پول‌پاشی‌های قاسم سلیمانی و پرسش‌های مربوط به آن

ایران وایر - بهرام خدابنده : اظهارات یک مقام ارشد حماس درباره انتقال چمدانی میلیون‌ها دلار پول نقد از ایران در روزهای اخیر خبرساز شده است. پیش از این نیز چندین بار دیگر به بذل و بخشش‌های میلیون دلاری فرمانده کشته‌شده نیروی قدس سپاه اشاراتی شده بود. گستره این پول‌پاشی‌ها، محل تامین آن و شبکه احتمالا غیرقانونی و پولشویی مرتبط با آن چندان روشن نیست.
 
***
 
خبر بذل و بخشش ۲۲ میلیون دلاری «قاسم سلیمانی» به گروه فلسطینی حماس در سال ۲۰۰۶ واکنش‌های گسترده‌ای در روزهای اخیر به دنبال داشت.
 
«محمود الزهار»، عضو کادر رهبری حماس، یکشنبه ۷دی‌ماه۱۳۹۹ به تلویزیون دولتی «العالم» گفت در سال ۲۰۰۶ پس از آنکه به سمت «وزیر خارجه کابینه اسماعیل هنیه» برگزیده شد در سفر به تهران با شماری از مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی دیدار کرد.
 
او گفت «محمود احمدی‌نژاد»، رئیس جمهور وقت ایران، پس از «جلسه‌ای مثبت»، او را به قاسم سلیمانی، فرمانده وقت نیروی قدس سپاه، ارجاع داد.
 
الزهار به العالم گفت: «مشکل اساسی حقوق کارمندان و خدمات اجتماعی و کمک‌های دیگر به مردم غزه را توضیح دادم و حاج قاسم فورا درخواست ما را پاسخ داد. روز بعد که پایان سفر بود، ۲۲ میلیون دلار در چمدان‌های فرودگاه [تهران] دیدم».
 
این روایت بیش از آنکه به قول محمود الزهار تصویری از مردی «درستکار و بخشنده» ارایه کند، به سکانس‌های پرهیجان و رد و بدل کردن غیرقانونی پول در فیلم‌های سینمایی شباهت دارد.
 
۲۲ میلیون دلار نقد پول کمی نیست. عضو ارشد حماس گفته است: «قرار بود مبلغ بیشتری پرداخت شود اما هیات حماس ۹ نفره بود و نمی‌توانستیم بیش از این حمل کنیم. هر چمدان ۴۰ کیلوگرم گنجایش داشت». یعنی به هر عضو هیات حماس حدود ۲۴.۵ کیلوگرم اسکناس صد دلاری داده شده تا با خود به غزه ببرد.
 
این روایت از نظر ریاضی درست به نظر می‌رسد. در یک چمدان متعارف به طول و عرض  ۱۲*۴۶ سانتی متر و ارتفاع ۶۴ سانت با چیدن اسکناس‌های صد دلاری می‌توان حدود دو میلیون و ۴۰۰ هزار دلار جا داد. اگر هر یک از اعضای ۹ نفره حماس یک چمدان با خود حمل کرده باشد تصور انتقال ۲۲ میلیون دلار پول نقد به هواپیما شدنی به نظر می‌رسد.
 
حماس رسما از سوی آمریکا، اسرائیل و کانادا گروه تروریستی به شمار می‌رود. بریتانیا و استرالیا صرفا شاخه نظامی حماس، یعنی «گردان‌های عزالدین قسام»، را در فهرست گروه‌های تروریستی خود قرار داده‌اند. این گروه در زمان سفر الزهار به تهران در فهرست سازمان‌های تروریستی اتحادیه اروپا نیز قرار داشت (هرچند در سال ۲۰۱۴ از این فهرست خارج شد).
 
حتی اگر اتهام تامین مالی تروریسم را نادیده بگیریم، بذل و بخشش ۲۲ میلیون دلاری قاسم سلیمانی بر اساس استانداردهای قانونی ایران مصداق پول‌شویی است. معلوم نیست این ۲۲ میلیون دلار پول از کجا آمده است؟ قطعا این پول متعلق به شخص قاسم سلیمانی نبوده است. این مبلغ قاعدتا جزو اموال عمومی و متعلق به مردم ایران بوده است. دست‌کم باید حساب و کتاب آن در دفاتر حسابداری ثبت و ضبط شده باشد، اما آیا این اقدام انجام شده است؟ اگر شده آیا منبع آن هم معلوم است؟ سپاه قدس از کجا دلار می‌آورد؟ آیا این دلارها را دولت به عنوان بودجه در اختیار قاسم سلیمانی قرار داده است؟
 
بعید است دلارهای سلیمانی منشا دولتی داشته باشد؛ یعنی رد آن در دفاتر حسابرسی دولتی ثبت و ضبط شده باشد.
 
ماجرای ارزهای در اختیار «حمید بقایی»، معاون اجرایی دولت احمدی‌نژاد، نیز همین پرسش‌ها را به همراه داشت: بر اساس حکم دادگاه تجدید نظر که اواخر اسفند ۱۳۹۷ و به نقل از سازمان حفاظت اطلاعات سپاه منتشر شد، یکی از اتهامات اصلی بقایی این بود که در مبلغ سه میلیون و ۷۶۶ هزار یورو به علاوه ۵۹۰ هزار دلاری که نیروی قدس سپاه «برای امور مربوط به کشورهای آفریقایی» به او داده بود اختلاس کرده است.
 
بقایی در دفاعیات خود نوشت: «مبالغ مذکور موضوعی فی‌مابین شخص سردار سلیمانی و شخص دکتر احمدی‌نژاد بوده و اینکه مبلغ واقعی چه میزان بوده و اساسا ماهیت آن و به چه منظوری تحویل شده، موضوعی فی‌ما‌بین شخص این بزرگواران بوده و هیچ شخص دیگری (حداقل افراد منتسب به جناب دکتر احمدی‌نژاد) از این موضوع اطلاعی ندارد».
 
احمدی‌نژاد نیز در دو نامه‌ای که به قاسم سلیمانی نوشت از او خواست درباره «تحویل میلیون‌ها دلار» توضیح لازم را به دادگاه بدهد. او حتی تلویحا تهدید کرد که «مراودات کاری» دولتش با نیروی قدس را فاش خواهد کرد.
 
در آن ماجرا، قاسم سلیمانی بود که میلیون‌ها دلار پول نقد برای توزیع میان گروه‌های آفریقایی در اختیار دولت احمدی‌نژاد قرار می‌داد. دولتی که بیش از هر دولت دیگری در تاریخ ایران دسترسی به منابع ارزی داشت و قطعا می‌توانست از عهده هزینه تامین مالی چند گروه آفریقایی از طریق عوامل وزارت خارجه بربیاید؛ مگر اینکه غرض دیگری برای نقل و انتقال پول‌هایی وجود داشت که نه مبدا آنها جایی ثبت شده و نه قرار بوده کسی از مقصدشان خبردار  شود.
 
میزان فروش نفت و واریز وجه آن به حساب خزانه، شرکت نفت و صندوق توسعه ملی مشخص است؛ اما کسی نمی‌داند درآمدهای غیرقانونی سپاه در خارج از مرزهای ایران چقدر است.
 
مثلا سال‌ها است درباره نقش سپاه در اداره کارتل‌های مواد مخدر حتی در آمریکای لاتین سخنان فراوانی گفته می‌شود اما میزان درآمد سپاه از قاچاق مواد مخدر و سایر اقدامات غیر قانونی روشن نیست. همچنین روشن نیست که این درآمدها چگونه در شبکه پنهان گردش پول نقد در گوشه و کنار دنیا به جریان در می‌آید، چقدر از آن به ایران می‌آید و در اقتصاد آشوب‌زده ایران شسته می‌شود و چقدر در خارج از ایران و در کدام کشورها، به طور غیرقانونی هزینه چه کارهایی می‌شود.
 
در ماجرای پرداخت ۲۲ میلیون دلار وجه نقد به عضو ارشد حماس نیز یکی از پرسش‌ها این است که چرا فرمانده سپاه قدس کار تامین مالی حماس را (چه برای مقاصد انتخاباتی، چه برای هر قصد دیگری) از طریق شبکه‌های فعال نقل و انتقال پول در منطقه ممکن نکرده و کار به جاسازی پول در چمدان هیات سیاسی کشیده است.
 
جواب این سوال‌ها معلوم نیست، همان‌طور که ابعاد فعالیت‌های اقتصادی قاسم سلیمانی و اقدامات تجاری غیرقانونی او بر عموم روشن نیست.