ویروس کرونا در هواست، سطوح را نسایید!

شواهد علمی به شکل فزاینده‌ای نشان می‌دادند که ویروس می‌تواند ساعت‌ها در قالب قطرات خیلی ریز در هوای راکد بماند و افراد را حین تنفس، آلوده کند به‌ویژه درمحیط‌های سربسته شلوغی که سیستم تهویه ضعیفی دارند.

دانشمندانی که در ابتدا درباره سطوح آلوده هشدار می‌دادند اکنون می‌گویند این ویروس در درجه اول از طریق استنشاق قطرات آلوده گسترش می‌یابد و اینکه تقریبا هیچ سند و مدرکی وجود ندارد که نشان دهد تمیزکاریِ سطوح، تهدید در فضای داخلی ساختمان‌ها را کاهش می‌دهد.
 
در فرودگاه خلوت هنگ‌کنگ، خدمه نظافت، دائما چرخ‌دستی‌های مخصوص حمل چمدان، دکمه آسانسور‌ها و پیشخوان‌های ورود مسافران را با مایع ضدعفونی‌کننده پاک می‌کنند. در نیویورک‌سیتی، کارگران پیوسته سطوح را در اتوبوس‌ها و قطار‌های زیرزمینی (مترو) ضدعفونی می‌کنند. در لندن، بسیاری از کافه‌ها پیش از اینکه دوباره در ماه نوامبر تعطیل کنند پول زیادی را صرف تمیزکاریِ عمیقِ سطوح برای بازگشایی بعد از تعطیلی‌ها کردند.

افراد در سرتاسر جهان مشغول صابون زدن، پاک کردن و ضدعفونی کردنِ اضطراریِ سطوح با یک هدف هستند: مقابله با ویروس کرونا. اما دانشمندان هر روز بیشتر از پیش می‌گویند تقریبا هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد سطوح آلوده منجر به گسترش ویروس خواهند شد.
 
آن‌ها می‌گویند در محیط‌های سربسته شلوغِ داخل ساختمان‌ها مثل فرودگاه‌ها، ویروسی که افراد مبتلا استنشاق می‌کنند و در فضا می‌ماند به مراتب تهدیدی بزرگ‌تر است.

شست‌وشوی دست با آب و صابون به مدت ۲۰ ثانیه یا استفاده از ژل ضدعفونی در نبودِ صابون، برای پیشگیری از گسترش ویروس، هنوز هم توصیه می‌شود. اما کارشناسان می‌گویند ساییدن سطوح تاثیر کمی در کاهش تهدید ویروس در محیط‌های سربسته دارد و مقامات حوزه سلامت باید تمرکز خود را به جای ضدعفونی کردن سطوح بر بهبود تهویه و فیلتر هوای داخل ساختمان بگذارند.
 
دکتر کوین پی. فنلی، متخصص عفونت‌های تنفسی در موسسه ملی بهداشت ایالات متحده می‌گوید: «به عقیده من، در بسیاری از مواقع، انرژی و پول با ضدعفونی کردنِ سطوح به هدر می‌رود و مهم‌تر از آن، اینکه مانع تمرکز حواس و منابع بر پیشگیری انتقال از طریق هوا می‌شود.»
حس کاذب امنیت
برخی از کارشناسان می‌گویند هنگ‌کنگ به عنوان یک شهر شلوغ با ۷میلیون و ۵۰۰ هزار نفر ساکن و تاریخچه‌ای طولانی در شیوع بیماری‌های عفونی، یک مورد مطالعه‌ای است برای بررسی تمیزکاری نمایشی سطوح که به مردم عادی، احساس امنیت کاذبی در رابطه با ویروس کرونا را منتقل می‌کند.
 
مقامات فرودگاه هنگ‌کنگ، از «کانال ضدعفونی‌کننده سرتاسر بدن» که شبیه به باجه تلفن است برای اسپری کردن مواد ضدعفونی به کارکنان خود در نواحی قرنطینه استفاده می‌کردند. این باجه که به گفته مقامات فرودگاه، نخستین در جهان است و به صورت آزمایشی فقط بر روی کارکنانش استفاده می‌شود، بخشی از تلاش‌های گسترده برای ایجاد امکان «محیطی امن برای همه کاربران» است.
 
نمایش چنین مواردی می‌تواند کمی خیال مردم را راحت کند چرا که این‌ها، مبارزه مقامات محلی با کووید-۱۹ را نشان می‌دهد. اما شلی میلر، متخصص آئروسل در دانشگاه کلوروداو بولدر می‌گوید این باجه عملا هیچ معنایی به لحاظ کنترل عفونت ندارد.
 
ویروس‌ها از طریق فعالیت‌هایی که منجر به گسترش قطرات تنفسی می‌شوند – حرف زدن، نفس کشیدن، دادن زدن، سرفه کردن، آواز خواندن و عطسه کردن – انتشار می‌یابند.
 
به‌علاوه دکتر میلر می‌گوید اسپری‌های ضدعفونی‌کننده اغلب از مواد شیمیاییِ سمی ساخته می‌شوند که می‌توانند تاثیر منفی روی کیفیت هوای محیط سربسته و سلامت انسان‌ها بگذارند. او می‌گوید: «من نمی‌فهمم چرا کسی باید فکر کند ضدعفونی کردنِ سرتاسریِ بدنِ یک فرد می‌تواند خطر انتقال ویروس را کاهش دهد.»
نمایش بهداشت
گستره وسیعی از بیماری‌های تنفسی، از جمله سرماخوردگی‌های متداول و آنفلوآنزا، حاصل میکروب‌هایی هستند که می‌تواند از سطوح آلوده شایع شود. به همین دلیل، وقتی ویروس کرونا از زمستان گذشته در چین شایع شد، این فرض منطقی به نظر می‌رسید که این به اصطلاح اقلام ناقل بیماری، نخستین ابزار شیوع بیماری در نظر گرفته شوند.

خیلی زود، مطالعات نشان دادند که این ویروس ظاهرا روی برخی از سطوح از جمله پلاستیک و فلز، دست‌کم تا سه روز زنده خواهد ماند (البته مطالعات بعدی نشان داد که بخش زیادی از این‌ها احتمالا لایه‌های ویروس مُرده هستند که دیگر عفونت را منتقل نمی‌کنند).
 
سازمان بهداشت جهانی هم بر انتقال از طریق سطوح به عنوان خطر، تاکید کرد و گفت شیوع از طریق هوا فقط زمانی نگران‌کننده است که کادر درمان درگیر رویه‌های پزشکیِ خاصی باشند که منجر به تولید آئروسل می‌شود. اما شواهد علمی به شکل فزاینده‌ای نشان می‌دادند که ویروس می‌تواند ساعت‌ها در قالب قطرات خیلی ریز در هوای راکد بماند و افراد را حین تنفس، آلوده کند به‌ویژه درمحیط‌های سربسته شلوغی که سیستم تهویه ضعیفی دارند.
در ماه جولای، مقاله‌ای از نشریه پزشکیِ لنست ادعا می‌کرد برخی دانشمندان در رابطه با خطر ابتلا به ویروس کرونا از طریق سطوح غلو کرده‌اند و شواهد به دست آمده از مطالعات مربوط به خانواده نزدیک این ویروس، از جمله سارس-کو را که پیش‌برنده همه‌گیری سارس در ۲۰۰۳-۲۰۰۲ بود، در نظر نگرفته‌اند.

امانوئل گلدمن، نویسنده این مطلب و میکروبیولوژیست دانشگاه راجرز در ایمیلی گفته‌است: «این مدرک که دست‌کم برای ویروسِ اصلیِ سارس که انتقال آن از طریق سطوح در بدترین حالت هم خیلی کم بود، به شدت قوی است.» او با اشاره به ویروس کرونای جدید، اضافه کرد: «دلیلی وجود ندارد که انتظار داشته باشیم خویشاوند نزدیکِ سارس-کو-۲ رفتاری چندان متفاوت از این تجربه داشته باشد.»

چند روز بعد از انتشار مقاله دکتر گلدمن در لنست، بیش از ۲۰۰ دانشمند با سازمان بهداشت جهانی تماس گرفتند تا تایید کنند که ویروس کرونا در هر نوع محیط داخلی از طریق هوا منتشر می‌شود.
 
این سازمان بعد از کوتاه آمدن در برابر فشار‌های عمومی در رابطه با این مساله، تصدیق کرد که انتقال هوایی در محیط‌های داخلی می‌تواند در شرایطی که محیط تهویه ضعیفی داشته باشد مثل رستوران‌ها، کلوب‌های شبانه، اداره‌ها و عبادتگاه‌ها منجر به گسترش ویروس شود.

مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها که از ماه مه اصرار داشت سطوح «راه اصلیِ شیوع ویروس نیستند» در ماه اکتبر گفت انتقال قطرات تنفسیِ عفونی «راهِ اصلیِ» انتقال ویروس است.

اما تا آن زمان، ترس از لمس سطح هر چیزی، از نرده‌های پله گرفته تا کیسه‌های خرید، همه را درگیر کرده بود و میل به ساییدنِ سطوح به عنوان روشی برای پیشگیری از کووید- آن‌طور که مجله آتلانتیک آن را نام‌گذاری کرده: «تئاتر بهداشت» - اکنون دیگر عمیقا به یک عادت تبدیل شده‌است.
 
گوف دایر در مقاله ماه مارس خود برای مجله نیویورکر چیزی نوشت که توجه میکروب هراسان را به خود جلب کرد: «من و رقیب تنیس‌بازم، دست دادن در پایان بازی را ترک کردیم –، اما وقتی به توپ تنیسی دست زده‌ام که او قبلا لمس کرده‌است، این دست ندادن چه حاصلی دارد؟»
به این دست نزن
به‌رغم هشدار‌های سازمان بهداشت جهانی نسبت به اینکه مواد شیمیایی ضررش بیشتر از فایده‌اش است، نظافتچی‌ها از نایروبی تا میلان و تا سئول، مجهز به مواد پاک‌کننده شیمیایی همچنان اماکن عمومی را ضدعفونی کرده‌اند.
 
در هنگ‌کنگ که زمان شیوع همه‌گیریِ سارسِ اصلی، ۲۹۹ نفر جان خود را از دست دادند، دکمه‌های آسانسور‌ها با پلاستیک‌هایی پوشانده شده‌اند که چند بار در روز تمیز می‌شوند. خدمه برخی از ساختمان‌های اداری و متروها، هنگام ازدحام، نرده پله‌برقی‌ها را با مواد ضدعفونی‌کننده می‌شویند.
 
نظافتچی‌ها اماکن عمومی را با پوشش ضد میکروبی پر کرده‌اند و ناوگانی از روبات‌ها را برای تمیز کردنِ واگن‌های مترو بسیج کرده‌اند. فروش محصولات پاک‌کننده شخصی هم در نقاط مختلف جهان افزایش یافته‌است.
هوا چطور؟
آمار کووید-۱۹ در هنگ‌کنگ، یعنی ۵۴۰۰ مورد ابتلا و ۱۰۸ فوت، برای هر شهری نسبتا کم به حساب می‌آید، اما بعضی از متخصصان می‌گویند که این شهر در رسیدگی به خطر‌های انتقال آئروسل‌ها در فضای داخلی، کُند عمل کرده است. در ابتدای مسیر مسوولان هنگ‌کنگی از رستوران‌ها می‌خواستند که یک جداکننده بین میز‌های مختلف نصب کنند، چیزی شبیه جداکننده بی‌مصرفی که در ماه اکتبر در مناظره معاونان ریاست جمهوری در انتخابات آمریکا استفاده شد.

با این‌حال، از آن‌جا که مقامات هنگ‌کنگی رفته‌رفته سخت‌گیری‌های مربوط به فعالیت‌های داخلی را کاهش دادند و کار‌هایی مثل برگزاری مراسم عروسی با سقف ۵۰ نفر را مجاز اعلام کردند، نگرانی‌هایی مبنی بر شیوع در فضا‌های داخلی را ایجاد کرده است.
 
به طور مشخص بعضی از متخصصان نگران این واقعیت هستند که قطرات حاوی ویروس کرونا می‌تواند از طریق شبکه تهویه هوا در دفاتر شرکت‌ها منتشر شود.
 
این دفاتر معمولا پرجمعیت هم هستند، زیرا در این شهر هنوز فرهنگ دورکاری جا نیفتاده است. یونگ کینگ-لون، استاد مهندسی شیمی و بیولوژی دانشگاه علم و صنعت هنگ‌کنگ می‌گوید: «مردم هنگام خوردن ناهار یا بازگشت به میز کار خود ماسک‌هایشان را کنار می‌زنند، زیرا فکر می‌کنند فضای میز کار و اتاقک آن‌ها خصوصی به حساب می‌آید، اما باید در نظر داشته باشید که: هوایی که تنفس می‌کنید، اساسا اشتراکی است.»