جنگ قره‌باغ؛ «نواحی هم‌مرز با ایران به کنترل باکو درآمد»

دویچه وله :رئیس جمهموری آذربایجان در توییتر نوشت با آزادسازی منطقه "آغ‌بند" و چند روستای دیگر، نواحی نزدیک به نوار مرزی ایران "به طور کامل امن" شده‌اند. وزیران خارجه طرفین منازعه قرار است هر یک جداگانه با مایک پمپئو دیدار کنند.

درگیری جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر قره‌باغ کوهستانی، وارد ۲۶مین روز خود شد. در این فاصله و با تلاش‌های دیپلماتیک‌، آتش‌بس برقرار شده که ناپایدار بوده‌اند. مقامات ارمنستان از جان باختن ۸۷۴ پرسنل نظامی و ۳۷ غیرنظامی در این چند هفته خبر می‌دهند. باکو بدون ذکر شمار نظامیان کشته شده، قربانیان غیرنظامی را ۶۱ تن و مجروحان را ۲۹۱ نفر اعلام کرده است.

سربازان ارمنستان در هفت شهر متعلق به جمهوری آذربایجان حضور دارند که خطه‌ای هم مرز با ایران است. عصر پنجشنبه ۲۲ اکتبر، مقامات باکو از آزادی و تصرف مناطق مشرف به خاک ایران خبر دادند.

الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان در توییتر نوشت: «مرز رسمی ایران و آذربایجان  با آزادسازی  "آغبند"، به طور کامل در امن و امان قرار گرفت.»

این در حالی است که روستاهای مرزی ایران در روزهای گذشته از گزند توپخانه طرفین در امان نبوده‌اند. فرماندار شهرستان خداآفرین اعلام کرد که تنها در روز چهارشنبه ۳۰ مهر، ۷۱ گلوله جنگی به روستاهای این شهرستان اصابت کرده‌اند.

در سه هفته گذشته، چند  پهپاد هم در خاک ایران سقوط کردند که به گفته مقامات مسئول، خسارات جانی و مالی نداشتند. آخرین مورد، روز سه‌شنبه ۲۹ مهر، یک پهپاد در روستای "قره‌قوچ" در اراضی مرتعی بخش منجوان افتاد.

وزیران خارجه جمهوری آذربایجان و ارمنستان روز جمعه ۲۳ اکتبر، با مایک پمپئو، همتای آمریکایی خود در واشنگتن دیدار می‌کنند؛ دیداری جداگانه برای رایزنی درباره چشم‌انداز کشمکش. در حال حاضر و با توجه به نقض دو آتش‌بس قبلی، امید چندانی به توافق طرفین برای آتش‌بس پایدار وجود ندارد.

رئیس کمیته جهانی صلیب سرخ که ناظر بر درگیری‌هاست، از طرفین خواسته که هدف گرفتن مناطق غیرنظامی و عملیات توپخانه علیه مردم عادی را متوقف کنند.

ژراردو مولوژنیک، مسئول این ماموریت به خبرگزاری فرانسه گفته است: «ما مصر هستیم که طرفین قوانین بشردوستانه بین‌المللی را رعایت کنند.»

باکو هیچگاه تمایل برای دستیابی به قره‌باغ و مناطق هفت‌گانه را پنهان نکرده؛ اما تحلیلگران، توسل به جنگ برای نیل به چنین نیتی را به چالش کشیده‌‌اند. تلا‌ش‌های دیپلماتیک نیز تا کنون ثمری نداشته‌اند. باشینیان، نخست وزیر ارمنتستان راه حل سیاسی را منتفی می‌داند و طرفین هر یک بر مواضع خود پافشاری می‌کنند.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه می‌گوید حدود پنج هزار نفر در جنگ قره‌باغ کشته شده‌اند و هر یک از طرفین نزدیک دو هزار قربانی داده‌اند. او ابراز امیدواری کرده که مسکو با کمک ایالات متحده، راه حلی برای منازعه قره‌باغ بیابد.

روسیه در طول تاریخ، حامی ارمنستان بوده اما روابط نزدیکی نیز با جمهوری آذربایجان دارد و در سال‌های اخیر بارها هر دو کشور را با سلاح تامین کرده است. پوتین پیش‌تر گفته که درگیری‌ها در منطقه قره‌باغ کوهستانی در خاک جمهوری آذربایجان صورت می‌گیرد و مسکو در این مسئله دخالت نخواهد کرد.

در روزهای آغازین درگیری، اخبار مبنی بر ارسال کمک‌های نظامی روسیه از ارمنستان از طریق حریم زمینی و هوایی ایران، جنجال آفرین شد. تهران چنین اخباری را تکذیب کرد و خواهان میانجی‌گری بین دو کشور شد.

در تازه‌ترین تحول،  رئیس جمهور ایران در تماس تلفنی با همتای خود در ترکیه، گفت‌وگو برای حل مشکل قره‌باغ را ضروری خواند. پایگاه اطلاع‌رسانی دولت ایران به نقل از روحانی نوشت: «ایران و ترکیه به عنوان دو کشور قدرتمند در منطقه و همچنین کشور روسیه می‌توانند برای استقرار صلح و ثبات در منطقه کمک کنند و شاهد استقرار صلح و آرامش در منطقه با اجرای حقوق بین الملل و تمامیت ارضی باشند.»

ترکیه متحد نزدیک جمهوری آذربایجان است و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری این کشور تاکید کرده که باکو باید از فرصت کنونی برای "تعیین سرنوشت سرزمین‌های اشغالی آذربایجان" استفاده کند. او از همان آغاز تصریح کرد که آنکارا با قطعیت پشت باکو می‌ایستد.

منطقه قره‌باغ کوهستانی با ۱۴۵هزار نفر جمعیت، از نظر حقوق بین‌الملل بخشی از خاک آذربایجان محسوب می‌شود. ارمنستان اما در جریان جنگی که پس از فروپاشی اتحاد شوروی درگرفت، کنترل این منطقه و هفت شهر دیگر آذربایجان را در دست گرفت. از سال ۱۹۹۴ بین آذربایجان و ارمنستان قرارداد آتش‌بس برقرار است اما قره‌باغ هم‌چنان محل مناقشه دو کشور است.

درگیری‌های ده‌ها ساله طرفین بر سر قره‌باغ تاکنون بیش از ۳۰ هزار قربانی بر جای گذاشته‌ است.