مدیران «حراستی-امنیتی» از چه زمانی وارد فوتبال ایران شدند؟

دهه ۶۰؛ مردان بنیاد مستضعفان و سپاه
عباس وکیل از جمله نخستین مدیران حراستی در ورزش بعد از انقلاب است. او در سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۷ مدیر باشگاه پرسپولیس بود.

طبق روایتی که عباس وکیل نقل کرده است، بزرگترین برادر این خانواده یعنی ابوالقاسم، بین سال‌های ۵۴ تا ۵۷ در زندان قصر توسط ساواک شکنجه شده بود. البته عباس وکیل در مورد گرایش‌های سیاسی برادرش هیچ‌وقت توضیحی نداد. برادر دیگرش یعنی محمدحسین، پس از اقامت آیت‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در جماران، از اولین محافظان او ‌بود.

برادر دیگر یعنی عباس، یک هفته پس از راه‌‌اندازی "بنیاد مستضعفان" به سمت "مدیریت رفاه و ‏تفریحات سالم" و سپس مدیریت حراست این بنیاد منصوب شد.

علی پروین دوران مدیریت آقای وکیل در باشگاه پرسپولیس را به پادگانی نظامی تشبیه کرد که "تمام مربیان، بازیکنان و پرسنل باشگاه هم شخصیت امنیتی پیدا کرده بودند."
پس از او خانواده انصاری‌فرد وارد باشگاه شدند. عباس انصاری‌فرد که از ابتدای دهه ۶۰ به استخدام بنیاد مستضعفان درآمده بود، به سازمان تربیت بدنی و حراست این مجموعه منتقل شد.

استقلال دیگر قطب فوتبال تهران نیز، از اواخر دهه ۶۰، با حضور علی آقامحمدی، عضو کنونی مجمع تشخیص مصلحت نظام و نماینده سه دوره مجلس شورای اسلامی، زندگی در فضای امنیتی را تجربه کرد.

در دهه ۷۰ و سال‌های ریاست جمهوری علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی، امیر عابدینی در پرسپولیس و کاظم اولیایی و علی فتح‌الله‌زاده در استقلال مدیریت را در دست گرفتند. آنها شخصیت‌هایی مستقل و جدا از سیاست یا ورزشی نبودند اما به حد مدیران پیش از آقای هاشمی رفسنجانی، هم غرق در فضای امنیتی و اطلاعاتی نبودند.

امیر عابدینی پس از استانداری لرستان، آذربایجان شرقی و خراسان به باشگاه پرسپولیس آمده بود و آقایان اولیایی و فتح‌الله‌زاده هر دو از نزدیکان یا اقوام علی آقامحمدی بودند.
ریاست جمهوری محمد خاتمی؛ سپاه پاسداران فوتبال ایران
آن‌چه در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی برای باشگاه‌های فوتبال ایران و در پی آن، فدراسیون‌ها و هیات‌های ورزشی سراسر کشور اتفاق افتاد، خارج از قدرت یا دور از دایره تصمیم‌گیری دولت آقای خاتمی نبود.

برای نمونه، خارج شدن پرسپولیس از زیر مجموعه سازمان حوزه هنری و محمدعلی زم ، یکی از بحث‌برانگیزترین تصمیمات شخصی آقای خاتمی در آغاز ریاست جمهوری‌اش بود.

پس از کشمکش حقوقی سازمان تربیت بدنی و حوزه هنری، دو نهادی که ادعای مالکیت پرسپولیس را داشتند، اکبر غمخوار مدیرعامل این باشگاه شد.

اکبر غمخوار بر اساس پیشینه‌اش فردی امنیتی بود، سردار سپاه بود و ریاست لجستیک قرارگاه نوح سپاه را برعهده داشت، معاونت و سپس ریاست هتل‌داری و گردش‌گری بنیاد مستضعفان، مدیرعاملی بنیاد تعاون و موسسه انصار‌المجاهدین سپاه هم در کارنامه‌اش بود.

سال‌های پایانی دهه ۱۳۷۰ تا سال‌های میانی دهه ۱۳۸۰ آغاز باز شدن پای فرماندهان و نیروهای امنیتی به ورزش ایران بود؛ عزیزالله محمدی در فجرسپاسی، مصطفی آجرلو در پاس تهران، مهدی تاج در سپاهان و ذوب‌آهن، کریم ملاحی فرمانده کمیته استان تهران در باشگاه‌های پاس، ابومسلم، تراکتورسازی و صبای قم و بهزاد کتیرایی در حراست وزارت ورزش و سپس در راس فدراسیون‌های کاراته و جودو.

یکی از مدیرانی که از سازمان‌های امنیتی وارد ورزش و سازمان پیشین تربیت بدنی ایران شد، حسن ضیاآذری بود. او در دوران ریاست مصطفی هاشمی‌طبا، ریاست حراست سازمان تربیت بدنی را بعهده گرفت و بعد به ریاست مجموعه ورزشی آزادی رسید.

یکی از نقاط جنجالی کارنامه آقای ضیاآذری در دوران ریاستش بر مجموعه ورزشی آزادی، بستن تعدادی از درهای ورزشگاه آزادی در روز بازی ایران و ژاپن برای نشستن هلی‌کوپتر محمدباقر قالیباف شهردار وقت تهران بود.

این تصمیم، باعث ازدحام و هجوم مردم به سمت درهای باقی‌مانده شد و هفت کشته بجا گذاشت.

از دیگر انتصاب‌های امنیتی در فوتبال ایران می‌توان به ناصر شهسواری اشاره کرد که در سال ۱۳۸۳ به مدیرعاملی باشگاه پیکان تهران رسید در حالی که یکی از فرماندهان موشکی کشور بود.
جاده امنیتی ورزش ایران
بدعت ورود نیروهای امنیتی به ورزش پس از دوران ریاست جمهوری آقای خاتمی ادامه یافت و در سال‌های ریاست جمهوری حسن روحانی، شدت بیشتری گرفت.

باشگاه پرسپولیس در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، مدیرانی مانند محمدحسن انصاری‌فرد، حبیب کاشانی، عباس انصاری‌فرد و محمد رویانیان را در راس خود دید.
از راست: عباس انصاری‌فرد، حبیب کاشانی و محمدحسن انصاری‌فردمحمدحسن انصاری‌فرد تنها عضو فوتبالی خانواده انصاری‌فرد به حساب می‌آمد. حبیب کاشانی اما فرمانده پایگاه بسیج غرب تهران، مدیر حراست و امنیت فیزیکی سازمان تربیت بدنی و عضو اصولگرای شورای شهر تهران بود.

محمد رویانیان هم رئیس بازرسی ویژه و معاون بازرسی ستاد کل نیروهای مسلح، موسس پلیس ۱۱۰، فرمانده پیشین پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی بود.

در استقلال نیز احکام مدیریتی به امیررضا واعظی آشتیانی سیاستمدار اصولگرا و عضو سابق شورای شهر و علی فتح‌الله‌زاده خلاصه می‌شد و سایه مردانی مانند محمد آخوندی معاون آقای علی‌آبادی و مدیر روابط عمومی سازمان تربیت بدنی و مهدی فراهانی رئیس حراست این سازمان که هر دو از نیروهای امنیتی و اطلاعاتی کشور بودند، نه از سر باشگاه‌ها برداشته می‌شد نه از سر فدراسیون‌های ورزشی ایران.

سال ۱۳۸۶ محسن صفایی‌فراهانی رئیس کمیته انتقالی فدراسیون فوتبال ایران در برنامه ۹۰ با اجرای عادل فردوسی‌پور، رئیس سازمان تربیت بدنی را "جویای نامی بی‌اطلاعات" خواند و از "بی‌اطلاعی جوانان ارزشی اطرافش" انتقاد کرد.

در سال‌های ریاست جمهوری آقای روحانی، جای "مدیران ارزشی و اصولگرای جوان" با "چهره‌های امنیتی" عوض شد.

یکی از بارزترین نمونه‌هایش، انتخاب رضا صالحی‌امیری به ریاست کمیته المپیک ایران بود. آقای صالحی‌امیری، طبق ادعای احسان قاضی‌زاده هاشمی، نماینده مجلس شورای اسلامی، سال‌ها با نام مستعار "سیدرضا فلاح" در وزارت اطلاعات فعال بود.

محمدرضا داورزنی دیگر فرمانده سپاه پاسداران که در زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی به ریاست فدراسیون سوارکاری و چوگان و در زمان ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد به ریاست فدراسیون والیبال رسیده بود، به معاونت ورزش قهرمانی وزارت ورزش و جوانان منصوب شد.

فدراسیون فوتبال ایران نیز در سال‌های ریاست‌جمهوری آقای روحانی از حضور نیروهای امنیتی بی‌بهره نماند. مهدی تاج، محمود شیعی بازنشسته سپاه و عبدالکاظم طالقانی عضو سابق سپاه، رئیس و اعضای هیات رئیسه این فدراسیون در پنج سال گذشته هستند.

مدیری که تخفیف نخواست. برانکو به فارس: در همان مذاکره نخست در دوران مدیریت ایرج عرب در استانبول ترکیه وکیل من آمادگی برای تخفیف ۵۰ درصدی ارائه کرد. اگر این مسأله همان موقع حل می‌شد (پرداخت) چنین مبلغ هنگفتی با ایجاد دل‌نگرانی بین هواداران برای #پرسپولیس پیش نمی‌آمد⚽️�"� pic.twitter.com/OnTi8chMqM

— BBC Persian Sport (@bbcpersiansport) November 1, 2020

وزارت ورزش و جوانان نیز مستقلا در دو سال گذشته، دو معاون حراست خود را به مدیرعاملی باشگاه پرسپولیس منصوب کرده است. مسعود سلطانی‌فر ابتدا زمستان سال ۱۳۹۷ در حکمی ایرج عرب سرپرست حراست وزارت ورزش را مدیرعامل این باشگاه کرد و بعد پاییز سال ۱۳۹۹ جعفر سمیعی را به همین مقام رساند.

آقای سمیعی مهم‌ترین دلیل حضورش در باشگاه پرسپولیس را "مبارزه با باندهای فساد" و هیات مدیره باشگاه پرسپولیس نیز در بیانیه‌ای "ایجاد شرایط لازم برای ادامه مسیر پرسپولیس تا قهرمانی آسیا" را دلیل انتخاب وی عنوان کردند.