هواپیماربایی‌ها و بمب گذاری در پروازها؛ از «ارتفاع پست» تا هواپیمای خاتمی
+12
رأی دهید
-3
ایران وایر - احسان مهرابی : سپاه پاسداران می‌گوید روز جمعه یک هواپیماربایی را در مسیر اهواز به مشهد خنثی کرد و هواپیما و سرنشینان آن سالم در فرودگاه اصفهان به زمین نشستند. گزارش زیر یادآوری چند هواپیماربایی در چهار دهه اخیر در ایران است که از جمله آنها می‌توان به کشف بمب در هواپیمای حامل محمد خاتمی یا سرنوشت زندانیان پرونده موسوم به «ارتفاع پست» اشاره کرد.***
ماجرای هواپیماربایی روز جمعه کم‌وبیش شبیه به رویدادی است که فیلم «ارتفاع پست» بر اساس آن ساخته شد. خبرگزاری ایلنا به نقل از یک «مقام آگاه» گزارش داد که هواپیماربایان «هیچ بمبی نداشتند» و «به دور کمر خود چوب بسته بودند.»
بر اساس این گزارش، این خانواده چهار نفره در هواپیما «با یک مهماندار وارد تنش و بحث می‌شوند و با جدی تر شدن دعوا، مدعی می‌شوند که حامل بمب هستند و هواپیما بمب‌گذاری شده است.»
همچنین گفته شده که بعد از دستگیری مشخص شد که «هواپیماربا به همراه همسر و دو پسرش سوار هواپیما شده بود و هیچ سوء سابقه‌ای نیز نداشته است.»
پیش از این نیز مبدأ برخی پروازها که در آنها هواپیماربایی یا کشف بمب روی داد نیز فرودگاه اهواز بود و برخی این فرودگاه را رکورددار در این زمینه خوانده‌اند. با این حال هواپیماربایی‌ها در چهار دهه اخیر در ایران منحصر به فرودگاه اهواز یا حتی داخل ایران نبوده است.
هواپیماربایی در پرواز ایران به سوریه
۱۰ سال پیش از ماجرای روز جمعه، یک هواپیمای ایران در مسیر سوریه ربوده شد اما خبری درباره آن منتشر نشد. با این حال زندانیان بند ۳۵۰ زندان اوین بعدها رضا عزیزی، عامل این هواپیماربایی، را در زندان دیدند.
عزیزی به هم‌بندی‌هایش شرح داده بود که در آن پرواز هیچ اسلحه‌ای نداشته اما ادعا کرده بود که دوستانش در هواپیما ماده منفجره دارند.
به گفته او، هواپیما مدتی در آسمان سوریه چرخید و بعد از آنکه یگان پرواز متوجه جعلی بودن ادعای او شد، وی را غافلگیر و بازداشتش کرد. عزیزی در نهایت به دو سال زندان محکوم شد.
بمب گذاری در هواپیمای حامل خاتمیسال ۸۸ و در اوج رقابت های انتخابات ریاست جمهوری رسانه‌ها گزارشی درباره بمب‌گذاری در هواپیمای حامل محمد خاتمی، رئیس جمهور پیشین، منتشر کردند.
وبسایت «جهان نیوز» ۱۶ خرداد آن سال خبر داد که خاتمی پس از سخنرانی‌اش در اهواز، دو ساعت زودتر از زمان پرواز به فرودگاه رسید و به همین دلیل با یک پرواز دیگر به تهران رفت.
به نوشته جهان‌نیوز، در آن پرواز دیگر که قرار بود حامل خاتمی باشد، ماموران حفاظت پرواز «با خبر یکی از مسافرین که بعدا بازداشت شد متوجه وجود بمب در هواپیما می‌شوند. بلافاصله هواپیما با حداکثر سرعت به فرودگاه اهواز بازگشت» و «سه دقیقه مانده به انفجار بمب، هواپیما خود را به زمین کوبید» و یکی از ماموران بمب را به بیرون پرتاب کرد و بمب بیرون از هواپیما منفجر شد.
بعد از انتشار این گزارش، رسانه‌های نزدیک به خاتمی تایید کردند که ماجرا مربوط به روز یکشنبه ۹ خرداد بوده است.
با اینکه جهان‌نیوز مدعی بازداشت یک نفر در رابطه شده بود، سال ۹۶ صفرعلی موسوی، فرمانده سپاه حفاظت هواپیمایی، درباره آن ماجرا گفت که «مسافرین بازرسی شدند ولی مشخص نشد کار چه کسی بوده است. این بمب دست‌ساز بود و تایمر داشت و وقتی هواپیما را بازرسی کردیم متوجه وجود آن شدیم.»
محمد شریعتی دهاقان، مشاور محمد خاتمی، نیز گفت که پیش از این حادثه فردی که خود را خبرنگار معرفی کرده بود در تماس با فرودگاه اهواز سوال‌هایی درباره ساعت پرواز خاتمی پرسیده بود اما اطلاعاتی به او داده نشد.
او با تاکید بر اینکه جابه‌جایی پرواز پرواز کاملا تصادفی بود گفت اطلاعات مربوط به آن تماس تلفنی مشکوک نیز بعد از انتشار خبر بمب‌گذاری به دست نزدیکان خاتمی رسید.
پس از آن برخی از رسانه‌های اصولگرا هدف از این بمب‌گذاری را «کشته‌سازی» خواندند و برخی نیز آن را به سازمان مجاهدین خلق نسبت دادند. در فیلم «قلاده‌های طلا» که علیه معترضان سال ۸۸ ساخته شد نیز این موضوع مطرح شد. با این حال نهادهای امنیتی هنوز گزارشی درباره این ماجرا ارائه نکرده‌اند.
خالد حردانی و ارتفاع پستخانواده حردانی ۲۳ آذر ۷۹ سعی کردند هواپیمای اهواز - بندرعباس را در میانه مسیر بربایند اما موفق نشدند.
خالد حردانی، فرهنگ پورمنصوری و شهرام پورمنصوری، عاملان اصلی این هواپیماربایی، ابتدا به اعدام محکوم شدند اما این احکام در نهایت به زندان‌های طولانی‌مدت تبدیل شد. رسول حردانی، برادر خالد، نیز که در آن زمان کمتر از ۱۸ سال داشت به زندان طولانی‌مدت محکوم شد.ابراهیم حاتمی‌کیا در دادگاه این پرونده شرکت کرد و پس از آن فیلم «ارتفاع پست» را ساخت.
هواپیماربایی‌ها در دهه ۶۰در دهه ۱۳۶۰ موارد متعددی از هواپیماربایی رخ داد و با بالا رفتن تعداد آنها، سرانجام از سال ۶۳ نیروهای سپاه پاسداران با لباس شخصی در پروازها حضور یافتند.
چند سال پیش محمدحسن کاظمی، جانشین فرماندهی حفاظت سپاه پاسداران، گفت از دهه شصت به بعد ۱۳۰ مورد تلاش برای هواپیماربایی رخ داد که ۳۶ مورد آن در هوا بود. به گفته او، ۲۶ مورد هواپیماربایی منجر به درگیری و ۱۳ مورد منجر به کشتن هواپیماربا شد.
اکثر هواپیماربایی‌ها در دهه ۶۰ به اعضای سازمان مجاهدین خلق منتسب شد و این هواپیماها به فرانسه، عراق، اسرائیل و برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس برده شدند.
علی باقری، فرمانده حفاظت سپاه پاسداران، در سال ۹۳ گفته بود پس از چندین هواپیماربایی در دهه شصت سرانجام آیت‌الله خمینی، رهبر جمهوری اسلامی، در پاسخ به نامه محسن رضایی، فرمانده سپاه پاسداران، دستور تشکیل «سپاه حفاظت هواپیمایی» را صادر کرد و از آن تاریخ مسئولیت تامین امنیت پروازها به عهده سپاه پاسداران است.
باقری همچنین گفت که در سال ۶۷ «نخست وزیر وقت» درخواست خروج سپاه از فرودگاه‌ها را کرد اما با مخالفت آیت‌الله خمینی مواجه شد. نخست وزیر جمهوری اسلامی در آن زمان میرحسین موسوی بود.
همچنین صفرعلی موسوی، فرمانده سپاه حفاظت هواپیمایی، گفته که حفاظت از تعدادی از هواپیماها بر عهده ارتش است.
بجز وقوع هواپیماربایی در پروازهای مسافری، برخی هواپیماهای کوچک وابسته به نهادهای دولتی در ایران نیز ربوده شده‌اند. از جمله در یکی از این موارد، در سال ۷۱ علیرضا کرمی خیرآبادی یک هواپیمای فوکر شرکت نفت را ربود و به عراق برد. کرمی ابتدا در عراق بازداشت و بعد تحویل اردن داده شد اما اردن نیز سال ۷۸ او را به ایران تحویل داد. او در ایران به حبس ابد محکوم شد و سال ۹۲ درگذشت.
هواپیماربایی قبل از انقلاباعضای سازمان مجاهدین خلق ۳۱ خرداد ۱۳۴۹ یک هواپیمای ایرانی را از دبی ربودند و به بغداد بردند.
محسن نجات حسینی، عضو سابق سازمان مجاهدین خلق، در کتاب «بر فراز خلیج فارس» ماجرای این هواپیماربایی را روایت کرده است.
در آن سال دو هواپیماربایی دیگر نیز رخ داد.
هواپیماربایی و انیس نقاشپس از مرگ انیس نقاش ماجرای تلاش او برای ترور شاپور بختیار بار دیگر مطرح شد؛ اما باید یادآور شد که دوستان او برای آزادی‌اش از فرانسه دست به یک هواپیماربایی زدند.
محسن رفیق‌دوست، وزیر سابق سپاه پاسداران، در این باره گفته است: «چریک‌های لبنانی که دوستان ابومازن (انیس نقاش) بودند در یک رشته عملیات، به سفارتخانه فرانسه حمله کردند و همچنین یک هواپیمای فرانسوی را نیز ربودند.»