چگونه با حس بویایی به گذشته سفر کنیم

یک تیم از پژوهشگران قرار است بو‌هایی را از قرن‌های گذشته تشخیص و بازسازی کنندبی بی سی :تابلو‌های نقاشی مثل مونالیزا هر سال میلیون‌ها بازدید‌کننده را به موزه‌ها می‌کشاند. تصور کنید علاوه بر مشاهده شاهکار نقاشی لئوناردو داوینچی، بازدید‌کنندگان بتوانند بوی فضای نقاشی در ایتالیای اوایل قرن شانزدهم را حس کنند.

به این ترتیب بازدید از موزه خیلی جالب‌تر خواهد شد و این فقط یکی از موارد مورد نظر این دسته از پژوهشگران اروپایی است که قرار است در سه سال آینده مهم‌ترین بو‌های قاره اروپا، از قرن شانزدهم تا اوایل قرن بیستم را شناسایی کنند.

پروژه ادوروپا که اتحادیه اروپا بانی آن است حدود ۳،۳ میلیون دلار هزینه خواهد داشت و ۲۰ پژوهشگر در آن مشغول کار خواهند بود از جمله مورخان، عطر‌شناسان، شیمیدانان و مهندسان کامپیوتر.

هدف این پروژه خلق دانشنامه‌ای از میراث بویایی است.

این پژوهش شامل بوهایی است که شاید امروز فقط در توصیفات ادبی وجود داشته باشند اما می‌توان با کمک فناوری آنها را دوباره تولید کرد.
متخصصان امیدوارند بتوانند بوهایی را خلق کنند که مربوط به هوای شهر‌های بریتانیا در دوران انقلاب صنعتی استدر این مجموعه همه‌چیز از عطر ماری‌آنتوانت تا بوی هوای کارخانه‌های فلز‌کاری دوران انقلاب صنعتی موجود خواهد بود.
باستان‌شناسی بو‌ها
اینگر لیمانز، پژوهشگر هلندی تاریخ و فرهنگ که سرپرستی پروژه ادوروپا را برعهده دارد به بی‌بی‌سی گفت: "این پروژه در تلاش برای یافتن اطلاعاتی در مورد بوهای روزگار گذشته است".

"بوها تجربه ما را از جهان پیرامون‌ شکل می‌دهند ولی ما اطلاعات حسی خیلی محدودی از گذشته داریم؛ بوها همچنین فرار و ناپایدار هستند و زود فراموش می‌شوند، از این رو ما تلاش می‌کنیم راهی برای نگهداری آنها پیدا کنیم".
این پروژه ماه ژانویه ۲۰۲۱ آغاز می‌شود و پژوهشگران به جستجوی منابعی از بو‌ها در کتاب‌ها، متون تاریخی، آثار هنری و مجموعه‌های موجود در موزه‌ها می‌پردازند، با کمک الگوریتمی که یافته‌ها را به هفت زبان تجزیه و تحلیل می‌کند.

ویلیام تولت، مورخ بویایی ‌از دانشگاه آنجلیا راسکین در بریتانیا که در این پروژه شرکت دارد می‌گوید اهمیت حس بویایی با همه‌‌گیری کوویدـ۱۹ بیش از پیش آشکار شده است.

او به بی‌بی‌سی می‌گوید:"حس بویایی برای زندگی روزمره ما ضروری است، در همه‌‌گیری کرونا وقتی افراد بر اثر بیماری کووید ـ ۱۹ حس بویایی خود را از دست می‌دهند به اهمیت این حس بیشتر پی می‌برند".

"کاری که ما می‌خواهیم انجام دهیم این است که دریابیم بویایی از اساسی‌ترین تجربه‌های انسان است و تلاش کنیم تا آن را حفظ و ثبت کنیم".
خواهیم فهمید که ماری آنتوانت چه بویی داشت؟چگونه بو‌هایی از گذشته را دوباره زنده می‌کنید؟
بوهای یک شهر
لیمانز توضیح می‌دهد که راه‌های مختلفی برای این کار وجود دارد: کارشناسان شیمی با تجزیه ذراتی از اشیا و تحلیل و بررسی ساختار شیمیایی آنها به کمک روش‌های علمی به اطلاعاتی در مورد بوهای آن زمان دست پیدا می‌کنند.

روش تفسیری توصیفی هم به کارشناسان در دریافت وضعیت تاریخی اماکن کمک می‌کند تا دریابند در بازه زمانی مشخصی آن مکان چه بویی داشته است.

این پژوهشگر هلندی ادامه می‌دهد: "این بوها شامل بوهای خاص و مشخص مثل اسطوخودوس (لاواندر) تا بوی هوای شهر‌ها می‌شود".

این اطلاعات مرحله نهایی پروژه ادوروپا را آسان می‌کند، مرحله‌ای که کارشناسان عطر‌سازی و شیمی این بو‌ها و عطر‌های روزگار گذشته را در مجموعه‌‌ای از نمایشگاه‌های ویژه در موزه‌ها ارائه کنند.

یکی از پژوهشگران این پروژه کارو وربیک، کارشناس هلندی مطالعات تاریخ هنر است.

او در زمینه‌ تاریخ حس‌های بشری تخصص دارد و در ۲۰ سال گذشته به تجربه‌ها و آزمایش‌هایی در زمینه بویایی پرداخته است که آخرین آن در سال ۲۰۱۵ در موزه مشهور رایکس یا موزه ملی آمستردام بوده است.

با مشارکت دو عطر‌شناس، بیرگیت سایبرند و برناردو فلمینگ، وربیک توانست بوهای چندین اثر هنری موزه را تولید کند، ازجمله تابلوی نبرد واترلو اثر جان ویلم پاینمان (۱۸۲۴).

وربیک در گفتگو با بی‌بی‌سی توضیح می‌دهد: "در مورد تابلوی نبرد واترلو، ما ترکیبی از بوی باروت و گل‌ولای و بوی چرم زین و اسب‌ها داشتیم که افراد با استفاده از چوب‌های معطری که آماده کرده بودیم می‌توانستند این بو را حس کنند".
کارو وربیک، عطرشناس"این کار به کلی دریافت بازدید‌کنندگان را از آثار هنری تغییر داد و باعث شد که به طور همه‌جانبه‌تری قدر و ارزش آثار هنری را دریابند و برای مثال امکان تازه‌ای برای نابینایان ایجاد کرد".

وربیک معتقد است که پروژه ادوروپا این تجربه را تقویت خواهد کرد.

او می‌گوید:"هر روز بیشتر و بیشتر این امکان فراهم می‌شود که مردم تاریخ را بو کنند".

"بوهای گوناگون میراث شکننده‌ای برای ما به جا گذاشته است ما نمی‌توانیم آنها را تصور کنیم. حالا وقت آن است که این بوها را بازیابیم و دوباره از نو بسازیم".