هولوکاست چیست و چرا در بعضی کشورها انکار آن جرم است؟

تجمع مسلمانان در تورنتوی کانادا علیه رئیس‌جمهور فرانسه و انتشار کاریکاتور پیامبر اسلام در این کشوربی بی سی :یوسف رضا (روزنامه نگار)

جنجال بر سر بازنشر کاریکاتورهای پیامبر اسلام، بار دیگر، به بحث درباره آزادی بیان و محدودیت‌های آن دامن زد. از جمله اینکه چرا انکار کشتار یهودیان در برخی کشورها ممنوع است.

در واکنش به سخنان امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، درباره کاریکاتورهای پیامبر اسلام در توییتر آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران به نقل از او نوشته شد: "... چرا تردید در هولوکاست جرم است؟ و اگر کسی چیزی در این‌باره نوشت باید به زندان برود، اما اهانت به پیامبر آزاد است؟"

در پی این اظهارات، عده‌ای از هواداران وی خواستار برگزاری "طوفان توییتری" در فضای مجازی شدند تا این، به گفته‌‌ آنها، "سکوت ننگین" را بکشنند.
هولوکاست چیست؟ و چرا انکار آن در برخی کشورها جرم است؟
اصطلاح "هولوکاست" که به یونانی قدیم یعنی "کاملا سوخته" و واژه‌ "شوآ" که در زبان عبری "فاجعه" معنی دارد، به نسل‌کشی یهودیان اطلاق می‌شد که توسط نازی‌ها در جریان جنگ جهانی دوم در اروپا به اجرا گذاشته شد.

کشتار سازمان‌یافته‌‌ حدود شش میلیون یهودی که آلمان نازی آن را "راه‌حل نهایی" نامید، از سال ۱۹۴۱ تا روزهای پایانی جنگ در سال ۱۹۴۵ ادامه یافت. شش میلیون تن یعنی دو سوم جمعیت یهودیان اروپا و ۴۰ درصد کل یهودیان جهان.

در اردوگاه‌های کار اجباری که بعدها به اردوگاه‌های مرگ معروف شدند، روزانه صدها یهودی اعدام یا در اتاق‌های گاز خفه شدند و جنازه‌هایشان در کوره‌های آدم‌سوزی سوخت و نابود شد. بسیاری نیز از گرسنگی و بیماری جان باختند.

نازی‌ها یهودیان را نژادی "پست" می‌دانستند. آنها اما تنها قربانیان این رژیم نبودند. غیرنظامیان و زندانیان جنگی شوروی، کولی‌های اروپای شرقی، معلولان جسمی و ذهنی، مخالفان سیاسی و همجنسگرایان نیز تحت نام "عناصر نامطلوب" قتل‌عام شدند.

در مجموع، کشتار جمعی و نسل‌کشی در کشورهای تحت اشغال آلمان نازی حدود ۱۷ میلیون قربانی گرفت.
یادمان هولوکاست که هنرمندی به نام جرج سیگال امسال در سانفرانسیسکو طراحی و اجرا کردچرا انکار هولوکاست جرم است؟
در ۱۶ کشور اروپایی و اسرائیل انکار هولوکاست ممنوع است و جرم تلقی می‌شود. این کشورها یا قربانی نسل‌کشی هستند (مثلا لهستان)، یا حکومت‌های وقت‌شان با آلمان نازی در قتل‌عام یهودیان همکاری کردند (مثل فرانسه).

منبع حقوقی این قانون، یعنی ممنوعیت انکار هولوکاست، منشور دادگاه بین‌المللی نظامی است که در تاریخ ۸ اوت ۱۹۴۶ صادر شد. هدف از آن، تعریف قوانین و رویه‌‌ محاکمه‌ی نازی‌ها بود. در این منشور مقرر شد که سه دسته جنایت، یعنی جنایت علیه صلح، علیه بشریت و جنایت جنگی، در دادگاه نورنبرگ بررسی شود.

۲۴ تن از افسران ارتش نازی در این دادگاه محاکمه شدند. در کیفرخواست‌های نورنبرگ، برای نخستین بار در حقوق بین‌الملل، مفهوم "نسل‌کشی" به کار گرفته شد و اقدام برای "نابودی گروه‌های نژادی، قومی، مذهبی و ملی" جنایت جنگی محسوب شد.

احکام دادگاه نورنبرگ رویه قضایی شد و در تبعیت از آن، بسیاری از کشورهای اروپایی انکار هولوکاست را جرم دانستند.
به باور آلکسی گودج، حقوفدان و وکیل متخصص آزادی بیان در فرانسه، انکار هولوکاست را باید در درجه اول از منظر تاریخی دید: "واقعیت این است که هیچ تاریخدان حقیقی شواهد و مدارک دال بر نسل‌کشی یهودیان را زیر سوال نمی‌برد. دادگاه نورنبرگ در جزئیات از این فاجعه پرده برداشته است. آنهایی که می‌کوشند این واقعیت را نفی کنند، هدف دیگری را دنبال می‌کنند، و آن پیش‌ بردن همان تفکرات ضد یهودی و نژادپرستانه‌‌ی نازی‌ها است."

آخرین پرونده علیه این قانون را "اودو پاستورس" به دادگاه حقوق بشر اروپا برد. این رهبر سابق حزب راستگرای افراطی "دموکرات ملی آلمان" علیه رای دادگاهی در کشورش که او را به جرم انکار هولوکاست محکوم کرده بود، به دادگاه حقوق بشر اروپا شکایت کرد.

پاستورس مدعی بود که ممنوعیت انکار هولوکاست حق آزادی بیان او را نقض کرده است. او در جریان سخنرانی در سال ۲۰۱۰، نسل‌کشی یهودیان را زیر سوال برده بود و از "به اصطلاح هولوکاست" سخن گفته بود. دادگاه حقوق بشر اروپا سخنان او را "افترای عمدی به یهودیان" دانست و مغایر با کنوانسیون اروپایی حقوق بشر.

آلکسی گودج با اشاره به این تصمیم قضایی می‌گوید: "همانطور که در ماده ۱۰ کنوانسیون اروپایی آمده است آزادی بیان در چارچوب قوانین هر کشور به‌منظور حفظ امنیت عمومی تعریف می‌شود. در فرانسه نیز همینطور است. تبصره تکمیلی قانون سال ۱۸۸۱، توهین و افترا و نژادپرستی را جایز نمی‌داند چرا که صلح و امنیت کشور را به خطر می‌اندازد. و انکار هولوکاست هم در این راستا تعریف می‌شود."

انکار هولوکاست در ایالات متحده آمریکا ممنوع نیست. به این دلیل که متمم اول قانون اساسی ایالات متحده آمریکا هرگونه ممنوعیت باورهای دینی و محدودیت آزادی بیان را منع کرده است. با وجود این، در سال ۱۹۸۱، دادگاهی در کالیفرنیا در جریان پرونده‌‌ی شکایت یک بازمانده نسل‌کشی یهودیان از یک گروه نئونازی، اعلام کرد که قتل‌عام یهودیان در جریان جنگ جهانی دوم "واقعیتی غیرقابل انکار" است.

واقعیتی که مارک زاکربرگ، بنیانگذار فیسبوک را نیز بر آن داشت تا قوانین این شبکه‌ اجتماعی را متحول کند. مارک زاکربرگ، دوشنبه ۱۲ اکتبر اعلام کرد که از این پس فیسبوک اظهارات و مطالبی را که در انکار هولوکاست باشد، حذف خواهد کرد.