رواج تریاک و ماری‌جوانا در تمدن‌های باستانی خاورمیانه: این مواد به چه درد می‌خورده است؟

 شخصیت سمت راست کوکنار به دست دارد - حجاری کاخ "سارگون"رادیو فرانسه :کشف بقایای ماده مؤثر حشیش طی حفاری‌های تل عَراد در اسرائیل، بار دیگر موضوع استفاده بسیار دیرینه از مواد روان‌گردان و مخدر را در تمدن‌های باستانی خاورمیانه مطرح کرده است. البته رواج مشتقات شاهدانه‌ای و افیونی در گذشته بسیار دور امری قطعی است اما پرسش‌های جدید کارشناسان بیشتر بر محور نوع کاربرد این مواد شکل گرفته است: کاربردهای طبی، آیینی و یا صرفاً تفریحی؟

ژان پیر فیلیو مورخ و عربی‌دان فرانسوی که آثار متعددی به ویژه در باره اسلام‌گرایی و تاریخ معاصر خاورمیانه دارد، در مقاله‌ای که در سایت روزنامه لوموند منتشر شده، نتایج برخی از آخرین پژوهش‌ها را در زمینه مصرف حشیش (و مشتقات گیاه شاهدانه) و تریاک در خاورمیانه باستانی نقل می‌کند.

تل عَراد که در صحرای نگب (النقب)، در جنوب اسرائیل قرار گرفته، ویرانه‌های عبادتگاه کوچکی را در بر داشت که دارای دو سکو بود. قطعات این معبد بیش از پنجاه سال قبل به موزه اسرائیل در بیت‌المقدس انتقال یافت. به احتمال زیاد، مراسم نیایش در حدود ۲٨٠٠ قبل، در مقابل این سکوها انجام می‌گرفته است. باستانشناسان اسرائیلی که تحقیقات خود را در محل موزه ادامه می‌دهند، به تازگی روی یکی از سکوها رد مواد مؤثر حشیش و ماری جوانا را یافته‌اند (ماده THC و همچنین CBD یا کانابیدی‌ئول). همچنین آثار چربی حیوانی، روغن‌های معطر و عود روی سکوها مشاهده شده که احتمالاً  سوزانده شده بوده است.
تریاک در آشپزخانه؟
این نخستین بار نیست که شواهد قطعی دال بر استفاده از مواد شاهدانه‌ای و همچنین تریاک در خاورمیانه کشف می‌شود. "تل مردیخ" واقع در محلی به اسم اِبلا، در پنجاه کیلومتری شهر حلب، از سال‌ها قبل مورد توجه باستان‌شناسان بوده است. تمدن این منطقه به ۴۳٠٠ سال قبل باز می‌گردد. یکی از کشفیات قابل توجه در تل مردیخ، کاخ حکومتی و آشپزخانه آنست. آثاری از انواع محصولات و گیاه‌های درمانی و خوراکی، از جمله تریاک و خشخاش در این محل پیدا شده. هرچند کارشناسان هنوز به درستی نمی‌دانند که کاربرد تریاک در آشپزخانه چه بوده است.

اما به هرحال اسناد تاریخی بسیار قدیمی، کاربرد طبی تریاک و خواص ضد درد و آرام‌بخش آن را به تفصیل شرح داده‌اند. پاپیروس معروف به "اِبِرز" (Ebers، نام صاحب آلمانی این پاپیروس بود) که حدود ۳۵٠٠ سال قبل در تبای (مصر) نوشته شده، از جمله شرح می‌دهد که تریاک برای آرام کردن گریه‌های شدید اطفال به کار می‌آید. (این عادت هنوز هم در برخی نقاط ایران رایج است). در مصر باستان و همچنین در سوریه (شام)، بقایای خمره‌های ساخت قبرس بارها کشف شده که زمانی حاوی تریاک بوده است. نوع نگهداری و جنس خمره‌ها حاکی از ارزش زیاد کالا در دوران باستان است.

در حجاری‌های معروف کاخ "سارگون" (متعلق به قرن هشتم قبل از میلاد) که سالها قبل از عراق به موزه لوور پاریس منتقل شد، صحنه‌هایی از مراسم دربار و شخصیت‌هایی دیده می‌شوند که شاخه‌ها یا میوه‌‌هایی در دست دارند. در ابتدا کارشناسان، این میوه‌ها را انار تصور می‌کردند، اما مطالعات بعدی ثابت کرد که هدیه شرکت‌کنندگان در مراسم دربار چیزی جز کوکنار نیست. امروزه موارد مشابهی در حجاری‌های موجود در موزه‌های لندن و بروکسل پیدا شده که رواج کوکنار را به عنوان یک ارمغان پرارزش ثابت می‌کند.
بخور ماری‌جوانا
اما کارشناسان تمدن‌های بین‌النهرینی می‌گویند که در هیچیک از الواح به دست آمده (به خط میخی) واژه‌ای معادل تریاک نیافته‌اند. برخی دیگر گوشزد می‌کنند که عبارت "گیاه شادی" در بسیاری از اسناد سومری مشاهده می‌شود. اما آیا "گیاه شادی" به خشخاش و مشتقات آن نظر دارد و یا  به گیاه‌های شاهدانه‌ای؟

هرچه هست، روشن است که فنون استخراج شیره تریاک از کوکنار تقریباً در تمامی خاورمیانه به خوبی شناخته شده بوده است. ولی بیشتر پرسش‌های کنونی باستان‌شناسان به نحوه استفاده این نوع مواد مربوط است: کاربرد آیینی و مذهبی یا طبی؟ مصرف در آشپزخانه و یا حتی به صرف تفریح؟

تردیدی نیست که در مصر باستان، مواد مؤثر شاهدانه‌ای برای درمان انواع التهاب و حتی تسکین دردهای ماهانه زنان به کار می‌رفته است. اما استفاده از این نوع مواد صرفاً برای ایجاد تأثیرات روان‌گردان حداقل در یک مورد ثابت شده است: هرودوت مورخ یونانی هنگامی که از قوم هند و اروپایی سکاها سخن می‌گوید، به رواج بخور شاهدانه (کانابیس)، فقط به عنوان تفریح و خوش‌گذرانی، اشاره می‌کند. در زبان یونانی، واژه "کانابیس" (Kannavis) از کلمه Scythes  ریشه گرفته که همان سکاها هستند.

اهمیت کشفیات تازه در تل عراد نیز در نوع کاربرد مواد شاهدانه‌ای نهفته است. باستانشناسان اسرائیلی اینک با این پرسش مواجهند که انگیزه و علت سوزاندن مواد روان‌گردان در یک عبادتگاه چه بوده است؟
+18
رأی دهید
-2

  • قدیمی ترین ها
  • جدیدترین ها
  • بهترین ها
  • بدترین ها
  • دیدگاه خوانندگان
    ۳۹
    redsky95 - تورنتو، کانادا
    من خودم مقاله یکی از استادای معروفو خوندم. تریاک اولین بار تو یونان میزنه بیرون. حالا تغییر اب و هوایی و جهش بوده رو کاری ندارم. بعدم این تریاک و گیاهش منتقل میشه مثلا به کشورای اطراف. اسراییل لبنان اردن عربستان امروزی. عربستان مثلا همه جاش صحرا نیست. تو عربستان تو مناطق حاصل خیزش کشت میشده. بعد ممد مصرف میکرده.
    12
    10
    دوشنبه ۱۱ اسفند ۱۳۹۹ - ۰۷:۲۰
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۳۹
    redsky95 - تورنتو، کانادا
    و بخوام ساده تر بگم اینکه اولین پیامبری که سلسله هایی رو بنا کرد یعنی ابراهیم ، تریاک میزده. بعدیهام تریاک میزدن. موسی تریاک میزد. عیسی که معروفه تو کوچه خیابون میخوابید همیشه میخندید شاد بود. بارها به سرش میزد کارای عجیب میکرد. مثلا یهو میگه پیاده بریم فلان شهر اونم از صحرا. خب معلومه تریاک میزده. ممد هم تریاکی بود. حالا این چهارتا از تریاکیای معروفه. هرکدوم یه دوره ایی زندگی میکردن. بین دوره های این چهارتا حداقل ۵ هزار پیامبر دیگه اومده. همشونم تو همین محدوده ایی که امروز بین سوریه تا عربستان واقعه. تو تحقیق میگفت این منطقه در قدیم بیشترین تریاک رو کاشت میکردن و مصرف میکردن. عجیب نیست همه ی اون ۱۲۴ هزار پیامبر دقیقا تو همین منطقه متولد شدن رشد کردن بزرگ شدن. خب تریاک من نکشیدم اما هرکی کشیده چرت میگه. یه چیزایی میگه ادم تعجب میکنه. از اینور به اونور میشه. افکارشو راحت به زبون میاره. این مناطق هم که تریاک پر بوده و مصرفشم عادی. مثل اینه شما قهوه بخوری. اکثرا زندگی سخت داشتن نیاز به این خنده و راحتی داشتن. معمولا عصر تریاک میزدن. عصر مهمه. وقتی شب میشد اکثرا شروع میکردن
    12
    12
    دوشنبه ۱۱ اسفند ۱۳۹۹ - ۰۷:۲۷
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۳۹
    redsky95 - تورنتو، کانادا
    و چرا گفتم شب و عصر؟ چون زندگی سخت بوده مردم از سر کار برمیگشتن جایی اطراق میکردن. قبل خواب تریاکو میکشیدن. اما دود نمیکردن. معمولا به صورت غذا میخوردن. چون اینطوری به اصطلاح تریاکی نمیشدن. دود بکنی ترکیده میشی. حتی نمیتونی بلند شی. اما مردم اون موقع به اصطلاح با چایی میخوردن. انرژی میگرفتن. شب هم رویا و عشق و حال. روز بعد با انرژی کامل میرفتن سر کار یا راهشون رو ادامه میدادن. دقت کنین .....همیشه شبا بهش الهام میشد. اکثر الهاماتش شب بود. روز بعد میومد پایین از کوه به .....میگفت نتایج تریاکو. دقت کنین همون موقعا هم مردم مخالفت میکردن میگفتن تریاک زده. این حرفا نتیجه خوابیدن بعد تریاکه. تو اسناد و مطالب قدیمی گفتن تریاک. اما تو ایران گفتن خوابیدن و رویا و دیوانگی. اما اسناد قدیمی مردم به .....میگن تریاک زدی خواب دیدی.
    9
    4
    دوشنبه ۱۱ اسفند ۱۳۹۹ - ۰۷:۳۲
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۴۰
    megaman - نیویورک، ایالات متحده امریکا
    تمام مواد مخدر سم هستند اکثر حشرات حتی نزدیکشون نمیشوند حتی قهوه دارای کافیین هست . جالب بدانید ریشه تمام قرص های افسردگی به مواد مخدر که باز جذب هرمونهای سروتونین دوپامین اندروفین میشه و افسردگی مشکل 90% بیماریها . نتیجه گیری اسفاده درست از گیاهان بدون شک باعث بهبود زندگی میشه در دوره جدید قرص قرص قرص جای این مواد گرفته قرص هم اگر نامتعادل مصرف بشع باعث اعتیاد میشه و غیرههههه
    3
    10
    دوشنبه ۱۱ اسفند ۱۳۹۹ - ۰۷:۵۵
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۱۰۳
    یویوماما - خاش، ایران
    [::redsky95 - تورنتو، کانادا::]. فکر کنم این هم حل شدن یک قسمت دیگر این پازل است.
    2
    3
    دوشنبه ۱۱ اسفند ۱۳۹۹ - ۰۸:۴۲
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۳۹
    redsky95 - تورنتو، کانادا
    [::یویوماما - خاش، ایران::]. اتفاقا این نظریه قدیمیه. و اثبات شدس. اما خب خیلیا حرفشو نمیزنن وگرنه یکی با شمشیر میاد و گردنشو میبره. تریاک مثلا مثل ادامس یا ابجو یا نوشیدنی بوده. خستگیشون رو رفع میکرده. چون دود نمیکردن. با غذا یا همونطوری میخوردن. و تو یه جریان اثبات شده و مورد قبول چه شیعه و چه سنی اومده که مردم مکه که از چرت گوییهای ممد به سر اومده بودن میخواستن ممد رو بکشن. ممد با ابوبکر فرار میکنه میرن به طرف جنوب مکه. و جنوب مکه سرسبزه. کوهستانیه. صحرا نیست. مردم مکه سر میرسن. اینا میرن داخل یه غار تو همین منطقه ی خوش اب و هوا. خوش اب و هواست پس عنکوبت هم داره. ورودی غار تار عنکوبت بافته شده. ممد و ابوبکر این تار رو کنار میزنن میرن داخل. بعد عنکبوتا میبینن عه تارهاشون رو خراب کردن شروع میکنن به بافتن دوباره ی تار. مثل روز اول میشه. مردم مکه میرسن میبینن میگن ممد و ابوبکر داخل غار نیستن تار عنکبوت ورودی غار رو پوشیده. پس میرن مردم مکه. بعد داخل غار عقرب هم بوده. پای ممدو نیش میزنه. ابوبکر اونجا تریاکو در میاره میده به ممد تا درد نکشه بهم با دهنش زهر رو در میاره
    0
    1
    ‌سه شنبه ۱۲ اسفند ۱۳۹۹ - ۱۰:۵۵
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۳۹
    redsky95 - تورنتو، کانادا
    بعدم تریاکو روی جای نیش ممد میزاره. این قضیه رو کل مسلمونا قبول دارن.
    0
    0
    ‌سه شنبه ۱۲ اسفند ۱۳۹۹ - ۱۰:۵۵
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۳۹
    redsky95 - تورنتو، کانادا
    اها یادم رفت بنویسم. شما به ارکان اسلام نگاه کنی همش کپی هست. یه تمپل یا معبد هندی رفتم تورنتو حتما باید اول دستاتو بشوری. بعدم پاهاتو بشوری تا بتونی داخل بشی. ممد تاجر بوده اینور اونور میرفته. فکر کنم ۲۵ سالی بود اینور اونور میره. وقتی ۴۰ سالش میشه این چیزا رو باهم مخلوط میکنه میگه خدا بهم گفته. ۴۰ سال اون موقع یعنی سن بالا. یعنی طرف کلی دنیا دیده هست. ۴۰ سالگی اون موقع مثل ۷۰ سالگی امروز میمونه. ممد اینور اونور رفت دید تجربه کرد همه رو مخلوط کرد نتیجه شو به اسم اسلام داد بیرون. و دقت کنین ۶۴۰ میلادی تقریبا سالهایی بوده که امپراطوری روم به نحوی اشفته میشه. ساسانیها تقریبا دچار چندستگی بودن راه ابریشم و چین و هند هم حکومتها درگیر جنگ میشن. اصلا اون ۱۰ سال اون موقع جنگهای بیزانتینها با ساسانیها باعث میشن مثلا یه قسمتایی از چین و مغولستان امروزی به حمایت بیزانتینها یا همون رومها در بیان و هند هم چون هم مرز با ما بوده و مرز کشور کل پاکستان رو در بر میگرفته هند هم یکم شلوغ میشه. یه عده میگن از رومیها حمایت کنیم یه عده میگن نه حمایت نکنیم. هند یه جوری بهم میریزه
    0
    0
    ‌سه شنبه ۱۲ اسفند ۱۳۹۹ - ۲۰:۱۹
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۳۹
    redsky95 - تورنتو، کانادا
    حالا دلیلش چیه؟ طی این ده سال تجارت اشفته میشه. خیلیا بیکار میشن. مثلا اروپا کمبود کالا میاد. کمبود ادویه. خیلی کمبود میاد. خب چه ربطی داشت؟ ممد بیکار میشه. دقیقا طی این ۱۰ سال اشفتگی تو هند چین راه ابریشم ایران روم هست که ممد بیکار میشه مکه میمونه دیگه نمیره جنس بیاره. خیلیا بیکار میشن. فقط ممد نبوده. بعدم میره غار و به چوپانی مشغول میشه. بعدم این تجربیات رو به صورت یه دین در میاره و چون یکتا پرست بوده یعنی به خدا معتقد بوده میگه الهام های خدا هست. و در چه شرائطی شخصی مثل ممد ادعای پیامبری میکنه؟ در شرائطی که از نظر روحی و فکری دنیای اون زمانو گشته. دینها رو دیده. تجربه کرده. افکارش باز شده. تجربه دیده شده. چنین شخصی دیگه از خدا نمیترسه به اصطلاح. میتونه راحت نقد کنه. انتقاد کنه. میبینه دینش (مسیحیت یا یهودیت) مشکلاتو حل نمیکنه. جامعه اشفته هست با این دین ها. و چون همه دینها رو دیده افکارش به نظر من به بیخدایی تمایل پیدا میکنه. میگه خدا نیست. برا همین به راحتی میتونه دین رو بسازه. به راحتی ادعا کنه. به راحتی ادعای پیامبری کنه. و هرچی که میگه رو بگه خدا گفته.
    0
    0
    ‌سه شنبه ۱۲ اسفند ۱۳۹۹ - ۲۰:۲۴
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۳۹
    redsky95 - تورنتو، کانادا
    کل ماجرای ممد تریاکی همینه.
    1
    0
    ‌سه شنبه ۱۲ اسفند ۱۳۹۹ - ۲۰:۲۴
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    ۱۰۳
    یویوماما - خاش، ایران
    [::redsky95 - تورنتو، کانادا::]. چند وقت پیش هم منم اینو اینجا به شکل دیگه ای نوشته بودم:[خود پیغمبر هم به حرفهای خودش اعتقاد نداشت حتی فکر نکنم به الله هم اعتقاد داشت.مگه میشه ادمی به زرنگی پیغمبر به اراجیف ساختگی خودش که فقط برای بدست گرفتن قدرت و ثروت برای امت بی سوادش می گفت باور داشته باشد خودش سواد را از شوگر مامی خدیجه یاد گرفته بود.و غار حرا و اقره اقره همش حقه بود و لا الا اعتقادش بود و یک الله هم بهش اضافه کرد برای خر کردن امت و هر کس نه میگفت گردن میزد .اینو میگن بهترین رهبر کلت تاریخ ........ ‌پنجشنبه ۶ آذر ۱۳۹۹ - ۰۹:۱۶]
    1
    0
    ‌سه شنبه ۱۲ اسفند ۱۳۹۹ - ۲۱:۱۴
    پاسخ شما چیست؟
    0%
    ارسال پاسخ
    نظر شما چیست؟
    جهت درج دیدگاه خود می بایست در سایت عضو شده و لوگین نمایید.