس نشان داده نشده است اما آن تعداد عکس‌هایی که از صفحه تلویزیون برداشته شده، صورت را هم نشان می‌دهد. عکاس، عکسی نیز از شارون استون در تلویزیون یا ویدیو، در حال بازی در فیلم «غریزه اصلی» و از صحنه معروفی که او پایش را روی پایش می‌اندازد، گرفته است.   

به نظر نمی‌رسد که این مرد چشم‌چران عکاس چندان بااستعدادی بوده باشد، اما کمبود استعداد هنری‌اش را با وسواس وعلاقه وافرش به این نوع عکس‌برداری جبران کرده است.

وسواس روانی او شامل جمع کردن جوراب‌های نایلون زنانه هم می‌شده است. پس از مرگش صدها جعبه جوراب‌های زنانه در آپارتمانش پیدا شد.  

اگر او امروز زنده و فعال بود، احتمالا به جرم «برداشتن تصاویر نامناسب» بدون اجازه یا آگاهی زنان، به دو سال حبس و پرداخت جریمه‌ای تا ۳۰ هزار یورو محکوم می‌شد.  

قانون «دامن کوتاه» که در سال ۲۰۱۸ از تصویب مجلس فرانسه گذشت، از کارزار جینا مارتین در بریتانیا الهام گرفته است و این عمل را جرم می‌شناسد. کارزار خانم مارتین همچنین موجب ترمیم قانون در انگلستان (بخشی از بریتانیا) و استان ولز شد.

آقای برست می‌گوید می‌داند که اگر این نمایشگاه در لندن یا نیویورک برگزار شده بود، احتمالا خشم فمینیست‌ها را برمی‌انگیخت یا اصولا اجازه نمایش نمی‌یافت.

او گفت: «شاید ما (فرانسوی‌ها) آن دیدی را که آنگلوساکسون‌ها به مسایل دارند، نداشته باشیم، اما خطرناک‌ترین چیز، سانسور تحت لوای رفتار درست و پرهیز از حساسیت‌هاست.»

مردی که روز جمعه همراه همسرش از این نمایشگاه دیدار می‌کرد، گفت که محتوای آن را زننده نیافته است.  

او در پاسخ به سؤال ایندیپندنت که از او پرسید آیا این عکس‌ها هنری است، گفت: «دلیلی برای مرزبندی در هنر نمی‌بینم.»

اما یک فعال ۲۵ساله فمینیست که از این نمایشگاه در اینترنت دیدن کرده است، می‌گوید احساسات متضادی در مورد آن دارد. ایشور اشلوم برگر، دانشجوی مطالعات جنسیتی در پاریس، می‌گوید مطرح کردن این گونه وسواس روانی که مردم چندان چیزی در مورد آن نمی‌دانند جالب است، «اما یک جنبه دیگر آن زن را تبدیل به ابزار جنسی کرده است. صورت آن‌ها را نمی‌بینید؛ تنها یک جفت پا هستند».

آقای برست می‌گوید این تصاویر در رده سنت هنری وسواس هنرمندانی چون میروشلاو تیچی، عکاس چک است.

تیچی به مدت ۲۰ سال در لباس مبدل یک بی‌خانمان در شهرش «کیوُف» هزاران عکس پنهانی از زنانی گرفت که عمدتا به آن آگاه نبودند. عکس‌های او در سال ۲۰۰۸ در یک نمایشگاه گذشته‌نگری در مرکز هنری پمپیدو در پاریس به نمایش گذاشته شد.

آقای برست نیز معتقد است عکس‌های این هنرمند ناشناس روزی در مرکز پمپیدو یا یک نهاد معتبر دیگر به نمایش گذاشته خواهد شد.

او تاکنون حدود چهل عدد از این تصاویر را به میانگین بهای ۸۰۰ یورو برای هر عکس به فروش رسانده است و صدها عکس دیگر نیز در اختیار دارد.  

حتی اگر این عکس‌ها هرگز در موزه‌های مشهور جهان به نمایش گذاشته نشود، اما حاصل کار یک کارمند تنهای دولت که احتمالا تصور می‌کرده هرگز کسی جز خودش این مجموعه را نخواهد دید، وجوه قابل ملاحظه‌ای نصیب آقای برست کرده است.  

او گفته است که شاید رابطه‌اش با این عکاس نظیر دوستی میان مکس بروُد با فرانتس کافکای نویسنده باشد. کافکا از بروُد، مدیر اجرایی آثارش، خواسته بود تا پس از مرگش کارهای منتشر نشده او را بسوزاند. بروُد با خودداری از اجرای وصیت کافکا، چندین اثر عالی ادبی را نجات داد.

آقای برست می‌گوید: «شاید دارم به او خیانت می‌کنم.