وسایل پیشگیری از بارداری برای عشایر ممنوع، برای بلوچ‌ها آزاد است

ممنوعیت ارائه هرگونه وسایل پیشگیری از بارداری به عشایر خبری است که در روزهای اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.
***

«در منطقه‌‌ای که من طرح می‌گذرانم، کمبود وسایل ساده و اولیه پیشگیری از بارداری مثل قرص ضد بارداری به‌طور محسوس مشهود است. اینکه در شهر‌های دیگر چه اتفاقی می‌افتد را دقیق نمی‌دانم.» این‌ها بخشی از صحبت‌های «پروانه» پزشک متخصص زنان است که دوران طرح خود را در یکی از مراکز بهداشت استان اردبیل می‌گذراند: «چند وقتی است که دانشگاه در دادن کاندوم و قرص ضد بارداری اهمال می‌کند. ما هم کمبود وسایل پیشگیری از بارداری داریم و نمی‌توانیم تمام خانه‌های بهداشت را تامین کنیم.» پروانه تاکید می‌کند که زنان روستایی و عشایر به داروخانه دسترسی ندارند و داروهای موردنیازشان را از خانه‌های بهداشت و از طریق بهورزان روستا دریافت می‌کنند. وقتی مرکز بهداشت، دارو را از دانشگاه علوم‌پزشکی دریافت نکند، نمی‌تواند داروهای موردنیاز خانه‌های بهداشت را هم تامین کند.»

او خبر بخشنامه ممنوعیت ارائه وسایل پیشگیری از بارداری در مناطق عشایری را خوانده است؛ اما می‌گوید خودشان هنوز چنین بخشنامه‌ای دریافت نکرده‌اند. با این حال بعد از آخرین حرفهای آقای خامنه‌ای درباره افزایش جمعیت که مربوط به تابستان امسال می‌شود، تعداد قرص‌ها و آمپول‌هایی که برای پیشگیری از بارداری به‌وفور در اختیار مرکز بهداشت قرار می‌گرفت، به شکل قابل‌ملاحظه‌ای کاهش یافت.

اشاره پروانه به صحبت‌های علی خامنه‌ای در روز ۲۲ تیر ۱۳۹۹ است که در ارتباط تصویری با نمایندگان یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی مطرح شد. خامنه‌ای در بخشی از این دیدار تصویری گفت: «در مقوله‌ مسائل اجتماعی و غیره، مسئله‌ فرزندآوری و مسئله‌ نسل بسیار مهم است؛ این موضوعی است که بنده بارها در این چند سال اخیر تکیه کرده‌ام و تأکید کرده‌ام، [ولی] متاسفانه حالا که انسان نتایج را نگاه می‌کند، معلوم می‌شود که خیلی این تأکیدها تأثیر زیادی نداشته. این‌ها احتیاج دارد به قانون، احتیاج دارد به دنبال‌گیری جدی دستگاه‌های اجرایی و بایستی به‌جِد مسئله‌ فرزندآوری را مهم دانست و از پیری جمعیت ترسید. حالا خارجی‌ها را کار نداریم؛ دشمن، دشمن است؛ اما بعضی کج‌سلیقگی‌ها را متاسفانه آدم در داخل مشاهده می‌کند -یک جایی خواندم- که می‌گویند «آقا! پیری جمعیت اشکالی ندارد!» چطور اشکالی ندارد؟ یکی از پرفایده‌ترین ثروتهای یک کشور، جمعیت جوان در یک کشور است که ما بحمدالله از اوایل انقلاب تا امروز برخوردار بوده‌ایم و اگر بنا باشد بعدا برخوردار نباشیم، یقینا عقب خواهیم ماند.»

«سامان» جامعه‌شناس است و پژوهش مفصلی درباره خودکشی زنان در مناطق مرزی انجام داده است. او معتقد است بخشنامه جدید وزارت بهداشت مبنی بر ممنوعیت ارائه هرگونه وسایل پیشگیری از بارداری در مناطق عشایری باعث افسردگی می‌شود و ممکن است زمینه‌‌ساز خودسوزی و خودکشی شود. موضوعی که در گزارش ماهنامه اندیشه پویا نیز به آن پرداخته شده است. سامان می‌گوید: «در اثر موارد این‌چنینی و فشاری که بر زن در خانواده تحمیل می‌شود معمولا به افسردگی دچار می‌شوند که در مواردی متاسفانه منجر به خودکشی و خودسوزی نیز شده است.» او باور دارد که با این تصمیم حکومتی آمار خودکشی و خودسوزی بین زنان عشایر بالا می‌رود؛ اما می‌گوید: «البته طبق روال گذشته حکومت سعی در مخفی کردن و انکار آمارهای این‌چنینی دارد. مگر فیلم «بمانی» داریوش مهرجویی در سال ۱۳۸۰ در مورد خودسوزی دختران در منطقه ایلام نبود؟ فیلم همچنان توقیف است و حرفی از آن به میان نمی‌آید. چون حکومت نمی‌خواهد مردم از این موضوع‌ها با خبر شوند.»

فیلم «بمانی» داستان زندگی سه دختر ایلامی است که هر یک به خاطر تبعیض‌هایی که بر اثر جامعه مردسالار به آن‌ها تحمیل می‌شود، دست به خودسوزی می‌زنند. این فیلم که سال ۱۳۸۰ ساخته شده هیچ‌گاه امکان نمایش در سینما را نیافت.

«سمیه» ماما است و در یک کلینیک در تهران مشغول به کار است. او در مورد بخشنامه اخیر وزارت بهداشت می‌گوید: «خودشان می‌دانند در شهرها و مخصوصا در تهران، امکان ممنوعیت‌های این‌چنینی وجود ندارد؛ به همین دلیل کار را از مناطق محروم، چه به لحاظ اقتصادی و چه به لحاظ اجتماعی، آغاز کرده‌‌اند. در تهران و شهرهای بزرگ در خیلی از مواقع حتی مسئولیت تامین معاش خانواده با خانم‌ها است؛ پس طبیعتا زن‌ها حضور گسترده و پررنگ در اجتماع دارند و به دلیل امکان تامین این اقلام از داروخانه‌ها با پرداخت هزینه، این قانون در شهرها، قابلیت اجرایی ندارد.» او در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: «البته در شهرها هم مقابله با کاهش جمعیت از سوی حکومت به شکل دیگری در جریان است . مثلا از خرداد ماه امسال مدیر کل دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت توزیع رایگان اقلام پیشگیری از بارداری در شبکه‌های بهداشت را حذف کرد.» روز ۲۵ خرداد «حامد برکاتی»، مدیر کل دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت از حذف توزیع رایگان اقلام پیشگیری از بارداری در شبکه‌های بهداشت خبر داد.  او دلیل حذف توزیع رایگان اقلام پیشگیری از بارداری را «تله جمعیتی» در کشور عنوان کرد و گفت: «برای اولین بار در تاریخ نرخ رشد جمعیت ایران به زیر یک رسیده است و آمار زادوولد در سالی که گذشت، نسبت به سال هزار و سیصد و نود و چهار ۹۴/ ۲۵درصد کاهش داشته است. سمیه نگران قشر ضعیف جامعه است و معتقد است در این فشارها و تصمیمات دیکتاتور مآبانه دولت، قشر ضعیف جامعه متضرر می‌شوند و قشر متوسط و مرفه جامعه، به هر طریقی مسیر درست را پیدا می‌کنند. «صبا» در شیراز پزشک است. او در مورد کمبود اقلام پیشگیری از بارداری این‌طور می‌گوید: «راستش در مورد کمبود اقلام در شهر بزرگی مثل شیراز چیز پررنگی ندیدم؛ ضمن اینکه با توجه به واردات قاچاق بعضی از این کالاها علنا امکان این کار در شیراز و شهرهای بزرگ وجود ندارد. اما چند ماهی است که وزارت بهداشت تمامی اقدامات پیشگیری از بارداری را که پیش از این در شبکه‌های بهداشت صورت می‌گرفت مانند وازکتومی و توبکتومی را حذف کرده است و گفته شده این اقدامات فقط در صورت وجود خطر جانی صورت بگیرد.» صبا معتقد است این روش‌ها، شیوه‌های درستی برای افزایش جمعیت نیستند و  فقط برای قشری از جامعه دردسر ایجاد می‌کند: «معمولا در این طور مواقع امکانات از قشر ضعیف جامعه سلب می‌شود. بارداری ناخواسته غیر از آسیب‌های روانی، روی جسم مادر نیز تاثیرات منفی زیادی دارد. ریسک دیابت، فشار خون و سرطان‌های رحم را بالا می‌برد. مادرانی که تعداد بارداری‌های زیادی دارند با  مسایلی مثل افتادگی رحم و مثانه مواجه می‌شوند، پوکی استخوان می‌گیرند و هزار بلای جسمی سرشان می‌آید. ضمن اینکه ممکن است دست به سقط‌های غیر بهداشتی بزنند. بنابراین من فکر می‌کنم در اثر این نوع ممنوعیت‌ها کار و بار قابله‌های سنتی و آن‌هایی که در زیرزمین‌ها و محیط‌های غیر بهداشتی به شکل زیر زمینی کار سقط انجام می‌دهند، رونق می‌گیرد. امیدوارم یک روز بفهمند که ورود به حریم شخصی آدم‌ها و گرفتن تصمیم به جای آن‌ها به‌جز بی‌اعتمادی مردم و تحمیل هزینه به حکومت هیچ فایده‌‌ای ندارد.»
«حمیرا» یکی از کارکنان مرکز بهداشت یکی از توابع شهرستان «نیک‌شهر» در استان سیستان و بلوچستان می‌گوید مردم روستانشین سیستان و بلوچستان بچه‌آوردن را نوعی مبارزه می‌دانند؛ بنابراین خیلی‌هایشان سراغ اقلام پیشگیری از بارداری نمی‌‌آیند.«حمیرا» یکی از کارکنان مرکز بهداشت یکی از توابع شهرستان «نیک‌شهر» در استان سیستان و بلوچستان است؛ اما می‌گوید ما نه تنها مقدار کمتری اقلام پیشگیری دریافت نمی‌کنیم؛ بلکه الان باید با خانم‌هایی که بیشتر از سه بچه دارند، صحبت کنیم تا اگر با بستن لوله‌هایشان مشکلی ندارند، برای جراحی ثبت‌نام شوند: «من ۴ سال است که اینجا کار می‌کنم فقط یادم می‌آید یک‌ماه وسایل پیشگری از بارداری کم بود. مردم اینجا اما تمایلی به استفاده از این وسایل ندارند. بعضی‌هایشان اصلا استفاده از اقلام پیشگیری را حرام می‌دانند.» او مکثی می‌کند و می‌گوید: «اکثر مردم اینجا سنی هستند. دوست دارند جمعیت‌شان زیاد شود؛ البته حکومت هم چندان دوست ندارد جمعیت سنی‌ها زیاد شود و شاید به همین دلیل است که وسایل پیشگیری از بارداری در مراکز و خانه‌های بهداشت شهرستان‌های بلوچستان به‌راحتی پیدا می‌شود. خودشان علنی می‌گویند که نباید جمعیت سنی‌ها زیاد شود. مثلا چند سال پیش شخصی به اسم سالک که نماینده مجلس بود این حرف را زده بود»

«احمد سالک» نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی، سال ۱۳۹۳ گفته بود: « خانواده‌های وهابیت به‌سرعت در حال تولیدمثل با پوشش اهل‌سنت هستند و این زنگ خطری برای مردم کشور است.» این گفته‌ها توسط خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران نیز تایید شده بود؛ اما مورد انتقاد روحانیون اهل‌سنت قرار گرفت. همان‌وقت «مولوی عبدالحمید» گفته بود: « در جامعه اهل‌سنت چیزی به نام وهابیت وجود ندارد و حساب اهل‌سنت از افراط‌گرایان وهابی جداست و تعرض به جان و مال شیعیان حرام است.» او در ادامه گفته بود: «این سخنان در نوع خود عجیب است، چون در گذشته چنین سخنانی مطرح نشده است. اظهار نگرانی درباره افزایش جمعیت اهل سنت و یا نگرانی از پیشرفت اهل‌سنت در زمینه‌های فرهنگی و تحصیلی، خرید زمین و سکونت اهل‌سنت در مشهد و شهرهای دیگر، که مایه نگرانی این بزرگواران شده است، سخنان بسیار تاسف‌برانگیزی هستند. زمانی که ما اعتقاد به اخوت اسلامی شیعه و سنی داریم و معتقدیم شیعه و سنی مسلمان، برادر و ایرانی و دو واقعیت هستند؛ نباید چنین سخنانی را بر زبان بیاوریم.»

حمیرا می‌گوید مردم روستانشین سیستان و بلوچستان بچه‌آوردن را نوعی مبارزه می‌دانند؛ بنابراین خیلی‌هایشان سراغ اقلام پیشگیری از بارداری نمی‌‌آیند.