زوج استرالیایی یک سال پس از آزادی از ایران: بازجویان گفتند باید از ما تشکر کنید

ایران وایر - نیلوفر رستمی : «جولی کینگ» و «مارک فیرکین»، زوج استرالیایی جهان‌گرد و وبلاگ‌نویس که سال گذشته در ایران بازداشت شدند، در تاریخ دهم مهر ماه با انتشار ویدیویی درباره بازداشت خود، روزهایشان در انفرادی و رفتار بازجویان‌ خود اطلاع‌رسانی کرده‌اند.
 
این اولین بار است که آن‌ها از زمان آزادی و بازگشت به استرالیا درباره این اتفاق و حاشیه‌های آن صحبت می‌کنند و به گفته مارک فیرکین آن‌ها این ویدیو را نه برای مظلوم‌نمایی و دراماتیزه کردن ماجرا، بلکه برای روشنگری ضبط و پخش کرده‌اند.
 
روایت‌های آن‌ها از بازجویی، زندان و حتی درخواست بازجویان برای تشکر به خاطر آزادی، بی‌شباهت به روایت دیگر زندانیان خارجی که تجربه دستگیری در ایران را دارند، نیست.
***
جولی کینگ و مارک فیرکین، در تابستان ۱۳۹۸ از سوی «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» در منطقه جاجرود، در نزدیکی تهران، بازداشت شدند. در ابتدا متهم به جاسوسی و بعدتر متهم به فیلم‌برداری از تاسیسات اتمی شدند و نهایتا در تاریخ پنجم مهر۱۳۹۸ آزاد شدند و به کشور خود بازگشتند.
 
مارک فیرکین گوینده اصلی این ویدیو است و گاهی جولی در تکمیل حرف‌های مارک توضیحاتی می‌دهد. مارک در ابتدای حرف‌هایش می‌گوید، می‌خواهند یک سال پس از آزادی به سوال‌هایی مانند «چرا ما آن‌جا بودیم و چه کار می‌کردیم؟» پاسخ دهند. او در ادامه می‌گوید قصدشان از این تعریف جلب توجه، مظلوم‌نمایی و یا دراماتیزه کردن اتفاق نیست، بلکه فقط خیلی ساده می‌خواهند آن‌چه را که برای آنها اتفاق افتاده است، بیان کنند.
 
مارک درباره علت حضورشان در ایران می‌گوید، آن‌ها در مسیر سفر از استرالیا به اروپا وارد ایران شدند و چهار روز را در این کشور به عنوان توریست گذراندند. اما شب چهارم همه چیز برای آن‌ها عوض می‌شود و به اتهام جاسوسی از پارک به سلول انفرادی منتقل می‌شوند.
مارک می‌گوید آن‌ها در آخرین شب در پارک چادر زده بودند که نیمه‌شب ۳۰ تا ۵۰ مامور مسلح، ولی بدون یونیفرم پلیس، سراغ‌شان می‌روند. طبق گفته مارک، ماموران هیچ‌کدام انگلیسی حرف نمی‌زدند: «مشخص بود که ما آن‌جا چه کار می‌کردیم. تلاش‌مان را هم کردیم که بگویم چه کار می‌کنیم. هر جای دیگر بود پلیس پس از شنیدن حرف‌های ما می‌گفت موفق باشید و شب خوش. اما آن‌ها باور نکردند ما کسانی هستیم که داریم برایشان توضیح می‌دهیم.»
 
جولی در این‌جا به کمک مارک می‌آید و می‌گوید: «همه وسایل‌مان را گشتند، انگار دنبال چیزی بودند. بعد با دستبند ما را به بازداشتگاه بردند. در آن‌جا کسی نبود که بتواند انگلیسی صحبت کند. فقط یک مرد بود که گفت منتظر باشید.» و آن‌ها دو روز به این شکل منتظر بوده‌اند تا این که به گفته مارک، پس از دو روز آن‌ها را با دستبند پیش قاضی می‌برند. «قاضی به ما گفت اتهام‌مان جاسوسی است. اما از مدارک مان مشخص بود که ما چه کسانی هستیم و چه کار می‌کنیم، ولی آن‌ها فکر می‌کردند ما اشخاص دیگری هستیم.»
 
جولی در ادامه می‌گوید که در این نقطه آن‌ها را از هم جدا کرده‌اند و هر کدام را به سلول‌های جداگانه منتقل کرده‌اند. طی روز بازجویی از آن‌ها صورت گرفته و پس از آن به مدت چهار هفته به حال خود رها شده‌اند؛ بدون این که کسی سراغشان برود و یا آن‌ها اجازه صحبت با فامیل، سفارت استرالیا و یا وکیل را داشته باشند.
 
مارک درباره وضعیت سلولش می‌گوید که فقط چند پتو داخل سلول بوده است و طی روز یک بار اجازه داشته‌اند برای ۱۵ دقیقه همراه با مامور به حیاط کوچکی بروند. «ما ۲ ماه را به این شکل گذراندیم تا در نهایت فهمیدند که ما جاسوس نیستیم.»
 
پس از دو ماه آن‌ها مجددا به دادگاه منتقل می‌شوند، این بار بازجویان‌شان در نقش مترجم عمل می‌کنند. قاضی به آن‌ها می‌گوید اتهام جاسوسی در پرونده حذف شده، اما اتهام «فیلم‌برداری از تاسیسات اتمی» اضافه شده است. جولی در این‌جا می‌گوید این اتهام هم مانند اتهام قبلی ساختگی بوده است.
 
مارک در این‌جا می‌گوید: «حکم جاسوسی ما که ۱۰ سال زندان تا مرگ است به سه سال زندان تبدیل شد.»
 
جولی می‌گوید: «پس از آن بازجو گفت باید از ما تشکر کنید که ما شما را از اعدام و یا ۱۰ سال زندان نجات دادیم و الآن حکم فقط سه سال زندان شده است. الآن مضحک به نظر می‌رسد، اما آن موقع از آن‌ها تشکر کردیم که به‌مان کمک می‌کنند.»
 
پس از آن، مارک و جولی به بندهای عمومی مردان و زنان زندان اوین منتقل می‌شوند. پس از انتقال به بند عمومی اجازه استفاده از تلفن را می‌یابند و با سفارت تماس می‌گیرند. شش هفته دیگر بدون هیچ ملاقاتی در زندان می‌مانند تا این که نهایتا با یک مقام استرالیایی در زندان دیدار می‌کنند.
 
در انتها جولی می‌گوید یک هفته پس از این ملاقات، ساعت ۷ غروب چهارشنبه، جداگانه به آن‌ها گفته شد که وسایل‌شان را جمع کنند: «ما نمی‌دانستیم که کجا قرار است منتقل شویم. بعدتر به ما گفتند که به خانه می‌روید.»
 
مایک می‌گوید دوربین، تلفن و کارت حافظه‌شان به آن‌ها برگردانده نمی‌شود، اما بقیه وسایل را تحویل می‌گیرند و به کشورشان برمی‌گردند.
 
مارک در انتهای ویدیو می‌گوید:«ما اولین نفرات و تنها کسانی نیستیم که چنین اتفاقی برایمان افتاده است و زندانیان خارجی دیگری هم در زندان‌های ایران هستند. او در ادامه می‌گوید متاسفانه هنوز زندانیان خارجی دیگری در زندان‌های ایران باقی مانده‌اند.»
 
مارک می‌گوید خیلی داستان‌های جزیی‌تر و عمیق‌تری برای گفتن درباره بازداشت در ایران دارند که شاید در زمان دیگری بگویند.
 
خبر آزادی آن‌ها در تاریخ پنجم مهر ماه سال گذشته، در اکثر رسانه‌ها منتشر شد. جولی کینگ و مارک فیرکین  از سال ۲۰۱۷ در وبلاگی با نام  Way Overland درباره سفرهای خود می‌‌نویسند. علاوه بر این، آن‌ها در رسانه‌های اجتماعی نیز فعال هستند و بخش‌هایی از روایت‌های خود یا ویدیوهای کوتاهی از سفرهایشان را به اشتراک می‌گذارند.
 
با این حال مارک و جولی از خوش‌شانس‌ترین خارجی‌هایی بودند که توانستند پس از مدت کوتاهی از بازداشت، آزاد شوند و به کشور خود بازگردند.
 
«کایلی مور گیلبرت»، دیگر شهروند استرالیایی است که در مهر ماه ۱۳۹۷ در فرودگاه و در راه بازگشت به استرالیا بازداشت شد و علی‌رغم پایان بازجویی‌ها و صدور حکم قطعی هم‌چنان پس از یک سال بازداشت، در سلول انفرادی «بند دو الف زندان اوین» به سر می‌برد و ماموران حفاظت اطلاعات سپاه به دلایل نامشخص از انتقال او به بند عمومی ممانعت می‌کنند. مور گیلبرت نهایتا در دادگاه انقلاب به اتهام «جاسوسی» به ۱۰ سال زندان محکوم شده که این حکم در دادگاه تجدیدنظر نیز عینا تایید شده است. خبر تایید حکم او در تاریخ اول دی ماه ۱۳۹۸ منتشر شد.
 
او بارها در اعتراض به وضعیتش و عدم اجازه ملاقات با مسئولان سفارت دست به اعتصاب غذا زده است.
 
کایلی مور گیلبرت تحصیل‌کرده «کمبریج» در رشته مطالعات خاورمیانه است که در «دانشگاه ملبورن» در زمینه مطالعات اسلامی تدریس می‌کرد. مشخصات او در وب‌سایت این دانشگاه خاطرنشان می‌کند که تحقیقاتش روی کشورهای خلیج فارس، حاکمیت استبداد و نقش فن‌آوری‌های جدید رسانه‌ای بر فعالیت‌های سیاسی تمرکز داشته است.
 
«نزار زکا»، شهروند لبنانی مقیم آمریکا، که پس از چهار سال زندان آزاد شد، به تازگی در مستندی به نام «میزبانی ناجوانمردانه» به شرح روزهایش در زندان و رفتار بازجویانش گفته است. نزار زکا می‌گوید او فارسی بلد نبوده است و بازجویان، قاضی و بعدتر هم بندی‌هایش هیچ‌کدام انگلیسی بلد نبوده‌اند و به همین دلیل نتوانسته است دفاع خوبی از خود در زمان بازجویی و دادگاه داشته باشد و بعدتر در بند عمومی هم هم بندی‌هایش انگلیسی چندانی بلد نبودند. نکته‌ای که جهان‌گردان استرالیایی نیز آن را تجربه کردند.
 
نزار زکا هم در این مستند می‌گوید پیش از آزادی، بازجویانش به او گفته‌اند باید از آن‌ها تشکر کند و همین‌طور او را به بازار برای خرید فرش دستباف برده‌اند تا سوغاتی از ایران با خودش داشته باشد.
 
«رولاند مارشال»، شهروند فرانسوی، پژوهش‌گر و استاد دانشگاه، که پس از سفر به ایران بازداشت و ۹ ماه و نیم را در زندان گذراند، مدتی پس از بازگشتش به فرانسه، در گفت‌وگویی با روزنامه «لیبراسیون» فرانسه در فروردین ۱۳۹۹ می‌گوید به دلیل حضور در سلول انفرادی کاملا در انزوا بوده و تمام مدت زندان وکیلش را «نفرین» می‌کرده است که برای او کاری انجام نمی‌دهد، اما بعدتر متوجه می‌شود که وکیل او هر روز برای ملاقات و پی‌گیری وضعیتش به زندان می‌رفته با این حال با درخواست‌های او برای ملاقات موافقت نمی‌شده است.
 
این شهروند فرانسوی درباره بازجویی‌هایش نیز می‌گوید پس از بازداشت تا یک ماه و نیم هفته‌ای یک بار مورد بازجویی قرار می‌گرفته است. او درباره آخرین بازجویی که در تاریخ ۲۷ اوت اتفاق افتاده است، می‌گوید: ««بازجوها بعد از ده روز به من کتاب دادند. اما اجازه نت‌برداری نداشتم. دوربین‌های زندان همه‌ چیز را هر لحظه ضبط می‌کردند. زندگی در آن زندان یعنی شما هر روز منتظرید؛ برای صبحانه، دوش، هواخوری، وعده‌های غذایی، چرت زدن، دارو و فردا این چرخه دوباره تکرار می‌شود.»
 
مارشال در جای دیگری از این مصاحبه اشاره می‌کند که یک روز پیش از آزادی‌اش، او را با کت‌شلوار و پیراهن رسمی مقابل دوربین نشاندند: «آن‌ها به من اجازه دادند که هر چه می‌خواهم بگویم. فردای آن روز، این بازجویی ویدیویی در تلویزیون پخش شد، اما نه به شکل کامل. بخش‌هایی را به خواست خودشان انتخاب کرده بودند.»
 
رولاند مارشال در تاریخ ۱۵خرداد۱۳۹۸ برای ملاقات با همکار و شریک عاطفی خود «فریبا عادل‌خواه» به ایران سفر کرد که از سوی ماموران حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران بازداشت و به سلول انفرادی منتقل شد. او در فروردین ۱۳۹۹ در پی موافقت فرانسه با استرداد «جلال روح‌الله‌نژاد»، مهندس ایرانی، که به خاطر دور زدن تحریم‌ها در فرانسه بازداشت شده بود، آزاد شد.
 
خانم عادل‌خواه نیز پژوهش‌گر ساکن فرانسه است که در سفرش به ایران بازداشت و پس از آن به اتهام «اجتماع و تبانی برای اقدام علیه امنیت ملی» و «تبلیغ علیه نظام» به ۵ سال حبس قطعی محکوم شد. خانم عادل‌خواه چند روز پیش با پابند الکترونیک به منزل مسکونی خود منتقل شد.
 
علاوه بر زندانیان خارجی، اکنون حداقل ۹ زندانی دوتابعیتی «فریبا عادل خواه»، «نازنین زاغری»، «انوشه آشوری»، «ارس امیری»، «احمدرضا جلالی»، «کامران قادری»، «مسعود مصاحب»، «سیامک نمازی» و«باقر نمازی» در زندان‌های ایران به سر می‌برند یا در مرخصی درمانی هستند و یا با پابند الکترونیک آزاد شده‌اند. همه آن‌ها محکوم به حکم‌های سنگین بر اساس اتهاماتی هستند که مصادیق و مستنداتش هرگز روشن نشده است.